'Phép màu' y học: Người đàn ông khỏi HIV dù không cấy ghép tế bào gốc kháng virus

Ghép tủy gốc từ điều trị ung thư tới “tiêu diệt” HIV

Người đàn ông nói trên được xác định dương tính với HIV. Năm 2015, ông phát hiện bị bệnh bạch cầu và được chỉ định ghép tủy xương (ghép tế bào gốc) tại bệnh viện Charité - Universitätsmedizin Berlin.

Do không tìm được người hiến tủy mang đột biến gene hiếm giúp kháng HIV (đột biến “CCR5-Δ32/Δ32”), đội ngũ y bác sĩ buộc phải sử dụng tế bào gốc từ người hiến mang đột biến một bản sao gene CCR5 - tức tế bào ghép không thực sự “miễn nhiễm” với HIV.

Sau cấy ghép, bệnh nhân trải qua hóa - xạ trị để loại bỏ phần lớn hệ miễn dịch cũ, cơ thể sẽ từ từ tái lập hệ miễn dịch mới từ tế bào của người hiến. Ông tiếp tục sử dụng thuốc kháng virus (ART) thêm một thời gian và sau khoảng ba năm sau ghép thì ngưng điều trị. 

Đáng chú ý, cho tới nay (hơn 5 năm), các xét nghiệm chuyên sâu với kỹ thuật cực nhạy không phát hiện bất kỳ dấu vết nào của virus HIV: không RNA, không DNA virus, trong máu, mô hoặc mô lymph cho thấy virus dường như đã biến mất.

Là bước đột phá quan trọng trong y học

Trước đây, các trường hợp “khỏi HIV” sau ghép tủy đều có điểm chung: người nhận tủy được ghép từ người hiến mang đột biến kép CCR5-Δ32, khiến thụ thể CCR5 hầu như bị xoá, virus không thể lây nhiễm tiếp. Đây là lý do khiến phương pháp ghép tủy được xem như một “cơ hội chữa HIV”.

Trường hợp mới từ người đàn ông trên đã thay đổi cách nhìn: dù tế bào ghép "không" hoàn toàn kháng HIV, virus vẫn biến mất. Điều này cho thấy có thể không cần tế bào “miễn nhiễm” hoàn toàn.

Ca bệnh được xem là trường hợp thứ 7 toàn cầu “hết HIV” sau ghép tủy và là ca thứ 2 thành công mà không cần tế bào kháng HIV. Điều này mở ra hướng nghiên cứu mới: tìm cách “thay đổi hệ miễn dịch” hoặc “xoá reservoir virus” mà không cần donor cực hiếm qua ghép tế bào, liệu pháp tế bào hoặc phương pháp điều trị khác.

Tuy vậy, các chuyên gia đều nhấn mạnh rằng ghép tế bào gốc/tủy xương là một thủ tục rất phức tạp, đầy rủi ro. Hơn nữa, nó thường chỉ được cân nhắc khi người bệnh vừa bị HIV, vừa mắc ung thư máu, trong tình huống nghiêm trọng cần ghép tủy để cứu mạng. Việc áp dụng rộng rãi cho mọi người nhiễm HIV hiện là không thực tế. 

Do đó, với phần lớn người sống chung với HIV, việc sử dụng thuốc kháng virus (ART) mỗi ngày vẫn là phương pháp an toàn để duy trì sức khỏe, kiểm soát virus, dù không đem lại “cứu khỏi hoàn toàn”.