Từ vụ loạt nghệ sĩ, KOL xin lỗi vì quảng cáo sai sự thật: Khi niềm tin của người tiêu dùng bị đem bán

“Vỡ mộng” vì KOL

Thời gian gần đây, dư luận không khỏi bức xúc trước sự việc hàng loạt KOL, KOC (người có sức ảnh hưởng lớn) quảng cáo sai sự thật, “thổi phồng” công dụng, chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng. Một số trường hợp điển hình đã bị lên án mạnh mẽ. Dù những người này đã lên tiếng thừa nhận sai lầm, nhưng làn sóng chỉ trích vẫn chưa dừng lại, đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của người nổi tiếng trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Đơn cử, ngày 28/2, TikToker Hằng Du Mục (tên thật là Nguyễn Thị Thái Hằng) lên tiếng xin lỗi về việc quảng cáo sai lệch thông tin sản phẩm yến sào trong livestream bán hàng. Hằng Du Mục quảng cáo một hũ 70ml có đến 30 gram yến tươi, thậm chí còn nhấn mạnh là tổ yến A5, không phải hàng vụn, mức giá chỉ 188.000 đồng/6 hũ trên livestream khiến nhiều người trong ngành yến phản đối vì không hợp lý.

Tương tự, Quang Linh Vlogs cũng bị chỉ trích vì quảng cáo một loại kẹo rau với tuyên bố: “Một viên kẹo tương đương một đĩa rau”. Cộng đồng mạng cho rằng anh quảng cáo lố, thổi phồng công dụng sản phẩm. Sau đó Quang Linh gửi lời xin lỗi, thừa nhận quảng cáo “một viên tương đương một đĩa rau” là chưa chính xác, gây hiểu nhầm cho khách hàng.

Đây không phải là lần đầu tiên Hằng Du Mục và Quang Linh Vlogs vướng ồn ào, phải đính chính về chất lượng sản phẩm bán trong livestream. Trước đó, Hằng Du Mục cũng bị tố bán bột củ sen kém chất lượng, phải đính chính và tuyên bố sẵn sàng đối chất trực tiếp. Hay, cuối tháng 11/2024, Quang Linh Vlogs từng xin lỗi về việc dẻ sườn gác bếp do anh quảng cáo không đạt chất lượng và đã yêu cầu nhãn hàng hoàn tiền 100% đối với các đơn hàng mua trên livestream…

Không chỉ các vụ việc trên, thực tế, thời gian qua, không ít nghệ sĩ, người nổi tiếng dính lùm xùm quảng cáo sai sự thật đã phải xin lỗi người tiêu dùng. Tháng 9/2023, nghệ sĩ Cát Tường lên tiếng xin khán giả tha thứ vì đã quảng cáo “sữa có tác dụng trị tiểu đường” sai sự thật, khiến dư luận bức xúc.

Tương tự, diễn viên Quyền Linh từng giới thiệu thực phẩm chức năng hỗ trợ giảm loét dạ dày và bị nhiều khán giả cho rằng nói quá công dụng sản phẩm. Sau đó, diễn viên cho biết ân hận vì chưa tiết chế lời nói khi quảng cáo.

Trước đó, tháng 6/2021, nghệ sĩ Hồng Vân xin lỗi khán giả vì quảng cáo thổi phồng công dụng về viên sủi thảo dược. Tháng 7/2021, Hoa hậu Mai Phương Thúy xin lỗi khán giả vì quảng cáo sản phẩm giảm cân đã bị thu hồi giấy phép.

Theo PGS.TS Trần Đáng, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam (VAFF), hiện có 80% các quảng cáo trong lĩnh vực phòng và hỗ trợ điều trị bệnh gây bức xúc hiện nay trên môi trường internet, mạng xã hội, nền tảng thương mại điện tử… “trá hình” thực phẩm chức năng.

Thực trạng nhức nhối này không chỉ gây ra hậu quả “tiền mất, tật mang” cho người tiêu dùng mà còn làm giảm uy tín của ngành thực phẩm chức năng, làm lẫn lộn giữa các doanh nghiệp làm ăn chân chính với doanh nghiệp làm ăn gian dối, đánh đồng sản phẩm thật và sản phẩm giả.

PGS.TS Trần Đáng, Chủ tịch Hiệp hội thực phẩm chức năng Việt Nam cũng chỉ ra 4 vi phạm đạo đức quảng cáo trong thực phẩm chức năng hiện nay là quảng cáo sai sự thật, lừa gạt, giả mạo; quảng cáo phóng đại, thổi phồng sản phẩm; quảng cáo mơ hồ gây hiểu nhầm; quảng cáo nhắm vào các đối tượng nhạy cảm (người bệnh ung thư, hiểm nghèo).

Cần chế tài mạnh tay, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Thực tế hiện nay, KOL và KOC ngày càng có vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến quyết định mua hàng của người tiêu dùng. Nhiều lựa chọn mua sắm được định hướng bởi hình ảnh, lời khuyên, khuyến nghị của KOL, KOC.

Tuy vậy, những lùm xùm quảng cáo sai sự thật như trên không chỉ làm mất uy tín của một vài KOL hay nhãn hàng mà còn tác động tiêu cực đến cả thị trường kinh doanh trực tuyến, gây ảnh hưởng đến sức khỏe và tài chính của người tiêu dùng, làm xói mòn niềm tin của khách hàng.

Để chấm dứt tình trạng quảng cáo không có trách nhiệm của một bộ phận người nổi tiếng hiện nay, dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo đang được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hoàn thiện theo yêu cầu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trong đó đưa ra nhiều quy định siết chặt hơn với quảng cáo trên không gian mạng, đặc biệt là quảng cáo sai sự thật.

Theo đó, trong dự thảo tờ trình, cơ quan quản lý nêu thực trạng thời gian gần đây, xuất hiện nhiều người dùng mạng xã hội (đặc biệt là các nghệ sĩ nổi tiếng) giới thiệu, mời chào, quảng cáo các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ không bảo đảm chất lượng, gây bức xúc cho đông đảo người tiêu dùng.

Cùng đó, cơ quan này đề xuất người có tầm ảnh hưởng (những người có từ 500.000 lượt theo dõi trở lên) phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật về quảng cáo, cung cấp bằng chứng cụ thể về việc trực tiếp sử dụng sản phẩm...

Đồng thời, chịu trách nhiệm trực tiếp về nội dung quảng cáo liên quan đến tính năng, chất lượng, công dụng, tác dụng của sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ. Điều này nhằm kiểm soát chặt chẽ, ngăn chặn tình trạng quảng cáo sai sự thật, gây hiểu lầm cho người tiêu dùng.

Liên quan đến việc xử lý các hành vi quảng cáo sai sự thật, thổi phồng, sử dụng hình ảnh của người có ảnh hưởng trong hoạt động quảng cáo, đại biểu Quốc hội Phan Thị Thanh Phương (TP HCM) cho hay, mặc dù quy định xử phạt các hành vi này đã được bổ sung vào dự thảo Luật, song việc áp dụng trong thực tế chưa nhiều và chưa đủ tính răn đe. Nhiều trường hợp quảng cáo sai sự thật khi bị phát giác cũng chỉ lên tiếng xin lỗi là xong.

Do đó, đại biểu đề nghị dự thảo Luật cần phải có chế tài mạnh hơn, xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm để làm gương, tạo tác động răn đe. Cơ quan chủ trì soạn thảo cần phải quy định rõ hơn trách nhiệm giữa các chủ thể liên quan trong hoạt động quảng cáo. Đặc biệt là trách nhiệm của doanh nghiệp về chất lượng sản phẩm, thông tin cung cấp về sản phẩm để người chuyển tải sản phẩm quảng cáo thực hiện hoạt động quảng cáo.

Ở khía cạnh liên quan, Luật sư Ngô Trọng Nghĩa (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) phân tích, hành vi quảng cáo sai sự thật của bất kỳ tổ chức, cá nhân nào cũng sẽ gây ra những hệ lụy trong môi trường kinh doanh, làm nhiễu loạn thị trường kinh doanh, ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng.

Theo Luật sư Ngô Trọng Nghĩa, Luật Quảng cáo 2012, sửa đổi bổ sung 2018 và các quy định pháp luật có liên quan đã có những quy định khá đầy đủ, chi tiết về các hành vi bị cấm trong quảng cáo trong đó có cấm quảng cáo sai sự thật.

Trong đó, tại khoản 3 Điều 5 và khoản 5 Điều 34 Nghị định số 38/2021/NĐ-CP nêu rõ, người thực hiện hành vi vi phạm sẽ bị phạt tiền từ 60 - 80 triệu đồng đối với hành vi quảng cáo không đúng hoặc gây nhầm lẫn về khả năng kinh doanh, khả năng cung cấp sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, về số lượng, chất lượng, giá, công dụng, kiểu dáng, nhãn hiệu… Đối với tổ chức vi phạm sẽ bị phạt tiền từ 120 - 160 triệu đồng.

Trường hợp người vi phạm đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc đã bị kết án, chưa được xóa án tích mà vi phạm thì có thể còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội quảng cáo gian dối theo quy định tại Điều 197 Bộ luật Hình sự.

Luật sư Ngô Trọng Nghĩa cũng nhấn mạnh, người tiêu dùng cần được bảo vệ khỏi những “chiêu trò” quảng cáo sai sự thật, những sản phẩm kém chất lượng. Các cơ quan chức năng cần tăng cường giám sát, có những biện pháp xử lý nghiêm khắc đối với những hành vi vi phạm. Đồng thời, các nền tảng mạng xã hội cũng cần có những quy định chặt chẽ hơn để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.