Vụ HIUP và lời cảnh tỉnh cho giới nghệ sĩ khi quảng cáo: Danh tiếng không thể là 'tấm khiên' bảo vệ

Danh tiếng không thể là 'tấm khiên' cho hàng giả

Vụ sữa non HIUP bị xác định là hàng giả đã gây chấn động dư luận, không chỉ vì quy mô gian lận mà còn vì vai trò của những người nổi tiếng trong việc thổi phồng công dụng sản phẩm. 

Theo điều tra của Bộ Công an, sản phẩm “dinh dưỡng HIUP 27” do Công ty Z Holding sản xuất có thành phần sai lệch nghiêm trọng, chỉ chứa 15-17 chất dinh dưỡng thay vì 37 chất như công bố, với hàm lượng nhiều chỉ tiêu dưới 70%. Đây là căn cứ rõ ràng để xác định sản phẩm là hàng giả, gây nguy cơ nghiêm trọng cho sức khỏe người tiêu dùng, đặc biệt là trẻ em.

Điều đáng phẫn nộ là hàng loạt nghệ sĩ, KOLs đã sử dụng sức ảnh hưởng của mình để quảng bá HIUP, với những lời lẽ phóng đại như “dinh dưỡng vượt trội”, “phát triển toàn diện” mà không hề kiểm chứng. Tuy nhiên, hiện chỉ có 2 nghệ sĩ này bị Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch) xử phạt hành chính.

Cụ thể, BTV Quang Minh bị xử phạt 37,5 triệu đồng với hành vi: Quảng cáo sản phẩm dinh dưỡng không phù hợp với một trong các tài liệu theo quy định tại Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm và quảng cáo sản phẩm dinh dưỡng sử dụng tên của bác sĩ; còn bà Nguyễn Thanh Vân (MC Vân Hugo) bị phạt 70 triệu đồng vì vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo.

Những quảng cáo sai sự thật này không chỉ là hành vi thiếu trách nhiệm, mà còn là sự phản bội niềm tin của công chúng, biến danh tiếng thành công cụ trục lợi bất chấp đạo đức. Điều này đặt câu hỏi lớn về trách nhiệm của người nổi tiếng khi tiếp tay quảng cáo hàng giả. Bởi vốn dĩ, danh tiếng không phải là "tấm khiên" để che chắn cho hành vi thiếu lương tâm, thiếu trách nhiệm. Khi đã sử dụng sức ảnh hưởng để bán sản phẩm, họ phải cùng chịu trách nhiệm với doanh nghiệp.

Vụ sữa HIUP một lần nữa cho thấy nhu cầu cấp thiết về một chế tài mạnh mẽ hơn với KOLs, nghệ sĩ quảng cáo sai sự thật, đặc biệt trong lĩnh vực sức khỏe, thực phẩm. Không chỉ xử phạt hành chính, mà cần công khai rõ ràng, buộc họ bỏ tiền bồi thường thiệt hại, thậm chí đưa vào hồ sơ thị thực đối với dịch vụ truyền thông.

Người nổi tiếng không thể 'vô can' khi tiếp tay bán hàng giả

Liên quan đến vấn đề này, luật sư Nguyễn Thị Thuận - Đoàn luật sư Thành phố Hà Nội khẳng định, Luật Quảng cáo 2012, Luật An toàn thực phẩm 2010 và Bộ luật Hình sự 2015 đã có các quy định rõ ràng. Người quảng cáo, dù là nghệ sĩ hay KOL, nếu biết sản phẩm là giả hoặc kém chất lượng nhưng vẫn cố ý tiếp thị, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Quảng cáo gian dối” (Điều 197) hoặc “Lừa dối khách hàng” (Điều 198), với mức án lên đến 5 năm tù, kèm phạt tiền và cấm hành nghề. Trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, nếu có chứng cứ đồng phạm, mức án có thể lên đến 20 năm tù.

Ngay cả khi không cố ý, việc quảng cáo mà không kiểm chứng sản phẩm vẫn dẫn đến xử phạt hành chính lên tới 100 triệu đồng theo Nghị định 38/2021/NĐ-CP, kèm yêu cầu cải chính và thu hồi nội dung. Ngoài ra, theo Bộ luật Dân sự 2015, người quảng cáo có thể bị yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu hành vi của họ gây tổn hại cho người tiêu dùng.

Những quy định này cho thấy pháp luật không khoan nhượng với hành vi quảng cáo gian dối, nhưng thực tế áp dụng vẫn còn lỏng lẻo, khiến nhiều người nổi tiếng xem nhẹ trách nhiệm.

Để chấn chỉnh hành vi quảng cáo sai sự thật, luật sư cho rằng cần nâng cấp chế tài để tạo sức răn đe thực sự. Ngoài phạt tiền, cần công khai danh tính người vi phạm, buộc họ bồi thường thiệt hại và áp dụng các biện pháp như cấm tham gia quảng cáo trong một thời gian nhất định.

Đặc biệt, với các sản phẩm nhạy cảm như thực phẩm chức năng, sữa trẻ em, cần ban hành quy định bắt buộc người quảng cáo phải kiểm chứng hồ sơ pháp lý trước khi tiếp thị. Các cơ quan quản lý cũng cần siết chặt việc giám sát quảng cáo trên mạng xã hội - nơi các nội dung sai sự thật dễ dàng lan truyền.

Về phía người nổi tiếng, để tránh các rủi ro về pháp lý, trước khi kết hợp tác quảng bá cần yêu cầu đơn vị mời quảng cáo cung cấp hồ sơ pháp lý đầy đủ của sản phẩm, bao gồm: Giấy chứng nhận đăng ký sản phẩm hoặc công bố chất lượng; giấy phép quảng cáo (nếu là thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, sữa dinh dưỡng…); các tài liệu về thành phần, xuất xứ, đơn vị sản xuất và phân phối. Việc xác minh nguồn gốc sản phẩm là trách nhiệm tối thiểu để tránh tiếp tay cho hành vi gian dối.

Người nổi tiếng nên ưu tiên hợp tác với những thương hiệu có tên tuổi, minh bạch về pháp lý, tránh các đơn vị mới, không rõ địa chỉ sản xuất - kinh doanh hoặc chưa từng được kiểm chứng trên thị trường. Việc chọn lọc đối tác là cách tự bảo vệ hình ảnh và pháp lý cho bản thân. Ngoài ra, nên có điều khoản ràng buộc pháp lý rõ ràng trong hợp đồng quảng cáo.

Ngoài ra, luật sư cũng khuyến cáo, trong hợp đồng hợp tác quảng cáo cần có điều khoản ràng buộc về trách nhiệm pháp lý của bên cung cấp sản phẩm trong trường hợp xảy ra sai phạm. Các cá nhân có sức ảnh hưởng nên chủ động tham vấn luật sư hoặc đơn vị pháp lý uy tín trước khi nhận lời quảng cáo, đặc biệt với các sản phẩm có tính chất nhạy cảm như thực phẩm, thuốc, mỹ phẩm, tài chính…