Bát nháo tình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng lưu hành, quản lý, ngăn chặn thế nào?

Liên tiếp triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán thuốc giả quy mô lớn

Thời gian gần đây, tình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng lưu hành trên thị trường trong nước có xu hướng gia tăng trở lại về cả số lượng, hành vi vi phạm. Theo Cổng thông tin điện tử Công an TP Hà Nội, vào ngày 10/7, Công an TP Hà Nội đã phát hiện và thu giữ gần 3 tấn thuốc nam Kháu Vài lèng, đại tràng HG giả, có tổng trị giá hơn 2,9 tỷ đồng, cùng số lượng lớn nguyên dược liệu, vỏ bao bì, hộp nhựa, tem nhãn giả cùng 1 máy in màu dùng để in tem nhãn giả.

Cuối tháng 7/2024, Trung tâm Kiểm nghiệm thuốc tỉnh Thanh Hóa và tỉnh Bình Dương phát hiện mẫu thuốc kháng sinh Cefixime 200, số lô 04200623 và 28201123 không đạt yêu cầu chất lượng. Trên nhãn hai mẫu thuốc này ghi nơi sản xuất là Công ty CP Dược phẩm Cửu Long. Tuy nhiên, đại diện Công ty CP Dược phẩm Cửu Long cho biết có dấu hiệu khác biệt giữa mẫu thuốc lưu tại đơn vị và mẫu thuốc kiểm nghiệm, cho thấy thuốc được kiểm nghiệm là giả. Tháng 8/2023, công ty này từng phát cảnh báo thuốc Cefixime bị làm giả, khuyến cáo người tiêu dùng cẩn trọng khi mua.

Trước đó, Công an quận 10 (TP HCM) đã triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh xảy ra trên địa bàn. Quá trình điều tra xác định đường dây sản xuất, buôn bán tân dược giả do Lữ Phú Thám (sinh năm 1980, trú phường 15, quận 10) cầm đầu, hoạt động từ đầu năm 2022 đến nay. Qua khám xét, lực lượng chức năng thu giữ 39 thùng thuốc chứa 6.022 lọ, chai thuốc giả, không có hóa đơn chứng từ về nguồn gốc xuất xứ. Khám xét tại nơi ở của các đối tượng và kho chứa hàng, lực lượng chức năng thu giữ 109 thùng thuốc chứa hơn 100.000 vỉ, hộp, chai, ống thuốc giả các loại; hơn 35.000 vỏ hộp, tem, nhãn thuốc giả; các máy in date, máy ép nhiệt và các công cụ, dụng cụ dùng để sản xuất thuốc giả.

Gần nhất, Cổng thông tin điện tử Công an tỉnh Thanh Hóa thông tin, Công an TP Thanh Hóa vừa triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán thuốc tân dược giả với quy mô lớn trên phạm vi toàn quốc, bắt tạm giam 7 đối tượng trong đường dây này về hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc phòng bệnh, thuốc chữa bệnh. Căn cứ tài liệu, chứng cứ thu thập được, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Thanh Hóa đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố các bị can về tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc phòng bệnh, thuốc chữa bệnh, quy định tại khoản 2 Điều 194 Bộ luật Hình sự.

Theo kết quả điều tra ban đầu, lợi dụng thói quen của người dân là tự kê đơn mua các loại thuốc chữa bệnh và sơ hở trong công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh doanh dược phẩm tại các quầy thuốc, nhà thuốc, Nguyễn Văn Hưng là đối tượng cầm đầu đã câu kết với Trương Quốc Phong Dinh thành lập công ty TNHH dịch vụ y tế Tích Hợp, đăng ký trụ sở tại TP Bến Tre (tỉnh Bến Tre) để ngụy trang cho hoạt động sản xuất kinh doanh thuốc tân dược giả, đặc biệt các loại thuốc kháng sinh như: Cefuroxim 500mg; Cefixim 200mg; Augxicine 1g; Panadol Extra; Panactol… Trong đó, Hưng giao cho Dinh trực tiếp tìm nguồn mua máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu, tá dược, in bao bì… để sản xuất thuốc tân dược giả.

Dưới vỏ bọc là nhân viên dược sĩ chuyên mua bán thuốc cho các công ty dược, Trương Quốc Phong Dinh đã thông qua các trang mạng xã hội Zalo, Facebook… để thu mua các loại thuốc ngoại nhập trôi nổi trên thị thường, sau đó dùng cồn hoặc hóa chất khác tẩy xóa phần chữ in trên vỉ thuốc, dùng máy in lại thông tin (tên, thành phần, hoạt chất) trên vỉ thuốc tạo thành loại thuốc mới. Ngoài ra, Dinh còn thu mua thuốc tân dược sản xuất nội địa, có nguồn gốc xuất xứ, giá rẻ, sau đó ngâm vào nước để bong tróc tem nhãn gốc của nhà sản xuất dán trên ống thuốc, đặt in và dán tem nhãn giả thành thuốc ngoại nhập, đưa ra thị trường tiêu thụ với giá cao.

Qua khám xét, lực lượng Công an đã thu giữ các sản phẩm thuốc tân dược giả chủ yếu là thuốc kháng sinh, gồm: 657 hộp thuốc Cefuroxim 500mg, 3.258 hộp thuốc Cefixim 200mg, 100 hộp thuốc Augxicine 1g, 100 hộp thuốc Panadol Extra, 724 hộp thuốc Panactol dạng vỉ nén, 1.080 lọ thuốc Panactol. Đồng thời, thu giữ nhiều nguyên liệu để sản xuất các loại thuốc kháng sinh giả, gồm: 2,2 tấn phụ gia, tá phẩm; 1.000 tờ hướng dẫn sử dụng thuốc Cefuroxim, 10 vỏ thùng vỏ hộp Panactol, và nhiều máy móc, thiết bị phục vụ hoạt động sản xuất thuốc tân dược giả như: máy ép, khuôn ép vỉ, băng keo dán…

Căn cứ thông tin trên phương tin thông tin đại chúng về việc Công an TP Thanh Hóa vừa triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán thuốc tân dược giả (có tên các loại thuốc Cefuroxim 500, Cefixim 200…), ngày 17/8, Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) đã có văn bản đề nghị Sở Y tế các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Y tế các ngành phối hợp với các cơ quan truyền thông, thông tin tới các cơ sở kinh doanh, sử dụng thuốc và người dân biết để tạm ngừng không buôn bán, sử dụng thuốc giả viên nén bao phim Cefuroxim 500mg; chỉ mua bán thuốc tại các cơ sở kinh doanh dược hợp pháp; kịp thời thông báo các dấu hiệu nghi ngờ về sản xuất, kinh doanh thuốc giả, thuốc không rõ nguồn gốc tới cơ quan y tế và cơ quan có chức năng liên quan.

Cùng ngày 17/8, Cục Quản lý Dược cũng có văn bản thông báo thu hồi toàn quốc viên nén dài bao phim Cefaclor 375mg, số giấy đăng ký lưu hành: VD-14047-11, số lô: 0124, ngày sản xuất 23/1/2024, hạn sử dụng 23/1/2027 do chi nhánh Công ty CP dược phẩm và sinh học y tế (địa chỉ tại lô III, 18 đường số 13, Khu công nghiệp Tân Bình, quận Tân Phú, TP HCM) sản xuất vì không đạt tiêu chuẩn chất lượng về chỉ tiêu độ hòa tan (vi phạm mức độ 2).

Trước đó, vào cuối tháng 7/2024, Cục Quản lý Dược đã có văn bản gửi Sở Y tế các tỉnh, thành phố về việc thuốc kháng sinh Cefixim 200 giả, trong đó đề nghị phối hợp với các cơ quan Công an, quản lý thị trường điều tra, xác minh thông tin và truy tìm nguồn gốc về sản phẩm thuốc Cefixim 200 giả, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vi phạm...

Cử tri phản ánh quản lý mua bán thuốc chưa chặt chẽ, Bộ Y tế nói gì?

Tại Quy trình xử lý thuốc giả và thuốc không rõ nguồn gốc ban hành ngày 20/3/2024 của Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) định nghĩa, thuốc giả là sản phẩm sản xuất dưới dạng thuốc với ý đồ lừa đảo, thuộc một trong các trường hợp sau: Không có dược chất; có dược chất nhưng không đúng với hàm lượng đã đăng ký; có chứa dược chất khác với tên dược chất ghi trên nhãn; mạo tên, kiểu dáng công nghiệp của thuốc đã đăng ký bảo hộ sở hữu công nghiệp của cơ sở sản xuất khác.

Theo các chuyên gia y tế, nạn thuốc giả, thuốc kém chất lượng hoành hành gây nguy hại rất lớn cho người bệnh. Khi dùng thuốc giả, người bệnh có thể phải tốn rất nhiều tiền để trả tiền mua thuốc, nhưng bệnh không thuyên giảm, thậm chí còn nặng hơn. Nhiều trường hợp người bệnh nặng cần phải sử dụng các loại thuốc đặc trị, kháng sinh, nhưng do dùng phải thuốc giả nên “thời điểm vàng” để cứu sống bệnh nhân trôi qua, dẫn đến hậu quả bệnh ngày càng nặng thêm, thậm chí có thể tử vong. Một số trường hợp thuốc giả chứa hoạt chất, dược chất kém chất lượng do quy trình sản xuất bằng phương pháp thủ công, người sản xuất pha trộn thêm nhiều loại tạp chất khác khiến người dùng thuốc có thể tử vong.

Thuốc giả được sản xuất khá tinh vi, chỉ có thể phát hiện khi so sánh vỏ hộp, tờ hướng dẫn sử dụng thuốc thật - giả được đặt cạnh nhau. Đại diện cơ quan quản lý thị trường nhận định, bằng phương pháp thông thường, không thể dễ dàng phát hiện tân dược thật, giả một cách chính xác. Kiểm nghiệm thành phần, chất lượng thuốc... là phương pháp được lựa chọn tối ưu để xác định độ thật - giả của một sản phẩm, nhưng cần một khoản kinh phí lớn và thời gian dài để đánh giá, điều tra. Đây cũng là rào cản lớn trong việc phát hiện và xử lý kịp thời tình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng.

Trước sự sự bát nháo của thị trường thuốc, thực phẩm chức năng thời gian qua, Bộ Y tế cho hay trong thời gian tới sẽ tiếp tục áp dụng các biện pháp để ngăn chặn tình trạng sản xuất, buôn bán thuốc giả, thuốc không rõ nguồn gốc, thuốc kém chất lượng.

Mới đây, trả lời kiến nghị của cử tri tỉnh Bình Dương về tình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng đang tồn tại dai dẳng, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, Bộ đang xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược 2016, trong đó có sửa đổi, bổ sung các nội dung liên quan đến công tác quản lý chất lượng thuốc theo hướng minh bạch, chặt chẽ hơn. Cùng đó, Bộ Y tế sẽ tiếp tục tăng cường công tác kiểm tra, xử lý vi phạm trong lĩnh vực dược theo quy định của pháp luật, nhằm ngăn chặn việc sản xuất và đưa ra lưu thông thuốc giả, thuốc kém chất lượng.

Bộ Y tế cũng sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan truyền thông, đăng công khai thông tin các thuốc vi phạm chất lượng phải thu hồi trên phạm vi toàn quốc; thông tin về thuốc giả, thuốc không rõ nguồn gốc xuất xứ (trong đó có liệt kê đầy đủ dấu hiệu phân biệt giữa thuốc được phép lưu hành tại Việt Nam với thuốc giả, thuốc không rõ nguồn gốc, xuất xứ);

Ngoài ra, Bộ Y tế sẽ tiếp tục tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng như Ban chỉ đạo 389 các cấp; công an, quản lý thị trường, Sở Y tế các địa phương trong công tác đấu tranh đối với thuốc kém chất lượng; thuốc giả, thuốc không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Chiều 19/8, tại Phiên họp 36, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến báo cáo công tác dân nguyện của Quốc hội trong tháng 7. Trước sự lo lắng của cử tri về giá thuốc tại các cơ sở y tế, phòng khám, nhà thuốc chênh lệch, không thống nhất, Ban Dân nguyện đề nghị Bộ Y tế cần có những quy định cụ thể nhằm siết chặt quản lý giá thuốc nhằm bảo đảm công khai, minh bạch khi lưu hành thuốc trên thị trường. Đồng thời, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân kinh doanh và người tiêu dùng bởi thuốc là một loại hàng hóa đặc biệt, liên quan trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng con người.