Vì sao quảng cáo sai sự thật có 'đất diễn'?

Trong chương trình Chào buổi sáng của VTV, Tiến sĩ Chu Quốc Thịnh, quyền cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), đã chia sẻ về phân loại và công tác quản lý thực phẩm chức năng tại Việt Nam. Theo ông Thịnh, thực phẩm chức năng được chia thành 4 nhóm chính gồm thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dinh dưỡng đặc biệt (cho trẻ dưới 36 tháng tuổi) và thực phẩm bổ sung.

Trong 3 nhóm đầu, doanh nghiệp phải đăng ký bản công bố sản phẩm, còn nhóm thực phẩm bổ sung áp dụng cơ chế tự công bố, nghĩa là doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm về sản phẩm và tự lưu thông, quảng cáo.

“Cơ chế tự công bố tạo ra lỗ hổng trong quản lý, dẫn đến tình trạng một số doanh nghiệp lợi dụng để quảng cáo và thổi phồng công dụng sản phẩm. Chúng ta có thể thấy những trường hợp đã xảy ra như Siro ngủ ngon, sữa Hiup, sữa hỗ trợ xương khớp, sữa tăng chiều cao vượt trội hay vụ việc kẹo ra củ Kera", Tiến sĩ Thịnh nhấn mạnh.

Quyền cục trưởng Cục An toàn thực phẩm cho rằng, hiện nay, việc kinh doanh thực phẩm chức năng trên sàn thương mại điện tử và mạng xã hội tương đối phức tạp, khi hầu hết đối tượng đặt máy chủ ở nước ngoài hoặc dùng tên miền quốc tế. Họ nhắm đến nhóm khách hàng dễ bị tổn thương như người già, trẻ em và quảng cáo vượt quá tính năng thực tế của sản phẩm.

Để siết chặt quản lý, ông Thịnh cho hay Bộ Y tế đang xây dựng nghị định thay thế Nghị định 15. Nghị định mới sẽ quy định hậu kiểm có kế hoạch và kiểm tra đột xuất, bao gồm cả phản ánh từ người tiêu dùng và báo chí, xác định rõ nội dung kiểm tra. Đồng thời, nghị định cũng nêu rõ trách nhiệm của các bộ ngành như Nông nghiệp, Công Thương trong việc thực hiện hậu kiểm theo kế hoạch và đột xuất.

"Nghị định cũng bổ sung chế tài xử lý nghiêm các vi phạm, bao gồm thu hồi giấy đăng ký sản phẩm, thu hồi điều kiện kinh doanh, thu hồi hoạt động quảng cáo và xây dựng hệ thống công nghệ thông tin hỗ trợ quản lý. Ngoài ra, các bộ ngành Y tế, Nông nghiệp, Công Thương sẽ xây dựng mạng lưới chia sẻ dữ liệu, thống nhất thủ tục hành chính và quản lý thông tin an toàn thực phẩm trên môi trường mạng", ông Thịnh cho hay.

Theo thống kê từ đầu năm 2025 đến nay, có hơn 34.000 vụ vi phạm, trong đó hơn 1.100 vụ liên quan đến hàng giả và vi phạm sở hữu trí tuệ. Hàng giả xuất hiện ở mọi kênh, từ đơn thuốc bệnh viện đến quảng cáo trực tuyến.

Theo ông Nguyễn Ngọc Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội: Nhấn mạnh việc chuyển từ “tiền kiểm” (kiểm tra trước) sang “hậu kiểm” (kiểm tra sau) phải đi kèm chế tài mạnh mẽ, nếu không sẽ tạo kẽ hở cho vi phạm.

Có thể thấy rằng, thời gian qua việc quản lý quảng cáo trên nền tảng số chưa được giám sát: Luật Quảng cáo hiện hành “chưa bắt kịp thực tiễn môi trường số”, dẫn đến quảng cáo qua TikTok, fanpage cá nhân hoặc livestream của người nổi tiếng không được kiểm soát chặt chẽ. Kết quả là “chia sẻ sai sự thật” về sản phẩm, như quảng bá hàng giả là “thần dược”. Đây là lỗ hổng lớn nhất liên quan đến quảng cáo sai sự thật, vì mạng xã hội cho phép tiếp cận hàng triệu người mà không cần giấy phép. Người nổi tiếng (KOL) thường được lợi dụng để quảng bá, tạo lòng tin giả  đẩy rủi ro sang người tiêu dùng.

Vì vậy, làm sao để siết chặt quảng cáo và kinh doanh trên sàn thương mại điện tử, mạng xã hội, đặc biệt liên quan đến việc sử dụng KOL và người nổi tiếng, ông Chu Quốc Thịnh cho biết Cục An toàn thực phẩm sẽ triển khai nhiều giải pháp:

Trước tiên là cảnh báo công khai các sản phẩm vi phạm trên website của Cục và thông báo đến báo chí để người dân nắm bắt thông tin, như các vụ việc Ngân 98, Ngân Collagen, Hoàng Hường, Chị Em Rọt, sữa giả Hiup. Đồng thời, cơ quan này sẽ tuyên truyền cho người dân hiểu rằng thực phẩm chức năng không phải là thuốc chữa bệnh mà chỉ hỗ trợ giảm nguy cơ mắc bệnh; khi mắc bệnh phải đến cơ sở y tế điều trị. Người dân chỉ nên mua sản phẩm có giấy tiếp nhận bản đăng ký và bản công bố hợp pháp.

Website của cục cũng lưu ý những hành vi dễ vi phạm khi quảng cáo, ví dụ quảng cáo "uống TPCN khỏi ngay" hoặc sử dụng hình ảnh bác sĩ, dược sĩ để quảng cáo. Cục cũng thường xuyên phối hợp với các cơ quan chức năng xử lý vi phạm trên sàn thương mại điện tử và mạng xã hội.