Luật Đất đai 2024 có hiệu lực: Doanh nghiệp vừa và nhỏ hưởng lợi gì?

Tiếp cận đất đai dễ dàng hơn

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tính đến cuối năm 2023, Việt Nam có khoảng 900.000 doanh nghiệp, trong đó doanh nghiệp nhỏ và vừa, chiếm trên 97%, sử dụng 51% lao động và đóng góp hơn 40% vào giá trị tổng sản phẩm quốc nội (GDP).

Tuy nhiên, một nghiên cứu cho biết các DN vừa và nhỏ đang gặp khó khăn khi tiếp cận đất đai ở các địa phương so với các doanh nghiệp có quy mô lớn. Đối với một số địa phương có chủ trương di dời các cơ sở sản xuất, chế biến ra khỏi các đô thị nhằm tránh ô nhiễm, đảm bảo an toàn cháy nổ... đang gây khó khăn cho các DN vừa và nhỏ trong việc tìm kiếm nơi di dời khi họ không thể vào được các khu, cụm công nghiệp bởi giá thuê đất cao.

Hiện nay, các doanh nghiệp vừa và nhỏ có đất nằm trong các khu/cụm công nghiệp rất thấp, chưa tới 3% doanh nghiệp siêu nhỏ, 8% doanh nghiệp nhỏ và các doanh nghiệp quy mô vừa gần 19%. Trong khi nhu cầu thuê đất đai tại các khu, cụm công nghiệp của các DN vừa và nhỏ đang rất lớn.

Chính vì thế, những thay đổi của Luật Đất đai 2024 cũng được nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ kỳ vọng sẽ được hưởng lợi.

Theo quy định mới tại Luật Đất đai 2024, DN vừa và nhỏ được có cơ hội tiếp cận quỹ đất cho phát triển sản xuất, kinh doanh tại khu công nghiệp, cụm công nghiệp. Trong đó, nổi bật là Luật Đất đai 2024 cho phép DN linh hoạt trả tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê hoặc trả tiền thuê đất hàng năm.

Theo vị luật sư, việc trả tiền thuê đất hàng năm có thể là một bước lợi ích mới, thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp vừa và nhỏ nói riêng và tất cả các doanh nghiệp nói chung khi chi phí đầu tư ban đầu của doanh nghiệp sẽ được kỳ vọng giảm một cách đáng kể. Từ đó, cũng một phần tác động tích cực đến lực người mua ở thị trường bất động sản vì đã góp một phần cho việc giảm giá nhà.

Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ khi được tiếp cận quỹ đất cho phát triển sản xuất, kinh doanh tại khu công nghiệp, cụm công nghiệp được xem là một cơ hội lớn.

Bởi xuất phát các doanh nghiệp vừa và nhỏ tiềm lực kinh tế không mạnh như các doanh nghiệp lớn trong thị trường. Vì nếu như việc giao đất, cho thuê đất thông qua cơ chế thị trường thì có thể dẫn đến thiệt thòi cho những doanh nghiệp mới gia nhập thị trường với xuất phát điểm yếu hơn và nguồn vốn nhỏ hơn cũng như chưa có tiềm lực kinh tế vững mạnh.

Cũng theo luật sư này, việc được tiếp cận quỹ đất cho phát triển sản xuất, kinh doanh tại khu công nghiệp, cụm công nghiệp theo quy định tại Luật Đất đai mới sẽ thúc đẩy tiềm lực kinh tế cũng như sự phát triển đồng đều hơn đối với các doanh nghiệp. Khi cơ hội về trả tiền thuê đất kinh doanh, sản xuất đã được thay đổi một cách linh hoạt.

Để quy định đi vào cuộc sống còn lâu dài

Trong khi đó, Ths.Nguyễn Văn Đỉnh - Chuyên gia pháp lý đầu tư, bất động sản, cho hay so với Luật Đất đai cũ thì luật mới không có lợi gì nhiều đối với nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Ông cho biết, chỉ tại khoản 6 điều 202 của Luật Đất đai 2024 có quy định chủ đầu tư có trách nhiệm dành quỹ đất đã đầu tư kết cấu hạ tầng để cho thuê lại đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, các cơ sở di dời do ô nhiễm môi trường.

Nhà nước có chính sách giảm tiền thuê lại đất trong khu công nghiệp, cụm công nghiệp cho các trường hợp quy định tại khoản này. Khoản tiền thuê lại đất được giảm được hoàn trả cho chủ đầu tư thông qua việc khấu trừ vào tiền thuê đất mà chủ đầu tư phải nộp theo quy định của pháp luật về thu tiền thuê đất.

Đồng thời, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ vào tình hình thực tế tại địa phương để xác định quỹ đất dành cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, các cơ sở di dời do ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, theo chuyên gia pháp lý Nguyễn Văn Đỉnh để quy định này đi vào cuộc sống là vấn đề còn lâu dài.

Đồng quan điểm, đại diện Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường cũng cho rằng, Luật Đất đai sửa đổi đã nghiên cứu bổ sung quy định về đất khu công nghiệp, khu chế xuất, cụm công nghiệp quy định “chủ đầu tư kết cấu hạ tầng khu công nghiệp có trách nhiệm dành quỹ đất công nghiệp đã đầu tư kết cấu hạ tầng để UBND cấp tỉnh cho thuê đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ…”, tuy nhiên cần phải có quy định hướng dẫn thì may ra Luật mới đi vào được thực tế.

Vị đại diện cho biết thêm, phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện vẫn đang tận dụng đất trong khu dân cư, thuê nhà ở làm mặt bằng sản xuất kinh doanh. Thực tế, việc thuê lại trong các khu/cụm công nghiệp của nhóm doanh nghiệp này còn hạn chế vì quy mô các khu đất cho thuê theo quy hoạch xây dựng chi tiết khu/cụm công nghiệp thường không phù hợp với khả năng chi trả của nhóm này.

Điều trên trên dẫn đến tình trạng một số dự án đầu tư thuộc diện thu hồi đất phải chờ nhà nước bỏ ra chi phí lớn để thực hiện việc thu hồi đất, giải phóng mặt bằng, tạo quỹ đất sạch để giao, cho thuê đối với nhà đầu tư, trong khi nhà đầu tư nhỏ không đủ điều kiện về kinh tế để thực hiện việc nhận quyền sử dụng đất tự do trên thị trường. “Do đó, nhà nước cần có chính sách đồng bộ về giá cho thuê, cũng như quy hoạch, lao động và hạ tầng nhằm tạo thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong việc tiếp cận đất đai tại các khu/cụm công nghiệp”, vị này nói.