Nhà thuốc chậm phản ứng với hàng giả, ai chịu trách nhiệm với sức khỏe của người tiêu dùng?

Liên quan đến vụ án sản xuất thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả tại Công ty TNHH Herbitech, ngày 28/4, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã ra quyết định khởi tố bị can, thi hành lệnh bắt tạm giam và khám xét chỗ ở đối với 4 đối tượng. Các bị can bị điều tra về tội "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng" theo khoản 3, Điều 221, Bộ luật Hình sự.

Vụ việc nhanh chóng thu hút sự chú ý của dư luận, đặc biệt là về trách nhiệm của chuỗi nhà thuốc Pharmacity - đơn vị phân phối nhiều sản phẩm của Công ty Herbitech.

Đáng chú ý, dù vụ án đã bị khởi tố từ ngày 28/4, các sản phẩm của Herbitech, bao gồm cả sản phẩm "Hoạt huyết tăng cường tuần hoàn não" mang nhãn hiệu “Pharmacity”, vẫn tiếp tục được bày bán tại nhiều chi nhánh đến tận ngày 13/5/2025, tức 16 ngày sau thời điểm khởi tố. Sự chậm trễ trong việc ngừng kinh doanh các sản phẩm này khiến dư luận không khỏi bức xúc.

Đến ngày 9/6, tức hơn một tháng kể từ khi vụ án được khởi tố, Pharmacity mới chính thức thông báo ngừng kinh doanh các sản phẩm liên quan đến Công ty Herbitech.

Trao đổi với Tiếp thị & Gia đình, Luật sư Nông Minh Chiến đã có những chia sẻ dưới góc nhìn pháp lý liên quan đến vấn đề trên. Đáng chú ý, luật sư khẳng định, nếu cơ sở kinh doanh dược không đảm bảo chất lượng hàng hóa, dịch vụ hoặc chậm trễ thu hồi sản phẩm, gây thiệt hại cho người tiêu dùng, thì phải chịu trách nhiệm bồi thường theo quy định của pháp luật. 

PV: Trách nhiệm pháp lý của các nhà phân phối như Pharmacity trong trường hợp kinh doanh sản phẩm giả hoặc kém chất lượng được xác định như thế nào?

Theo Điều 6 Luật Dược 2016, kinh doanh thuốc giả hoặc thuốc kém chất lượng là hành vi bị nghiêm cấm. Nhà phân phối như Pharmacity nếu vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, tùy mức độ.

Về xử phạt hành chính, theo Điều 9 Nghị định 98/2020/NĐ-CP, buôn bán hàng giả về giá trị sử dụng hoặc công dụng bị phạt từ 1.000.000 đến 70.000.000 đồng đối với cá nhân, và gấp đôi (từ 2.000.000 đến 140.000.000 đồng) đối với tổ chức như nhà thuốc.

Ngoài ra, nhà phân phối có thể bị tịch thu tang vật, trừ trường hợp áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả theo khoản 4 Điều 9, hoặc bị tước giấy phép, chứng chỉ hành nghề từ 3 đến 6 tháng nếu hàng giả có giá trị từ 30.000.000 đồng trở lên hoặc thu lợi bất hợp pháp từ 50.000.000 đồng trở lên mà không bị truy cứu hình sự.

Về trách nhiệm hình sự, nếu cố ý kinh doanh thuốc giả, biết rõ hàng hóa là giả nhưng vẫn thực hiện vì mục đích trục lợi với giá trị hàng giả tương đương hàng thật từ 30.000.000 đồng trở lên, nhà phân phối có thể bị truy cứu theo Điều 194 Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh.

PV: Trong vụ việc Pharmacity tiếp tục phân phối sản phẩm của Herbitech sau khi vụ án được khởi tố, liệu sự chậm trễ trong việc thu hồi sản phẩm có cấu thành vi phạm pháp luật không? Nếu có, hậu quả pháp lý có thể là gì?

Theo Điều 42 Luật Dược 2016, cơ sở kinh doanh dược có trách nhiệm thu hồi thuốc không đạt tiêu chuẩn chất lượng, không đảm bảo an toàn, hiệu quả hoặc khi có kết luận từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền về việc thuốc không đáp ứng yêu cầu an toàn, hiệu quả. Việc chậm trễ thu hồi sản phẩm khi đã phát hiện không đạt tiêu chuẩn chất lượng là hành vi vi phạm pháp luật và có thể bị xử phạt hành chính từ 30.000.000 đến 40.000.000 đồng theo khoản 4 Điều 57 Nghị định 117/2020/NĐ-CP.

Ngoài ra, nếu cơ sở kinh doanh dược không bảo đảm chất lượng hàng hóa, dịch vụ và chậm trễ thu hồi mà gây thiệt hại cho người tiêu dùng thì phải bồi thường cho người tiêu dùng theo Điều 608 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về việc bồi thường thiệt hại do vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng.

PV: Theo luật sư, chế tài hiện tại có đủ sức răn đe với các “vi phạm có lãi” như Pharmacity?

Việc bán hàng giả hoặc hàng không đảm bảo chất lượng, nhưng chỉ bị xử phạt hành chính (trừ trường hợp cố ý buôn bán hàng giả mới xem xét trách nhiệm hình sự) với mức phạt không đáng kể như đã nêu, dường như chưa đủ sức răn đe cho những trường hợp vi phạm như vậy. Cần áp dụng các biện pháp mạnh tay hơn và quy định rõ ràng hơn về trách nhiệm của các cơ sở kinh doanh đối với người tiêu dùng.

PV: Việc Pharmacity để lọt sản phẩm giả của Herbitech vào hệ thống cho thấy lỗ hổng trong quy trình kiểm soát. Theo luật sư, đâu là điểm yếu pháp lý khiến hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn còn cơ hội để tuồn ra thị trường?

Hiện nay, pháp luật đã có các quy định về đăng ký, lưu hành, thu hồi thuốc giả, kém chất lượng, cùng với các chế tài xử lý vi phạm. Điều này cho thấy, trong lĩnh vực kinh doanh thuốc và thực phẩm, chúng ta không thiếu luật hay công cụ, mà thiếu sự quyết liệt, rốt ráo trong thực thi, đặc biệt ở cấp địa phương - nơi trực tiếp giám sát và xử lý hàng hóa lưu thông. Vì vậy, tôi cho rằng điểm yếu nằm ở việc kiểm tra, giám sát chưa được thực hiện một cách triệt để và quyết liệt.

PV: Theo luật sư, cần thay đổi những quy định nào để chế tài đủ sức răn đe? Trong trường hợp các doanh nghiệp cố tình hoặc vô ý kinh doanh hàng giả, liệu có nên áp dụng các biện pháp mạnh hơn như thu hồi giấy phép kinh doanh hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự?

Hiện nay, các quy định về xử phạt hành chính, truy cứu trách nhiệm hình sự, cũng như thu hồi giấy phép đối với hành vi chậm trễ thu hồi sản phẩm giả, kém chất lượng đã được ban hành. Tuy nhiên, mức phạt hành chính còn khá thấp so với lợi nhuận mà các cơ sở thu được. Do đó, tôi cho rằng nên tăng mức xử phạt đối với các hành vi này để tăng tính răn đe.

PV: Theo quy định, nhà thuốc có phải chịu trách nhiệm trực tiếp với người tiêu dùng?

Như đã đề cập, nếu cơ sở kinh doanh dược không đảm bảo chất lượng hàng hóa, dịch vụ hoặc chậm trễ thu hồi sản phẩm, gây thiệt hại cho người tiêu dùng, thì phải chịu trách nhiệm bồi thường theo Điều 608 Bộ luật Dân sự 2015 về bồi thường thiệt hại do xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng.

PV: Người tiêu dùng cần làm gì để bảo vệ quyền lợi của mình khi mua phải sản phẩm giả từ các nhà thuốc như Pharmacity? 

Người tiêu dùng có thể gửi đơn yêu cầu đến cơ quan chức năng đang thụ lý vụ án để yêu cầu đối tượng sản xuất bồi thường, riêng với các đơn vị phân phối bán lẻ thì người tiêu dùng có thể khởi kiện ra Tòa án có thẩm quyền để đòi quyền lợi của mình.

PV: Cảm ơn luật sư Nông Minh Chiến về những chia sẻ!