Những điều cần biết trước khi tiêm vắc-xin phòng bệnh thủy đậu

1.Thủy đậu là gì?

Thủy đậu là một bệnh nhiễm trùng, dễ lây lan do virus varicella-zoster gây ra. Loại virus này có kích thước từ 200 nm đến 250 nm, khó phân biệt được với virus đậu mùa và virus gây ra zona.

Đối tượng dễ mắc bệnh thủy đậu thường là trẻ em dưới 15 tuổi, nhưng người lớn cũng có thể mắc bệnh này. Thủy đậu rất dễ lây lan từ người này sang người khác.

Triệu chứng thường thấy của bệnh thủy đậu là phát ban biến thành mụn nước ngứa, chứa đầy chất lỏng, cuối cùng đóng vảy. Phát ban đầu tiên có thể xuất hiện trên ngực, lưng và mặt, sau đó lan ra toàn bộ cơ thể, bao gồm cả bên trong miệng, mí mắt hoặc vùng sinh dục. Thường mất khoảng một tuần để tất cả các mụn nước đóng vảy.

Bệnh thủy đậu được xem là bệnh lành tính nhưng nếu không được chăm sóc, điều trị đúng cách rất dễ gây các biến chứng như viêm phổi, viêm não,...đặc biệt là phụ nữ mang thai nếu bị thủy đậu sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thai nhi.

2.Vắc xin thủy đậu - phương pháp phòng bệnh thủy đậu hiệu quả nhất

Vắc xin thủy đậu là một loại vắc xin giúp bảo vệ và chống lại virus varicella-zoster gây ra bệnh thủy đậu. 

Loại vắc xin này được sản xuất bằng cách sử dụng virus varicella sống và yếu, chúng có khả năng tạo ra khả năng miễn dịch trong cơ thể nhưng không thể gây bệnh.

Các loại vắc xin thủy đậu

Vắc xin Varivax (Mỹ)

Varivax là một vắc xin thủy đậu sống, giảm độc lực.

Được chỉ định phòng ngừa bệnh thủy đậu cho trẻ trên 12 tháng tuổi và người lớn chưa có miễn dịch. Có thể tiêm cho trẻ hai liều vắc xin thủy đậu định kỳ ở độ tuổi: từ 12 đến 15 tháng tuổi; và từ 4 đến 6 tuổi.

Vắc xin Varicella (Hàn Quốc)

Varicella là vắc xin dạng đông khô của virust thủy đậu (Varicella) sống giảm độc lực. Sau khi pha với nước hồi chỉnh, tạo thành dung dịch trong suốt, không màu hoặc có màu vàng nhạt 

Vắc xin thủy đậu Varicella được chỉ định cho trẻ trên 12 tháng tuổi và người lớn chưa có miễn dịch.

Vắc xin Varilrix (Bỉ)

Varilrix là vắc xin đông khô sản xuất tà chủng Oka sống giảm độc lực của virus varicella-zoster bằng phương pháp nhân đôi virus trong môi trường nuôi cấy tế bào lưỡng bội MRC-5 của người

Vắc-xin thủy đậu Varilrix được chỉ định để tạo miễn dịch chủ động phòng bệnh thủy đậu ở những người khỏe mạnh từ 9 tháng trở lên.

Ai nên tiêm vắc-xin thủy đậu?

Trẻ em

Trẻ em là đối tượng dễ bị mắc bệnh thủy đậu nhất vì hệ miễn dịch còn yếu, dễ bị các loại virus tấn công. Cha mẹ có con nhỏ nên cho trẻ đi tiêm phòng vắc-xin thủy đậu sớm để tránh các di chứng nguy hiểm có thể xảy ra nếu trẻ vô tình mắc bệnh thủy đậu.

Người lớn

Dù bệnh thủy đậu dễ xảy ra ở trẻ em, nhưng người lớn cũng có thể bị bệnh vì đây là bệnh truyền nhiễm, bệnh sẽ trở nên nghiêm trọng hơn nếu không được phòng ngừa, chăm sóc đúng cách.

Phụ nữ mang thai

Tỷ lệ phụ nữ mang thai mắc bệnh thủy đậu không cao hơn so với các đối tượng khác, tuy nhiên mức độ nghiêm trọng của bệnh thường nặng nề hơn. Nguy cơ mắc bệnh thủy đậu sẽ tăng lên khi có kèm viêm phổi.

Nếu phụ nữ bị bệnh thủy đậu khi mang thai, trẻ sinh ra có nguy cơ bị dị tật bẩm sinh, bao gồm: dị tật ở mắt, các vấn đề về thần kinh (đầu nhỏ, mù, chậm phát triển, co giật), sẹo da và các chi bị teo nhỏ. 

Ai không được tiêm vắc xin thủy đậu?

Một số đối tượng được khuyến cáo không nên tiêm vắc xin thủy đậu là:

• Người bị dị ứng với vắc xin hoặc với bất kỳ thành phần nào của vắc xin.
• Phụ nữ đang mang thai hoặc có kế hoạch mang thai trong 3 tháng đổ lại.
• Người mắc bệnh lao.
• Đang sốt hoặc suy dinh dưỡng
• Có tiền sử bệnh tim mạch, rối loạn chức năng gan thận
• Có tiền sử quá mẫn với Kanamycin và Erythromycin
• Có tiền sử co giật trong vòng một năm trước khi tiêm vắc xin
• Suy giảm miễn dịch tế bào
• Đã tiêm phòng các vắc xin sống khác (vắc xin bại liệt uống, vắc xin sởi, vắc xin rubella, vắc xin quai bị và vắc xin BCG) trong vòng 1 tháng gần đây
• Suy giảm hệ thống miễn dịch tiên phát hoặc mắc phải như suy giảm hệ miễn dịch trong bệnh AIDS hoặc các biểu hiện lâm sàng của nhiễm vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người
• Bệnh nhân mắc bệnh bạch cầu tủy cấp, bệnh bạch cầu tế bào lympho T hoặc u lympho ác tính.
• Bệnh nhân bị ức chế mạnh hệ thống miễn dịch do xạ trị hoặc giai đoạn tấn công trong điều trị bệnh bạch cầu.

Vắc xin thủy đậu tiêm mấy mũi?

Lịch tiêm vắc xin phòng bệnh thủy đậu được yêu cầu như sau:

Đối với trẻ trên 12 tháng tuổi và người lớn chưa có miễn dịch

• Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên khi đã trên 1 tiểu
• Mũi 2: Cách mũi 1 tối thiểu 3 tháng. 
• Trẻ 13 tuổi trở lên: Tiêm cách mũi 1 ít nhất 1 tháng.

Đối với phụ nữ có kế hoạch mang thai

• Phụ nữ nên hoàn tất lịch tiêm trước khi có ý định mang thai ít nhất 3 tháng. Tiêm phòng (chích ngừa) 2 liều cách nhau tối thiểu 1 tháng đối với Varivax và Varicella / 6 tuần đối với Varilrix.
• Phụ nữ đang mang thai không được tiêm vắc-xin thủy đậu.

Tác dụng phụ của vắc xin thủy đậu

Sưng đau sau khi tiêm vắc xin thủy đậu

Đau, sưng hoặc đỏ quanh vết tiêm (sờ vào thấy cứng và đau), điều này khá phổ biến sau khi tiêm phòng. Tình trạng này thường xuất hiện vài giờ sau khi tiêm và biến mất trong vòng vài ngày.

Để làm giảm sưng và đau sau khi tiêm phòng vắc-xin thủy đậu, bạn có thể đặt một miếng vải lạnh hoặc túi đá vào vị trí tiêm một thời gian ngắn, không chà xát vết tiêm.

Sốt sau khi tiêm vắc xin thủy đậu

Tình trạng sốt khá phổ biến trong 1 hoặc 2 ngày đầu tiên sau khi tiêm vắc-xin phòng bệnh thủy đậu và thường giảm nhẹ trong vòng vài ngày tiếp theo.

Khi bị sốt, người bệnh nên uống nhiều nước, hạn chế sử dụng paracetamol nếu không bị sốt quá cao hay đau nhiều ở vị trí tiêm.

Đau đầu

Đau đầu cũng là tình trạng thường gặp sau khi tiêm vắc-xin thủy đậu 1-2 ngày. Nếu tình trạng đau kéo dài, bạn có thể đến gặp bác sĩ để được chữa trị tốt nhất.

Phát ban nhẹ

Phát ban này thường tương tự như bệnh thủy đậu và có thể xảy ra từ 5–26 ngày sau khi tiêm vắc xin phòng bệnh thủy đậu.

Khi gặp phát ban, bệnh có thể lây nhiễm mặc dù rất hiếm, vì vậy hãy tránh xa những người có nguy cơ mắc bệnh nặng; chẳng hạn như những người có hệ miễn dịch suy yếu, trẻ sơ sinh hoặc phụ nữ mang thai.

Ngoài ra, một số ít trường hợp rất hiếm gặp có thể bị như: xuất huyết, chảy máu cam hoặc chảy máu niêm mạc trong miệng. Nếu tình trạng này xảy ra, người bệnh nên đến các cơ sở y tế chăm sóc và điều trị.

Lưu ý khi tiêm vắc xin thủy đậu

Khi đưa trẻ đi tiêm vắc xin thủy đậu, phụ huynh nên nói rõ cho cán bộ tiêm chủng về tiền sử dị ứng cũng như bệnh của con mình để chắc chắn rằng không bị dị ứng với thành phần nào của vắc xin.

Người lớn và trẻ khi tiêm phòng vắc xin thủy đậu cần ở lại trung tâm tiêm chủng ít nhất 30 phút để theo dõi. 

Không bôi, đắp bất cứ thứ gì lên vết tiêm, giữ gìn vệ sinh sạch sẽ vị trí tiêm, theo dõi tình trạng cơ thể.

Nếu có triệu chứng sốt, co giật, cơ thể tím tái cần sớm tới cơ sở y tế để can thiệp kịp thời.

Nên hoãn tiêm vắc xin thủy đậu cho trẻ nếu trẻ đang trong tình trạng sốt cao, mắc các bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, bị viêm da có mủ, mắc một bệnh mạn tính đang tiến triển (như lao phổi, viêm thận…) hoặc trẻ mới khỏi bệnh nặng, đang trong thời kỳ hồi sức.

Sau khi tiêm phòng, phụ nữ trong độ tuổi sinh sản cần tránh mang thai trong vòng 3 tháng sau đó. 

Phụ nữ đang cho con bú, khi tiêm vắc-xin cần thận trọng vì virus có thể có trong sữa mẹ.

Sau khi tiêm phòng 6 tuần, hạn chế tiếp xúc với người có nguy cơ cao bị lây truyền bệnh thủy đậu như: trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai, người suy giảm hệ miễn dịch, người chưa từng mắc thủy đậu.

Nếu trong vòng 72 giờ nếu bạn có tiếp xúc với người bị thuỷ đậu hoặc nghi ngờ bị thuỷ đậu thì vẫn có thể đi tiêm phòng vắc xin để bảo vệ khỏi mắc bệnh hoặc giảm tỷ lệ biến chứng nặng của bệnh.

Tiêm vắc xin thủy đậu ở đâu?

Vắc xin thủy đậu không nằm trong chương trình tiêm chủng mở rộng, vì thế bạn có thể tìm đến các cơ sở y tế có cấp vắc xin ngừa thủy đậu như Trung tâm Y tế dự phòng các tỉnh thành, các bệnh viện, các Trung tâm tiêm chủng uy tín. Nên tìm hiểu các địa điểm có vắc xin ngừa thủy đậu trước khi đi tiêm chủng.

3. Các câu hỏi thường gặp về vacxin thủy đậu

Vắc xin thủy đậu có tác dụng trong bao lâu?

Sau khi đưa vào cơ thể, vắc xin thủy đậu cần 1 – 2 tuần để phát huy tác dụng. Vì vậy, cần tiêm phòng thủy đậu trước mùa dịch tối thiểu 1 tháng. 

Tiêm phòng thủy đậu thường có tác dụng bảo vệ trong khoảng 10 – 20 năm, trung bình là 15 năm và có thể bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ mắc bệnh tối đa trong thời điểm mùa dịch. Sau khoảng thời gian này, chúng ta có thể tiêm nhắc lại để phòng ngừa thủy đậu hiệu quả hơn.

Bị thủy đậu rồi có tiêm vắc xin thủy đậu nữa không?

Khi mắc bệnh thủy đậu, cơ thể đã có miễn dịch tự nhiên với bệnh này nên không cần lo lắng sẽ bị tái nhiễm bệnh thủy đậu.

Trường hợp bạn từng bị mụn nước tấn công và tự phỏng đoán đó là thủy đậu rồi tự chữa trị tại nhà chứ không đến cơ sở y tế. Khi đó, không chắc chắn chính xác đó có phải là thủy đậu hay không, bởi vì có nhiều bệnh cũng có triệu chứng khá giống thủy đậu như zona, tay chân miệng… khiến nhiều người nhầm lẫn. Trong trường hợp này sẽ không xác định được cơ thể đã có kháng thể phòng bệnh hay chưa và nguy cơ bị lây bệnh thủy đậu nếu có tiếp xúc rất cao. Tốt nhất hãy tiêm phòng thủy đậu để tránh trường hợp xấu xảy ra. Việc tiêm phòng ở người đã mắc thủy đậu trước đó cũng không có hại gì, bạn hãy yên tâm.