KOL, KOC hoá thân thành 'Ông Thọ', luật sư cảnh báo nhiều rủi ro
Thông báo mới đây của Vinamilk trước việc một số KOL, KOC và người dùng mạng xã hội hóa trang theo hình tượng “Ông Thọ” trong dịp Halloween đã thu hút sự chú ý từ dư luận.
Trước việc một số KOL, KOC hoá trang trong dịp Halloween thành hình tượng "Ông Thọ", Công ty CP Sữa Việt Nam (Vinamilk) đã nhanh chóng đưa ra thông báo.
Theo đó, Vinamilk khẳng định hình ảnh này thuộc quyền sở hữu trí tuệ của mình, đồng thời đề nghị các cá nhân ngừng sử dụng, đính chính công khai và gửi văn bản xin phép nếu có nhu cầu hợp tác.
Xung quanh vấn đề này, chia sẻ với Tiếp thị & Gia đình, luật sư Diệp Năng Bình (Trưởng Văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật) cho rằng, phản ứng của Vinamilk là “hợp pháp, kịp thời và cần thiết” để bảo vệ giá trị thương hiệu.
"Đúng luật và hợp lý"
Theo luật sư Bình, “Sữa Ông Thọ” với lịch sử hơn 45 năm tồn tại và mức độ nhận diện rộng rãi thì hoàn toàn có thể được coi là nhãn hiệu nổi tiếng theo quy định tại Khoản 20 Điều 4 và Điều 75 Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT) 2005, sửa đổi năm 2022.
“Hình ảnh ‘Ông Thọ’ không chỉ là biểu tượng quen thuộc mà còn gắn liền với uy tín và giá trị thương mại của Vinamilk. Do đó, việc doanh nghiệp yêu cầu ngừng sử dụng, đính chính và xin phép bằng văn bản là hoàn toàn phù hợp với quy định pháp luật,” ông Bình nói.
Theo Điều 125 và Điều 198 Luật SHTT, chủ sở hữu nhãn hiệu có quyền ngăn cấm bên thứ ba sử dụng hình ảnh, dấu hiệu trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn. “Yêu cầu đính chính công khai là cần thiết trong môi trường số, nơi thông tin lan truyền nhanh và dễ khiến công chúng hiểu lầm về mối quan hệ hợp tác,” ông Bình phân tích.
Luật sư Bình nhận định, việc hóa trang hoặc sử dụng hình ảnh thương hiệu trong nội dung mạng xã hội tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý.
“Phần lớn video của KOL, KOC đều có yếu tố thương mại hóa gián tiếp – thông qua lượt xem, tương tác, hoặc quảng bá cá nhân. Khi họ dùng hình ảnh nhân vật nổi tiếng như ‘Ông Thọ’, tức là đang khai thác giá trị thương hiệu mà Vinamilk đã xây dựng suốt hàng chục năm,” ông nói.
Nếu nội dung khiến công chúng hiểu nhầm rằng có sự cho phép, tài trợ hoặc hợp tác với doanh nghiệp, hành vi đó có thể bị xem là xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp theo điểm d khoản 1 Điều 129 Luật SHTT.
Theo ông Bình, “nội dung sáng tạo hợp pháp” chỉ được công nhận khi không gây nhầm lẫn, không sử dụng dấu hiệu trùng hoặc tương tự, và không mang yếu tố thương mại. “Khác biệt giữa sáng tạo và vi phạm nằm ở mục đích sử dụng, lợi ích thu được và nhận thức của công chúng,” ông nhấn mạnh.
Cẩn trọng khi lấy cảm hứng từ nhân vật thương hiệu
Khi sáng tạo nội dung dựa trên hình tượng thương hiệu như “Ông Thọ” hay “Colonel Sanders” (KFC), KOL và KOC cần tuân thủ chặt chẽ quy định của Luật SHTT.
Luật sư Bình khuyến nghị:
Phải xin phép bằng văn bản hoặc có hợp đồng cấp phép hợp lệ trước khi sử dụng (Điều 144).
Không được sử dụng dấu hiệu trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn về nguồn gốc hàng hóa, dịch vụ (Điều 125).
Với nhãn hiệu nổi tiếng, chỉ cần gây hiểu sai về việc “được tài trợ hoặc ủy quyền” cũng đủ bị xem là xâm phạm (Điều 129).
Fan art mang tính phi thương mại có thể được chấp nhận nếu thể hiện rõ không liên kết với thương hiệu và không bật kiếm tiền. Tuy nhiên, khi nội dung có yếu tố thương mại hoặc gây nhầm lẫn, người sáng tạo vẫn phải xin phép bằng văn bản.
“Việc xin phép không chỉ là tuân thủ luật, mà còn mở ra cơ hội hợp tác chính thức, giúp người sáng tạo trở thành đối tác hợp pháp thay vì đối tượng vi phạm”, luật sư Bình nói.
Doanh nghiệp cần hướng dẫn rõ ràng, cộng đồng sáng tạo cần chủ động hợp tác
Đánh giá về cách Vinamilk xử lý vụ việc, ông Bình cho rằng đây là “một ví dụ điển hình về chiến lược bảo vệ sở hữu trí tuệ chủ động và khôn ngoan”.
“Vinamilk vừa tái khẳng định quyền pháp lý của mình, vừa thể hiện thiện chí hợp tác với cộng đồng sáng tạo. Đây là cách tiếp cận cân bằng, giúp doanh nghiệp bảo vệ thương hiệu mà không tạo xung đột truyền thông,” ông nhận định.
Về phía KOL, KOC, luật sư khuyến nghị cần chủ động rà soát và gỡ bỏ nội dung vi phạm, đính chính công khai, và tắt kiếm tiền đối với các video chưa được cấp phép.
Để tránh xung đột trong tương lai, luật sư Bình đề xuất doanh nghiệp nên công bố Chính sách nội dung fan (Fan Content Policy) và Hướng dẫn sử dụng thương hiệu (Brand Guidelines), tương tự mô hình của các tập đoàn quốc tế.
“Minh bạch, hướng dẫn rõ ràng và hợp tác trên nền tảng pháp lý vững chắc chính là chiếc cầu nối giúp doanh nghiệp bảo vệ tài sản trí tuệ, đồng thời để người sáng tạo tự do thể hiện trong khuôn khổ luật pháp”, ông Bình kết luận.
