Nghề báo trong kỷ nguyên AI: Nhà báo vẫn là linh hồn của thông tin

AI có thay thế được nhà báo?

AI đã và đang cách mạng hóa cách tin tức được sản xuất và phân phối. Các công cụ như ChatGPT, Grok hay các nền tảng phân tích dữ liệu có thể tạo ra các bài viết đơn giản, tóm tắt thông tin, hoặc thậm chí dự đoán xu hướng dựa trên dữ liệu lớn. Theo một báo cáo từ World Association of News Publishers (WAN-IFRA) năm 2024, hơn 30% các tòa soạn lớn trên thế giới đã ứng dụng AI trong việc tự động hóa các tác vụ như viết tin thể thao, tài chính hoặc cập nhật thời tiết.

Tại Việt Nam, một số cơ quan báo chí cũng bắt đầu thử nghiệm AI để hỗ trợ các công đoạn như biên tập, kiểm tra chính tả, hoặc đề xuất tiêu đề hấp dẫn. Chẳng hạn, một số trang tin điện tử đã sử dụng AI để phân tích hành vi người đọc, từ đó tối ưu hóa nội dung và tăng lượng tương tác. Điều này không chỉ tiết kiệm thời gian mà còn giúp các tòa soạn nhỏ cạnh tranh tốt hơn trong môi trường số hóa.

Ông Nguyễn Quang Liêm – Báo Người lao động chia sẻ, “trong khi trước đây mọi độc giả cùng tiếp cận một nội dung giống nhau, thì giờ đây AI cho phép mỗi người được phục vụ một cách cá nhân hóa. Bằng cách phân tích hành vi người dùng – bao gồm lịch sử đọc, thời gian tương tác, chủ đề quan tâm – AI có thể đề xuất các bài viết phù hợp với từng cá nhân”.

Hiện nay, AI không chỉ nội dung, giao diện và bố cục trình bày mà còn hỗ trợ tùy chỉnh linh hoạt. Người đọc buổi sáng có thể thấy bản tin ngắn gọn, súc tích; trong khi người đọc chiều tối có thể được gợi ý các bài phân tích sâu hoặc góc nhìn đa chiều. Chính nhờ khả năng thích ứng này, trải nghiệm đọc báo trở nên gần gũi, thân thiện và hiệu quả hơn bao giờ hết.

Khi công nghệ lên ngôi, nhà báo vẫn là linh hồn của thông tin 

Trong bối cảnh thông tin giả tràn lan, AI được kỳ vọng là "lá chắn" bảo vệ tính minh bạch và độ tin cậy của báo chí. Các hệ thống AI có thể kiểm tra chéo nguồn tin, phân tích nội dung, phát hiện sai lệch, và cảnh báo người dùng về các bài viết có dấu hiệu không xác thực. Không những vậy, AI còn có khả năng rà soát tác giả, so sánh với cơ sở dữ liệu các sự kiện đã xác minh, góp phần nâng cao độ tin cậy của nền báo chí hiện đại.

Trong lĩnh vực báo chí điều tra – một mảng quan trọng nhưng tiêu tốn nhiều thời gian và công sức – AI đang trở thành “trợ lý” đắc lực. Các thuật toán học máy có thể truy quét hàng triệu tài liệu, phát hiện mẫu hình, xu hướng hoặc mối liên hệ ẩn giữa các yếu tố. Những gợi ý từ AI giúp phóng viên tiết kiệm thời gian, đi đúng hướng và đặt ra các câu hỏi sắc sảo hơn trong quá trình tác nghiệp.

Ông Hoàng Phước Thành – CEO UFIN Group chia sẻ, không chỉ hỗ trợ viết bài, AI còn góp phần vào khâu chiến lược phân phối. Các hệ thống AI có thể phân tích từ khóa, tối ưu SEO, xác định “giờ vàng” để đăng bài, lựa chọn nền tảng phù hợp, cũng như đề xuất hình thức chia sẻ hiệu quả trên mạng xã hội. Nhờ đó, nội dung báo chí không chỉ hay mà còn đến đúng đối tượng mục tiêu – một yếu tố then chốt trong kỷ nguyên truyền thông số.

Dù AI mang lại nhiều cơ hội, nhưng sự phát triển này cũng đặt ra những thách thức lớn về đạo đức nghề nghiệp. Ông Hoàng Phước Thành nhấn mạnh: "Công nghệ là công cụ, nhưng chính con người mới là chủ thể quyết định cách thức vận hành và định hướng AI". AI có thể viết bài, chỉnh sửa, phân phối – nhưng vẫn không thể thay thế được cái nhìn đa chiều, cảm xúc và sự thấu cảm mà chỉ con người mới có.

Một bài phóng sự điều tra về nạn phá rừng hay câu chuyện về những người lao động nhập cư không thể chỉ là tập hợp dữ liệu. Nhà báo, với khả năng quan sát và đồng cảm, mang đến những chi tiết sống động, chạm đến trái tim người đọc. Chị Thục Vy, một phóng viên kỳ cựu tại TP.HCM, chia sẻ: “AI có thể viết một bài báo, nhưng nó không thể ngồi hàng giờ lắng nghe một người mẹ kể về nỗi đau mất con. Hay không thể chạy đến hiện trường để ghi nhận một sự việc. Đó là công việc của chúng tôi mà AI không thể làm thay”.

Mỗi nhà báo đều mang một phong cách riêng, từ cách kể chuyện đến lối viết giàu hình ảnh. Những bài viết mang dấu ấn cá nhân, như các bài bình luận sắc sảo hay phóng sự đậm chất nhân văn, là điều AI khó có thể tái tạo. Độc giả vẫn tìm đến những cây bút như Lê Minh Quốc hay Trần Đăng Tuấn vì giọng văn và tư duy độc đáo của họ.

Trong kỷ nguyên AI, nghề báo không hề mất đi giá trị mà đang chuyển mình mạnh mẽ. Công nghệ có thể thay đổi cách tin tức được sản xuất và tiêu thụ, nhưng chỉ nhà báo – với tư duy, cảm xúc và đạo đức – mới có thể thổi hồn vào thông tin, biến những dòng dữ liệu khô khan thành những câu chuyện ý nghĩa. Như nhà báo kỳ cựu Walter Cronkite từng nói: “Báo chí không chỉ là việc đưa tin, mà là việc kể câu chuyện của nhân loại”. Và trong câu chuyện đó, nhà báo mãi mãi là linh hồn không thể thay thế.