Bảo tàng Lịch sử TP.HCM đổi mới để chạm tới công chúng hiện đại

Bảo tàng Lịch sử TP.HCM vừa chính thức ra mắt bộ nhận diện mới, được thiết kế lấy cảm hứng từ kiến trúc cổ, với sắc đỏ chủ đạo điểm xuyết bằng sắc ngọc chấm phá. Bộ nhận diện này mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời kết hợp sự hiện đại và phá cách, thể hiện rõ quan điểm "vì con người và phục vụ con người" mà bảo tàng theo đuổi. 

Bên cạnh đó, chiến dịch "Tết mừng lộc Rồng Tiên" của Bảo tàng Lịch sử TP.HCM cũng vừa giành được nhiều giải thưởng danh giá, trong đó có giải TVC Nổi bật của năm và Key Visual Xuất sắc nhất, đánh dấu sự thành công trong chiến lược tái định vị thương hiệu đầy ấn tượng. 

Ông có thể chia sẻ lý do bảo tàng quyết định xây dựng và tái định vị thương hiệu?

Đúng vậy, hiện nay di sản không chỉ là câu chuyện dành riêng cho những nhóm công chúng truyền thống như người trung niên hay học sinh tiểu học nữa. Chúng ta đang chứng kiến sự quan tâm của nhiều đối tượng mới, từ sinh viên, học sinh đến khách du lịch quốc tế và đặc biệt là những người sử dụng mạng xã hội – những người tiếp cận di sản qua các nền tảng trực tuyến.

Điều này đòi hỏi chúng tôi phải thay đổi cách truyền tải và kể câu chuyện về di sản. Không phải làm mới hiện vật hay thay đổi bản chất của di sản, mà là đổi mới cách thức kể chuyện, cách giới thiệu để tạo ra một góc nhìn mới mẻ hơn, gần gũi hơn với công chúng hiện đại.

Chẳng hạn, chúng tôi đang hướng tới việc sử dụng công nghệ như thực tế ảo hoặc các video tương tác để tái hiện câu chuyện di sản một cách sống động. Đồng thời, việc xây dựng nội dung truyền thông qua mạng xã hội cũng được đầu tư bài bản hơn, tạo ra những câu chuyện ngắn gọn, dễ hiểu nhưng vẫn hấp dẫn, giúp công chúng khám phá di sản một cách nhanh chóng và thú vị.

Mục tiêu lớn nhất của chúng tôi là giúp mọi người, dù ở bất kỳ đâu, không chỉ biết về di sản mà còn cảm nhận được giá trị văn hóa, lịch sử, và tinh thần mà di sản mang lại. Di sản không phải là thứ "xa lạ", mà là một phần của cuộc sống, và chúng tôi muốn công chúng thấy được điều đó thông qua những cách tiếp cận hiện đại và đầy sáng tạo.

Trong bối cảnh các bảo tàng cạnh tranh về lượng khách tham quan, ông có định hình đặc điểm khác biệt nào để bảo tàng thu hút hơn?

Trong bối cảnh thế giới phẳng và toàn cầu hóa, di sản không còn là câu chuyện giới hạn trong một quốc gia hay khu vực, mà cần được nhìn nhận như một phần của bản sắc văn hóa trong dòng chảy toàn cầu. Điều này khiến cách truyền tải di sản trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Tôi rất ấn tượng với những cách tiếp cận mới mẻ mà các nhóm sáng tạo trẻ. Các bạn ấy có một nhận thức rất sâu sắc về việc làm thế nào để biến di sản thành một phần gần gũi với đời sống của giới trẻ qua những câu chuyện được kể lại một cách sinh động, sáng tạo, thông qua các hình thức truyền thông mới, đã làm bùng lên sự hứng thú trong giới trẻ.

Không chỉ dừng lại ở việc kể chuyện, các bạn còn tạo ra những hoạt động tương tác, những không gian check-in mang tính biểu tượng, khiến việc ghé thăm di sản trở thành trải nghiệm không thể bỏ qua. Điều này không chỉ giúp lịch sử trở nên gần gũi hơn mà còn biến di sản thành một phần của đời sống hiện đại.

Trước đây, chúng ta thường truyền tải di sản dưới dạng những bài học mang tính bác học, nghiêm túc, đôi khi khiến công chúng cảm thấy nặng nề. Nhưng cách làm mới này đã biến việc tiếp cận di sản thành một trải nghiệm gần gũi, vui vẻ và ý nghĩa. Lịch sử không còn bị bó buộc trong những bảo tàng yên tĩnh như tu viện, mà đã trở thành một phần của cuộc sống, được tái hiện qua ngôn ngữ mà giới trẻ và công chúng hiện đại có thể thấu hiểu và yêu thích.

Những sáng tạo này không chỉ giúp bảo tồn và tôn vinh giá trị di sản, mà còn giúp xây dựng kết nối sâu sắc hơn giữa công chúng với lịch sử và văn hóa của mình. Đây là một hướng đi rất khả thi và cần được nhân rộng.

Làm thế nào để bảo tàng có thể đổi mới mà không làm mất đi bản sắc vốn có, và những chiến dịch nào đã tạo ra hiệu quả đáng kể trong việc thu hút công chúng?

Trong hai năm hợp tác, các bạn trẻ đã rất chăm chút, nghiên cứu kỹ lưỡng các hoa văn cổ và hiện vật để xây dựng một diện mạo mới cho bảo tàng. Hình ảnh này vừa mang nét cổ điển vừa hiện đại, đáp ứng sự tiếp cận đa dạng của công chúng.

Các bạn tổ chức các chiến dịch mỗi tháng, như lên kế hoạch trưng bày hoặc kể câu chuyện về di sản theo xu hướng hiện đại, tạo sức hút lớn đối với giới trẻ. Điển hình là chiến dịch kỷ niệm 45 năm của bảo tàng và ra mắt bộ nhận diện mới đã thu hút tới 2 triệu lượt theo dõi – một con số ấn tượng.

Dĩ nhiên, trong quá trình hợp tác, đôi lúc cũng có ý kiến khác biệt, nhưng sự trao đổi liên tục đã giúp bảo tàng mang đến trải nghiệm hấp dẫn và gần gũi hơn với công chúng.

Bảo tàng và nhóm sáng tạo đã thống nhất rằng việc đổi mới cần dựa trên nền tảng di sản và cách kể chuyện hấp dẫn. Các bạn trẻ mang đến sự tươi mới qua hình ảnh, câu chữ và cách dẫn dắt.

Nhờ sự thay đổi mà bảo tàng thu hút lượng lớn khách trẻ – chiếm tới 2/3 tổng lượng khách. Giờ đây, bảo tàng không chỉ là nơi để tham quan mà còn là không gian giải trí, học tập và kết nối. Nhiều bạn trẻ đến check-in, chia sẻ trải nghiệm và lan tỏa hình ảnh di sản một cách tự nhiên, giúp bảo tàng mở rộng sức ảnh hưởng.

Việc cân bằng giữa truyền thống và đổi mới trong xây dựng thương hiệu có khó khăn không?

Cân bằng giữa truyền thống và đổi mới thực sự là một thách thức, nhất là khi tiếp cận các di sản văn hóa. Trong quá trình xây dựng bộ nhận diện thương hiệu mới, chúng tôi luôn chú trọng rút kinh nghiệm từ các đơn vị khác và lắng nghe ý kiến từ công chúng.

Trước mỗi giai đoạn thực hiện chiến dịch, chúng tôi sử dụng mạng xã hội như Facebook, Zalo, Instagram hay TikTok để khảo sát và lấy ý kiến cộng đồng. Đây là kênh hiệu quả giúp chúng tôi hiểu được thị hiếu và mong muốn của công chúng. Đồng thời, việc thu thập ý kiến qua các phiếu khảo sát trực tiếp tại bảo tàng cũng mang lại cái nhìn cụ thể hơn về những điều cần cải thiện.

Dù gặp khó khăn trong việc làm mới mà vẫn giữ được bản sắc, chúng tôi nhận ra rằng xây dựng niềm tin thương hiệu là yếu tố cốt lõi. Khi thương hiệu có thể gắn bó và tạo dựng niềm tin với công chúng, đó chính là thành công lớn nhất.

Vì sao ông lại có tư duy thay đổi cách tiếp cận bảo tàng?

Thực ra, tôi có may mắn làm việc trong ngành bảo tàng hơn 30 năm, từ khi tốt nghiệp chuyên ngành lịch sử. Ban đầu, tôi làm việc tại Bảo tàng Lịch sử trong 10 năm, sau đó chuyển sang Bảo tàng Mỹ thuật 8 năm, rồi đến Bảo tàng Thành phố tại Dinh Gia Long thêm 8 năm, trước khi quay lại đây. Khi trở lại làm việc sau gần 20 năm, tôi nhận ra tòa nhà và nội dung trưng bày vẫn không có nhiều thay đổi. Là người trong nghề, tôi cảm thấy bảo tàng thiếu sự đổi mới, ít hấp dẫn, và phần nào tạo cảm giác nhàm chán.

Khi trở về công tác tại đây cách đây 10 năm, tôi đã nỗ lực cải tiến toàn bộ hệ thống trưng bày. Tất cả các phòng đều được đổi mới theo tư duy và phương pháp hiện đại, lấy cảm hứng từ cách tiếp cận mỹ thuật tiên tiến của nước ngoài. Sự thay đổi không chỉ tập trung vào nội dung trưng bày, mà còn nhấn mạnh vào việc truyền tải thông tin một cách hiệu quả và hấp dẫn hơn đến công chúng.

Ông đã thay đổi cách tiếp cận công chúng như thế nào trong hoạt động bảo tàng?

Trước đây, công chúng khi đến bảo tàng thường chỉ được tiếp nhận thông tin một chiều, không có cơ hội để phản biện hay đưa ra ý kiến. Nhưng giờ đây, chúng tôi mở rộng cách tiếp cận bằng việc cung cấp nhiều nguồn thông tin đa dạng. Khách tham quan có thể sử dụng mã QR hoặc phần mềm thuyết minh tự động, giúp họ nghe, xem và tìm hiểu sâu hơn về hiện vật hoặc nền văn hóa liên quan. Các liên kết trong phần mềm còn dẫn đến video, phim tài liệu, hoặc những câu chuyện lịch sử có liên quan. Đặc biệt, chúng tôi tạo cơ hội cho khách phản hồi qua việc chấm điểm và đưa ra ý kiến trực tiếp.

Chúng tôi nhận thấy rằng nhận thức của công chúng rất đa dạng, phụ thuộc vào giới tính, trình độ học vấn và nền văn hóa. Điều này đòi hỏi bảo tàng không chỉ truyền đạt thông tin mà còn phải lắng nghe, hiểu và giải thích các ý kiến phản biện. Chẳng hạn, khi khách nhận xét về câu chữ, niên đại hoặc thông tin chưa chính xác, chúng tôi không chỉ tiếp nhận mà còn kiểm tra lại thông qua các tài liệu khoa học, đối chiếu với ý kiến chuyên gia. Điều này không chỉ giúp cải thiện nội dung trưng bày mà còn xây dựng sự tin tưởng và kết nối tốt hơn với công chúng.

Ngoài ra, chúng tôi khuyến khích sự phản biện lành mạnh để bảo đảm tính khoa học và khách quan. Khi cần, chúng tôi sẽ tham vấn các nhà khoa học hoặc chuyên gia đầu ngành để giải đáp thắc mắc từ công chúng. Điều quan trọng là mọi phản hồi, dù tích cực hay tiêu cực, đều được đón nhận với thái độ cởi mở và minh bạch, giúp bảo tàng ngày càng hoàn thiện và đáp ứng tốt hơn kỳ vọng của khách tham quan.

Sau khi ra mắt bộ nhận diện thương hiệu, bảo tàng sẽ có những định hướng phát triển gì tiếp theo?

Việc ra mắt bộ nhận diện thương hiệu mới của bảo tàng là bước khởi đầu để mang đến một hình ảnh tươi mới, hiện đại, giúp công chúng nhận diện rõ hơn về các hoạt động trong giai đoạn hiện tại và tương lai. Tuy nhiên, không dừng lại ở đây, bảo tàng sẽ triển khai chiến lược lan tỏa bộ nhận diện thương hiệu này không chỉ trong phạm vi TP.HCM mà còn mở rộng ra cả nước và quốc tế. Mục tiêu là đưa văn hóa Việt Nam đến gần hơn với công chúng trong và ngoài nước, thông qua các hoạt động quảng bá hình ảnh và nội dung sáng tạo, nhằm tạo dấu ấn lâu dài.

Để đạt được điều đó, bảo tàng sẽ đầu tư vào đào tạo đội ngũ truyền thông và marketing, đảm bảo khả năng tổ chức và thực hiện các chiến dịch lan tỏa thương hiệu hiệu quả hơn. Việc đào tạo sẽ tập trung vào kỹ năng tiếp cận đối tượng trẻ, khai thác mạng xã hội và các nền tảng kỹ thuật số. Bảo tàng cũng sẽ xây dựng kế hoạch dài hạn để các hoạt động truyền thông không chỉ phục vụ các sự kiện cụ thể mà còn tạo được sự tương tác liên tục với công chúng.

Trong thời gian qua, bảo tàng đã ghi nhận những con số ấn tượng về tương tác. Ví dụ, nội dung trên Facebook đã tiếp cận hơn 2,5 triệu người. Mặc dù lượt tương tác có thể giảm sau các sự kiện lớn, bảo tàng vẫn duy trì được hàng trăm nghìn lượt truy cập mỗi tháng. Đây là cơ sở quan trọng để bảo tàng tiếp tục phát triển các nội dung phù hợp, thu hút đối tượng trẻ, và làm mới trải nghiệm cho khách tham quan. Các số liệu chi tiết hơn sẽ được bảo tàng tổng hợp và công bố để phản ánh rõ hiệu quả của các hoạt động đã thực hiện.

Quá trình tái định vị thương hiệu đã được thực hiện cẩn trọng và có sự tham gia tích cực của cả thế hệ trẻ và các chuyên gia bảo tồn di sản. Mục tiêu là làm sao để các giá trị văn hóa trở nên gần gũi và hấp dẫn hơn với thế hệ trẻ, đồng thời giữ vững những tinh túy văn hóa của dân tộc. Tôi kỳ vọng thế hệ trẻ sẽ nhận thức sâu sắc hơn về giá trị của di sản lịch sử, coi đó là nguồn vốn sống quý giá, để bảo tồn và phát triển bản sắc dân tộc trong tương lai.

Cảm ơn ông về cuộc trò chuyện đầy thú vị và ý nghĩa. Chúc ông cùng bảo tàng sẽ tiếp tục gặt hái được nhiều thành công và ngày càng lan tỏa giá trị văn hóa đến với công chúng trong năm mới.