Gần 15% dân số Việt Nam mắc rối loạn tâm thần

Thông tin trên được đưa ra tại Hội thảo Tăng cường hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần do Bộ môn Tâm thần (Trường đại học Y Hà Nội), Viện Sức khỏe tâm thần quốc gia phối hợp các đơn vị liên quan tổ chức. Hội thảo nhằm nâng cao kiến thức, nhận thức và thúc đẩy các hành động chăm sóc và bảo vệ sức khỏe tâm thần.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, sức khỏe là trạng thái hoàn toàn khỏe mạnh về thể chất, tinh thần và xã hội chứ không chỉ đơn thuần là không có bệnh tật hay ốm đau, không có sức khỏe nếu không có sức khỏe tâm thần. Như vậy, vấn đề sức khỏe tâm thần chiếm một nửa trong định nghĩa về sức khỏe, cho thấy vai trò rất quan trọng của chăm sóc sức khỏe tâm thần.

Mô hình bệnh tật đang thay đổi, các bệnh không lây nhiễm đang là gánh nặng bệnh tật lên tất cả các nước trên thế giới, chứ không chỉ riêng quốc gia nào. Hằng năm, các ca tử vong do bệnh không lây nhiễm chiếm tới khoảng 74% các ca tử vong chung trên toàn thế giới. Trong các bệnh không lây nhiễm, vấn đề rối loạn tâm thần đang có chiều hướng gia tăng và là nguyên nhân dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe khác. Năm 2019, Tổ chức Y tế thế giới ước tính, cứ 8 người thì có 1 người đang sống chung với rối loạn tâm thần, trong đó rối loạn lo âu và trầm cảm là phổ biến nhất.

Sức khỏe tâm thần toàn cầu càng bị khủng hoảng sau đại dịch COVID-19. Vào năm 2020, số người bị rối loạn lo âu và trầm cảm đã tăng lên đáng kể và làm dấy lên lo ngại về tình trạng gia tăng các ca tự tử. Trong khi đó, nhiều người bị rối loạn tâm thần không được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc hiệu quả, làm gia tăng khoảng trống điều trị cho các vấn đề sức khỏe tâm thần. Chỉ khoảng 29% số người bị rối loạn tâm thần và chỉ 1/3 số người bị trầm cảm được chăm sóc sức khỏe tâm thần chính thức.

Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc 10 rối loạn tâm thần thường gặp là 14,9% dân số, nghĩa là có khoảng 15 triệu người. Trầm cảm, lo âu chiếm tới 5 - 6% dân số, còn lại là các rối loạn tâm thần khác như rối loạn cảm xúc lưỡng cực, rối loạn tâm thần liên quan tới sử dụng rượu bia, ma túy và các chất gây nghiện khác... Ở trẻ em, các vấn đề sức khỏe tâm thần vào khoảng 12%, tương đương hơn 3 triệu trẻ em có nhu cầu về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần.

Thứ trưởng Y tế Trần Văn Thuấn cho biết, trước những vấn đề sức khỏe tâm thần đang ngày trở nên nghiêm trọng ở Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Kế hoạch quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm và rối loạn sức khỏe tâm thần giai đoạn 2022 - 2025. Hiện nay, hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần trong cả nước được củng cố và dần hoàn thiện, với hai bệnh viện tâm thần ở tuyến trung ương là Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1, Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 cùng với Viện Sức khỏe tâm thần Quốc gia. Tại tuyến tỉnh, hiện 43 tỉnh, thành phố có bệnh viện tâm thần, số còn lại là khoa tâm thần trong bệnh viện đa khoa và trung tâm phòng chống bệnh xã hội của tỉnh. Tại tuyến quận, huyện, có nhiều bác sĩ được tập huấn về công tác sức khỏe tâm thần. Tuyến xã, phường tập trung nhiều vào quản lý danh sách người bệnh tâm thần, chủ yếu là cấp thuốc điều trị tâm thần theo chỉ định của tuyến trên, không thực hiện công việc khám, chẩn đoán, kê đơn điều trị rối loạn tâm thần.

Tuy nhiên công tác chăm sóc sức khỏe tâm thần vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức như: tuyến huyện hầu như không cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh nội trú về tâm thần; việc lồng ghép chăm sóc sức khỏe tâm thần trong chăm sóc sức khỏe chung, nhất là chăm sóc sức khỏe ban đầu còn nhiều hạn chế, hầu như chỉ cơ sở chuyên khoa tâm thần cung cấp dịch vụ, hầu hết các bệnh viện chuyên khoa như nhi, sản - nhi, lão khoa không có khoa tâm thần, nguồn nhân lực chăm sóc sức khỏe tâm thần còn thiếu và phân bổ không đồng đều trên các vùng trong cả nước...