Mẹo phân biệt dầu ăn thật và giả

Thời gian gần đây, liên tiếp các vụ việc liên quan đến thuốc, thực phẩm giả bị phát hiện trên phạm vi cả nước, gây lo ngại lớn trong dư luận. Từ sữa bột đến thuốc tân dược, thực phẩm chức năng,… đều bị phát hiện có mặt trong các đường dây sản xuất hàng giả.

Đáng chú ý, mới đây nhất, tại tỉnh Phú Thọ, lực lượng chức năng đã phát hiện, tạm giữ hơn 71.000 lít dầu ăn, khoảng 40 tấn mì chính (bột ngọt), 22 tấn hạt nêm, 9 tấn bột canh giả.

Bước đầu, cơ quan điều tra xác định, Công ty TNHH Famimoto Việt Nam đã tiêu thụ ra thị trường 118 tấn bột canh, 363 tấn hạt nêm và 144 tấn dầu ăn giả.

Dưới đây là một số cách phân biệt dầu ăn thật và giả, dựa trên các tiêu chí rõ ràng và thực tiễn.

1. Kiểm tra bao bì và nhãn mác

Bao bì là yếu tố đầu tiên giúp nhận diện dầu ăn thật và giả, vì các sản phẩm giả thường cắt giảm chi phí sản xuất ở khâu này.

Dầu ăn thật:

Bao bì được thiết kế chuyên nghiệp, in ấn sắc nét, màu sắc đồng đều, không bị lem mực.

Nhãn mác ghi rõ thông tin: tên thương hiệu, thành phần, ngày sản xuất, hạn sử dụng, mã vạch, chứng nhận chất lượng (như ISO 22000, HACCP, hoặc chứng nhận của Bộ Y tế).

Mã vạch có thể được quét để kiểm tra nguồn gốc sản phẩm. Ví dụ, mã vạch bắt đầu bằng “893” là sản phẩm từ Việt Nam.

Nắp chai chắc chắn, có tem niêm phong hoặc màng seal bảo vệ, không dễ bị mở.

Dầu ăn giả:

Bao bì thường có dấu hiệu in ấn kém chất lượng, chữ viết mờ, màu sắc không đồng đều, hoặc sai chính tả.

Thiếu thông tin quan trọng như ngày sản xuất, hạn sử dụng, hoặc chứng nhận chất lượng.

Mã vạch có thể không quét được hoặc hiển thị thông tin không khớp với sản phẩm.

Nắp chai lỏng lẻo, không có tem niêm phong, hoặc màng seal dễ bị phá hủy.

Hãy mua dầu ăn từ các siêu thị, cửa hàng uy tín hoặc nhà phân phối chính thức để giảm thiểu nguy cơ mua phải hàng giả.

2. Quan sát đặc điểm vật lý của dầu ăn

Dầu ăn thật và giả có sự khác biệt rõ rệt về màu sắc, độ trong, mùi vị và kết cấu. Dưới đây là cách kiểm tra:

 Màu sắc:

Dầu thật: Có màu vàng nhạt tự nhiên (dầu đậu nành, dầu hạt cải) hoặc vàng đậm (dầu cọ, dầu ô liu nguyên chất). Màu sắc đồng đều, trong suốt, không có cặn.

Dầu giả: Thường có màu đục, không tự nhiên, hoặc xuất hiện cặn lơ lửng. Một số loại dầu giả pha tạp chất có thể có màu sắc bất thường như vàng xỉn hoặc quá sẫm.

 Độ trong:

 Dầu thật: Trong suốt, không có tạp chất khi nhìn dưới ánh sáng.

Dầu giả: Có thể xuất hiện vẩn đục hoặc bọt khí do pha trộn các loại dầu kém chất lượng hoặc hóa chất.

 Mùi vị:

 Dầu thật: Có mùi thơm nhẹ đặc trưng của loại dầu (ví dụ, dầu ô liu có mùi thảo mộc, dầu đậu nành có mùi nhẹ nhàng). Khi nếm, dầu thật không để lại vị đắng hay chua.

 Dầu giả: Thường có mùi hắc, mùi hóa chất, hoặc không có mùi đặc trưng. Khi nếm, có thể cảm nhận vị lạ, đắng hoặc chua do sử dụng dầu tái chế hoặc tạp chất.

 Kết cấu:

 Dầu thật: Mịn, không nhờn dính quá mức, chảy đều khi đổ.

 Dầu giả: Có thể đặc quánh bất thường hoặc loãng do pha nước, hóa chất.

Mẹo thực tế: Đổ một ít dầu ra lòng bàn tay, xoa nhẹ và ngửi. Dầu thật sẽ cho cảm giác mịn và mùi thơm tự nhiên, trong khi dầu giả thường để lại cảm giác dính hoặc mùi khó chịu.

3. Thử nghiệm đơn giản tại nhà

Một số phương pháp kiểm tra tại nhà có thể giúp phân biệt dầu ăn thật và giả:

Thử bằng nhiệt độ:

 Đặt chai dầu vào ngăn đá tủ lạnh trong khoảng 4-6 giờ:

 Dầu thật: Dầu đậu nành, dầu hạt cải thường không đông cứng hoàn toàn, chỉ hơi đặc lại ở nhiệt độ thấp (0-4°C). Dầu ô liu nguyên chất có thể xuất hiện các hạt kết tinh nhỏ nhưng vẫn trong.

 Dầu giả: Thường đông cứng hoàn toàn hoặc có cặn bất thường do chứa dầu tái chế hoặc tạp chất.

Đun nóng dầu trên chảo:

 Dầu thật: Bốc khói nhẹ ở nhiệt độ cao (khoảng 180-200°C tùy loại dầu), không tạo bọt hoặc mùi khét ngay lập tức.

 Dầu giả: Có thể bốc khói sớm, tạo bọt hoặc có mùi khét do chứa tạp chất dễ cháy.

Thử độ hòa tan:

 Nhỏ vài giọt dầu vào cốc nước ấm:

 Dầu thật: Không hòa tan, nổi thành giọt trên mặt nước.

 Dầu giả: Có thể hòa tan một phần hoặc tạo lớp màng mờ do chứa hóa chất hoặc dầu kém chất lượng.

Thử với giấy thấm:

 Nhỏ dầu lên giấy thấm và để khô:

 Dầu thật: Để lại vết dầu trong suốt, không có cặn.

 Dầu giả: Có thể để lại cặn hoặc vết dầu đục do tạp chất.

4. Kiểm tra nguồn gốc và thương hiệu

 Dầu ăn thật:

 Được sản xuất bởi các thương hiệu uy tín như Tường An, Neptune, Simply, hoặc các thương hiệu quốc tế như Kikkoman, Bertolli. Những thương hiệu này có quy trình sản xuất đạt chuẩn và được kiểm định bởi cơ quan chức năng.

 Có thông tin liên hệ rõ ràng của nhà sản xuất, bao gồm số điện thoại, địa chỉ, website chính thức.

 Thường đi kèm các chứng nhận như VietGAP, tiêu chuẩn TCVN, hoặc chứng nhận dầu hữu cơ (đối với dầu ô liu, dầu hạt lanh).

 Dầu ăn giả:

 Thường giả mạo thương hiệu lớn nhưng có sai lệch nhỏ trong logo, tên gọi (ví dụ: “Tuong An” thay vì “Tường An”).

 Không có thông tin liên hệ rõ ràng hoặc thông tin giả mạo.

 Giá bán thấp bất thường so với giá thị trường (ví dụ, dầu ô liu nguyên chất thật thường có giá từ 200.000-500.000 VNĐ/lít, trong khi dầu giả chỉ khoảng 50.000-100.000 VNĐ).

Lưu ý: Theo báo cáo của Hiệp hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam (năm 2023), khoảng 10-15% dầu ăn trên thị trường có dấu hiệu không đạt chuẩn, đặc biệt là các sản phẩm bán tại chợ hoặc cửa hàng nhỏ lẻ. Vì vậy, hãy ưu tiên mua từ kênh phân phối chính thức.

5. Nhận diện qua giá cả và kênh phân phối

Giá cả:

 Dầu ăn thật từ các thương hiệu uy tín có giá ổn định, phù hợp với chất lượng. Ví dụ:

 Dầu đậu nành Tường An: ~35.000-50.000 VNĐ/lít.

 Dầu ô liu Pomace: ~150.000-250.000 VNĐ/lít.

 Dầu giả thường được bán với giá rẻ bất thường để thu hút người mua, nhưng chất lượng không đảm bảo.

 Kênh phân phối:

 Mua dầu ăn tại siêu thị, cửa hàng lớn, hoặc qua website chính thức của thương hiệu để đảm bảo chất lượng.

 Tránh mua dầu ăn tại các chợ, cửa hàng không rõ nguồn gốc, hoặc qua các kênh bán hàng online không uy tín.

6. Hậu quả của dầu ăn giả và lý do cần cẩn trọng

Dầu ăn giả thường được làm từ dầu tái chế, dầu thải, hoặc pha trộn hóa chất độc hại. Theo nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng Quốc gia Việt Nam, việc sử dụng dầu ăn kém chất lượng có thể gây ra:

 Tích tụ độc tố trong cơ thể, làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch, gan nhiễm mỡ.

Gây rối loạn tiêu hóa, ngộ độc thực phẩm.

 Làm giảm chất lượng dinh dưỡng của món ăn.

Ngoài ra, dầu giả còn ảnh hưởng đến uy tín của các thương hiệu lớn và gây thiệt hại kinh tế cho người tiêu dùng.

7. Khuyến nghị thực tế

 Lưu ý khi mua hàng:

 Luôn kiểm tra kỹ bao bì, nhãn mác và các dấu hiệu bất thường trước khi mua.

 Ưu tiên các thương hiệu lớn và mua từ nguồn đáng tin cậy.

Nếu nghi ngờ dầu giả, liên hệ trực tiếp nhà sản xuất qua hotline hoặc website chính thức để xác minh.

 Báo cáo vi phạm:

 Nếu phát hiện dầu ăn giả, báo cáo ngay cho cơ quan chức năng như Quản lý Thị trường hoặc Sở Y tế để xử lý.

 Gửi khiếu nại đến Hiệp hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam qua hotline 1800-6838.

Bảo quản đúng cách:

 Dù là dầu thật, nếu bảo quản sai cách (như để gần nguồn nhiệt, ánh sáng mạnh), dầu cũng có thể bị oxy hóa, mất chất lượng. Bảo quản dầu ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.

Phân biệt dầu ăn thật và giả là một kỹ năng quan trọng để bảo vệ sức khỏe gia đình và tránh lãng phí tiền bạc. Bằng cách kiểm tra bao bì, quan sát đặc điểm vật lý, thực hiện các thử nghiệm đơn giản, và lựa chọn kênh phân phối uy tín, người tiêu dùng có thể giảm thiểu nguy cơ mua phải hàng giả. Hãy luôn cẩn trọng, ưu tiên chất lượng và tìm hiểu kỹ thông tin trước khi mua dầu ăn, đặc biệt trong bối cảnh thị trường hiện nay còn nhiều bất cập.