Nhiều cơ sở đang lợi dụng danh nghĩa ‘liệu pháp tế bào gốc’ để quảng cáo sai sự thật, Cục trưởng Bộ Y tế cảnh báo nghiêm trọng

Tại hội thảo “Xây dựng Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) đối với tế bào và sản phẩm từ tế bào sử dụng trong nghiên cứu” do Bộ Y tế tổ chức tuần qua, TS.BS CKII Nguyễn Tri Thức, Thứ trưởng Bộ Y tế cho biết, trong lĩnh vực y học, việc xây dựng và ban hành các Tiêu chuẩn quốc gia về tế bào và sản phẩm từ tế bào là nhiệm vụ cấp bách, không chỉ góp phần hoàn thiện hành lang pháp lý, mà còn đảm bảo chất lượng, tính an toàn và hiệu quả cho các hoạt động nghiên cứu, thử nghiệm và ứng dụng lâm sàng.

“Bộ tiêu chuẩn đầu tiên rất quan trọng và là nền móng cho quá trình hoàn thiện về sau để phục vụ cho nghiên cứu và tiến tới phục vụ cho công tác điều trị, từ đó, hướng đến mục tiêu chung là bảo đảm sức khỏe nhân dân, chuẩn hóa các liệu trình điều trị và nghiên cứu, tránh những sai sót hoặc hệ quả đáng tiếc trong quá trình ứng dụng sau này", Thứ trưởng nhấn mạnh.

PGS.TS.BS CKII Nguyễn Vũ Trung, Viện trưởng Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, trong bối cảnh khoa học sự sống phát triển mạnh mẽ, việc chuẩn hóa quy trình, kiểm soát chất lượng và xây dựng hệ thống tiêu chuẩn quốc gia là yêu cầu mang tính nền tảng để đảm bảo tính khách quan và chính xác trong đánh giá chất lượng các sản phẩm nghiên cứu tế bào.

TS. Nguyễn Ngô Quang, Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo (Bộ Y tế) khẳng định việc xây dựng TCVN sẽ tuân thủ theo các nguyên tắc của hệ thống tiêu chuẩn quốc tế ISO, bảo đảm tính tương thích và khả năng áp dụng thực tế. Trong năm 2025, Bộ Y tế sẽ ban hành bộ tiêu chuẩn chất lượng tế bào và sản phẩm từ tế bào, trước mắt áp dụng trong nghiên cứu và ứng dụng lâm sàng, sau đó mở rộng cho điều trị, nhằm đảm bảo kiểm soát chất lượng và hiệu quả trong thực tiễn. Sau khi TCVN được công bố, Bộ Y tế sẽ ban hành Thông tư hướng dẫn áp dụng TCVN cho từng nhóm tế bào, đồng thời xây dựng lộ trình triển khai cụ thể, khả thi.

Ông Quang cho rằng Việt Nam hiện chưa có luật chuyên ngành về tế bào học, đặc biệt là luật tế bào gốc. Bộ Y tế tạm thời quản lý lĩnh vực này theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh, cho phép triển khai các kỹ thuật mới trong khuôn khổ nghiên cứu và ứng dụng. Tuy nhiên, TS Quang nhấn mạnh chính khoảng trống pháp lý này đã khiến việc phát triển và ứng dụng tế bào trong y học thiếu kiểm soát.

"Trong thời gian qua, việc phát triển lĩnh vực này quả thật thiếu sự kiểm soát. Nhiều cơ sở y tế, phòng khám thẩm mỹ chính thức và không chính thức đã lợi dụng danh nghĩa ‘liệu pháp tế bào’ để thu hút khách hàng mà không qua kiểm định chất lượng", ông Nguyễn Ngô Quang cho hay.

Nhiều trường hợp nhập khẩu “tế bào gốc xách tay” từ nước ngoài, quảng cáo là có thể điều trị đủ loại bệnh từ da liễu, tim mạch đến thoái hóa khớp, trong khi không có cơ sở khoa học hay chứng nhận an toàn.

“Người dân bỏ ra số tiền rất lớn, nhưng không biết chất lượng tế bào họ đang được tiêm vào cơ thể là gì, có đảm bảo hay không. Đây là vấn đề rất nghiêm trọng", Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo nói thêm.

Một câu hỏi đặt ra là các ngân hàng mô và tế bào hiện đã được Bộ Y tế cấp phép có tự động được xem là đạt tiêu chuẩn hay không? Theo TS Quang, điều này cần được rà soát lại để đảm bảo tương thích với bộ tiêu chuẩn sắp ban hành.

"Ngân hàng mô hiện mới có chức năng lưu trữ. Còn nếu muốn sử dụng sản phẩm từ mô, tế bào đó cho điều trị thì phải tuân thủ thêm nhiều quy định khác", TS Quang giải thích.

"Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị đã nêu rõ những lĩnh vực mà đầu tư nhà nước chưa đủ thì cần khuyến khích khu vực tư nhân cùng tham gia. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp đầu tư phòng lab, thiết bị và công nghệ hiện đại theo chuẩn quốc tế", ông Quang nêu.

Theo Bộ Y tế, điều quan trọng là phải đảm bảo tính minh bạch và tránh xung đột lợi ích trong mọi mô hình hợp tác, để đảm bảo quyền lợi cuối cùng vẫn thuộc về người bệnh. Mục tiêu cuối cùng không chỉ là khuyến khích nghiên cứu, mà là đảm bảo an toàn và hiệu quả cho người dân. Chúng ta phải tạo hành lang pháp lý, tiêu chuẩn hóa và kiểm soát chất lượng, để công nghệ tế bào phát triển đúng hướng, mang lại lợi ích thực sự cho sức khỏe cộng đồng.

Hiện nay, nhiều bệnh viện quảng cáo thương mại hóa quá mức các liệu pháp tế bào gốc như “thần dược” điều trị từ nám da, trẻ hóa, tăng chiều cao cho đến vô sinh, Alzheimer… gây sai lệch kỳ vọng nơi người bệnh và tiềm ẩn rủi ro pháp lý nghiêm trọng. Bộ Y tế cảnh báo nhiều cơ sở đang lợi dụng danh nghĩa “liệu pháp tế bào gốc” để quảng cáo sai sự thật, trục lợi từ người bệnh, trong khi khung pháp lý vẫn đang hoàn thiện.