Quảng cáo số vươn mình trong kỷ nguyên mới: 'Mỏ vàng' tăng trưởng hay thách thức quản lý?

Bùng nổ hạ tầng số và sự trỗi dậy của quảng cáo trực tuyến

Theo thống kê của Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ), tính đến tháng 01/2024, Việt Nam có 78,44 triệu người dùng Internet, tương đương 79,1% dân số, với thời gian sử dụng trung bình gần 7 giờ mỗi ngày, phần lớn truy cập thông qua thiết bị di động.

Hạ tầng viễn thông cũng có bước tiến dài với việc phủ sóng 4G toàn quốc, triển khai thử nghiệm 5G ở nhiều đô thị lớn và phổ cập cáp quang tốc độ cao đến từng hộ gia đình. Sự phát triển hạ tầng đã tạo điều kiện cho các dịch vụ cung cấp nội dung trên mạng Internet, đặc biệt là dịch vụ mạng xã hội tại Việt Nam ngày càng phát triển sôi động và đi sâu vào mọi lĩnh vực đời sống xã hội, tạo ra một giá trị văn hóa mới gọi là văn hóa mạng hay văn hóa số.

Đến tháng 1/2025 Việt Nam có khoảng 78 triệu tài khoản mạng xã hội nhưng chủ yếu là các tài khoản trên các nền tảng mạng xã hội nước ngoài cung cấp vào Việt Nam như Facebook, TikTok và YouTube. Tổng số tài khoản người dùng sử dụng thường xuyên của top 20 mạng xã hội lớn trong nước là khoảng 110 triệu, Facebook, YouTube là 138.5 triệu.

Với số người dùng mạng xã hội cũng như các nền tảng số lên tới con số hơn một trăm triệu tài khoản, người dùng không chỉ tiếp nhận thông tin mà còn trực tiếp tham gia sản xuất, chia sẻ nội dung, dẫn đến sự bùng nổ dữ liệu trên không gian mạng. Sự năng động này đã thúc đẩy hình thành một hệ sinh thái số đa dạng, nơi thương mại điện tử, thanh toán trực tuyến, giáo dục trực tuyến, y tế số và nhiều dịch vụ khác phát triển nhanh chóng. 

Trong đó, thương mại điện tử nổi lên như ngành hưởng lợi rõ rệt. Các sàn Shopee, Lazada, Tiki, Sendo không chỉ cạnh tranh bằng giá và dịch vụ mà còn đầu tư mạnh mẽ vào quảng cáo trực tuyến, từ banner, video cho đến chiến dịch cá nhân hóa dựa trên dữ liệu người dùng. Quảng cáo số vì thế đã trở thành “vũ khí chiến lược” giúp doanh nghiệp thương mại điện tử thu hút khách hàng và định hình thói quen tiêu dùng mới.

Không chỉ vậy, nhiều thương hiệu Việt trong lĩnh vực giáo dục, y tế, tài chính cũng đang tận dụng quảng cáo số để mở rộng độ phủ. Các startup công nghệ ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và Influencer Marketing để tối ưu hóa chiến dịch, góp phần đưa quảng cáo số trở thành động lực tăng trưởng quan trọng cho doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh hội nhập.

Hướng tới một môi trường quảng cáo số an toàn, bền vững

Song song với sự phát triển, nền tảng số cũng bộc lộ nhiều hệ lụy. Không gian mạng trở thành “mảnh đất màu mỡ” để tin giả, thông tin sai lệch, sản phẩm kém chất lượng và hành vi lừa đảo nở rộ.

Theo báo cáo năm 2024, chỉ riêng tại Việt Nam, Facebook đã chặn gỡ 10.092 bài viết, 349 tài khoản, 16 nhóm và 153 trang vi phạm; Google xử lý 6.467 video và 36 kênh YouTube; TikTok gỡ bỏ 1.274 video cùng 294 tài khoản. Nhiều nội dung trong số này là quảng cáo trá hình, thiếu minh bạch, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới quyền lợi người tiêu dùng và niềm tin xã hội.

Tình trạng quảng cáo trá hình, thiếu minh bạch cũng đang gia tăng. Nhiều đối tượng lợi dụng sự cả tin của người dùng để quảng bá sản phẩm không rõ nguồn gốc, gây thiệt hại kinh tế và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, quyền lợi người tiêu dùng. Đáng chú ý, giới trẻ - nhóm người dùng Internet lớn nhất lại là đối tượng dễ bị tác động nhất bởi các nội dung quảng cáo sai lệch, độc hại. Việc thường xuyên tiếp xúc với trào lưu phản văn hóa, game bạo lực hay lối sống “ảo” có thể ảnh hưởng lâu dài đến nhận thức và hành vi.

Song song với đó, sự phổ biến của ngôn ngữ thiếu chuẩn mực, tình trạng bắt nạt trực tuyến và chia sẻ thông tin cá nhân thiếu kiểm soát cũng khiến môi trường quảng cáo số trở nên rủi ro hơn. Các nền tảng quốc tế như Facebook, TikTok, YouTube chiếm lĩnh thị phần lớn nhưng việc tuân thủ pháp luật Việt Nam trong kiểm duyệt nội dung, bảo vệ dữ liệu vẫn còn nhiều hạn chế.

Trước thực trạng này, việc xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử văn hóa trên môi trường số trở nên cấp thiết. Bộ quy tắc không chỉ là “kim chỉ nam” định hướng hành vi văn minh của cộng đồng mạng mà còn là công cụ giúp doanh nghiệp quảng cáo hoạt động có trách nhiệm, minh bạch và tôn trọng bản sắc văn hóa dân tộc. Một môi trường quảng cáo số được quản lý tốt sẽ góp phần giảm thiểu rủi ro, bảo vệ người tiêu dùng và thúc đẩy sự phát triển bền vững của kinh tế số.