Từ vụ ‘người nhện’ quảng cáo lố lăng, hiểu sao cho đúng về ranh giới giữa sáng tạo và vi phạm pháp luật?

Sáng tạo hay chiêu trò 'lố lăng'?

Trong lĩnh vực quảng cáo, sáng tạo là yếu tố then chốt giúp thương hiệu nổi bật giữa hàng ngàn đối chiến dịch của đối thủ. Các chiến lược sáng tạo có thể giúp thương hiệu trở nên phổ biến và được nhận diện rộng rãi hơn trong cộng đồng tiêu dùng. 

Tuy nhiên, sự sáng tạo cần phải được áp dụng một cách tinh tế, không được vượt qua ranh giới về văn hóa và pháp luật. Nếu không, doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng như mất lòng tin của khách hàng, tổn hại đến uy tín thương hiệu, thậm chí là những vấn đề pháp lý.

Ngày 29/10, tại Cà Mau, một thanh niên trong trang phục Người nhện chạy qua lại giữa đường, vừa múa vừa lắc mông cầm bảng quảng cáo điện thoại. Hành vi này không chỉ gây cản trở giao thông mà còn khiến nhiều người đi đường bức xúc vì phản cảm.

Đoạn clip được phát trực tiếp trên mạng xã hội, thu hút hàng trăm nghìn lượt xem và bình luận, phần lớn chỉ trích cách làm “kém duyên” của doanh nghiệp. Ngay sau đó, lực lượng chức năng đã mời người thực hiện quảng cáo lên làm việc để xử lý theo quy định.

Trước đó, nhiều chiêu trò quảng cáo lố lăng cũng từng khiến dư luận “dậy sóng”. Đơn cử như vụ việc khiêng quan tài diễu phố để quảng bá thương hiệu quần áo tại TP.HCM. Nhằm gây chú ý, thương hiệu này đã tổ chức màn rước quan tài đi bộ qua khu vực cửa Nam chợ Bến Thành và một số tuyến đường trung tâm quận 1.

Không dừng lại ở đó, họ còn quay clip, biên tập và đăng tải lên TikTok, tận dụng sức lan tỏa của mạng xã hội để thu hút sự chú ý. Tuy nhiên, thay vì hiệu ứng tích cực, hình ảnh phản cảm và thiếu tôn trọng văn hóa đã khiến dư luận phẫn nộ, buộc cơ quan chức năng phải vào cuộc.

Hay như trường hợp một TikToker mượn đám cưới của bạn để quảng cáo cho kênh bán hàng của mình. Người này dàn dựng đoàn xe sang rước dâu dừng, đỗ giữa lòng đường, gây ùn tắc và mất an toàn giao thông. Hệ quả là người này cùng đồng phạm bị bắt giữ và xử lý về hành vi gây rối trật tự công cộng.

Những vụ việc này đều cho thấy một xu hướng đáng lo ngại, khi không ít cá nhân và doanh nghiệp đánh đồng sự chú ý với thành công, sẵn sàng dùng chiêu trò phản cảm để “viral”, mà quên rằng sáng tạo không phải là phá bỏ mọi giới hạn.

Ranh giới giữa sáng tạo và pháp luật

Theo luật sư Nguyễn Văn Toàn - Đoàn luật sư TP.Hà Nội: “Sự sáng tạo luôn được đề cao trong mọi lĩnh vực, tuy nhiên dù như thế nào cũng phải tuân thủ pháp luật, đề cao tính truyền thống, thuần phong mỹ tục và tôn trọng những người xung quanh. Sáng tạo không thể được sử dụng như một cái cớ để vi phạm pháp luật hay làm tổn hại đến truyền thống, thuần phong mỹ tục của xã hội”.

Cũng theo luật sư, liên quan đến hành vi quảng cáo gây phiền phức người khác, điểm d khoản 4 Điều 34 Nghị định 38/2021 (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 128/2022) quy định hành vi quảng cáo thiếu thẩm mỹ, trái với truyền thống lịch sử, văn hóa, đạo đức, thuần phong mỹ tục Việt Nam sẽ bị phạt tiền từ 40- 60 triệu đồng.

Những người thực hiện những hành vi nêu trên còn có thể sẽ bị xử lý hình sự nếu có dấu hiệu của tội gây rối trật tự công cộng theo khoản 2 Điều 318 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).

Ngoài ra, Luật Quảng cáo cũng quy định hành vi quảng cáo không được làm ảnh hưởng đến an ninh trật tự, an toàn xã hội, ảnh hưởng đến thuần phong mỹ tục, đe dọa xâm phạm đến quyền lợi của tổ chức, cá nhân.

Cụ thể, Điều 8, Luật Quảng cáo quy định các hành vi bị cấm trong quảng cáo, trong đó cấm hành vi: “Quảng cáo thiếu thẩm mỹ, trái với truyền thống lịch sử, văn hóa, đạo đức, thuần phong mỹ tục Việt Nam”; “Quảng cáo làm ảnh hưởng đến mỹ quan đô thị, trật tự an toàn giao thông, an toàn xã hội”. 

Trường hợp hành vi được xác định là gây rối trật tự công cộng, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, an toàn xã hội thì người thực hiện hành vi gây rối trật tự công cộng sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 318 Bộ luật Hình sự, có thể bị phạt tiền từ 5 triệu đồng đến 50 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.

Trường hợp hành vi được xác định là phạm tội có tổ chức hoặc xúi giục người khác gây rối trật tự công cộng thì người thực hiện hành vi sẽ phải đối mặt với khoản 2, Điều 318, Bộ luật Hình sự có thể phạt tù từ 2 năm đến 7 năm.

Luật sư khuyến cáo, trong bất kỳ hoạt động nào, doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định của pháp luật và tôn trọng các giá trị văn hóa. Sáng tạo trong quảng cáo không nên đi ngược lại với thuần phong mỹ tục, đạo đức và văn hóa của xã hội. Việc vượt qua ranh giới này không chỉ gây tổn hại cho hình ảnh thương hiệu mà còn kéo theo những hậu quả pháp lý nghiêm trọng.

"Sự sáng tạo không nên làm lý do để biện hộ cho hành vi sai trái. Doanh nghiệp cần nhận thức rõ ràng điều này", luật sư nhấn mạnh.