Hàng tấn hàng hóa bị đổ bỏ nghi hàng giả: Thương hiệu và người tiêu dùng cần làm gì để bảo vệ quyền lợi?

Những ngày qua, dư luận không khỏi bàng hoàng khi chứng kiến hình ảnh hàng tấn bánh kẹo chất thành đống tại xã La Phù, Hoài Đức, Hà Nội và hàng nghìn hộp thực phẩm chức năng, thuốc bị đổ ven đường ở TP Hồ Chí Minh. Phần lớn trong số này còn hạn sử dụng đến năm 2028, đặt ra nghi vấn lớn về nguồn gốc hàng hóa, tính pháp lý và động cơ tiêu hủy. 

Trước thực trạng hàng giả, hàng nhái ngày càng tinh vi, doanh nghiệp cần làm gì để bảo vệ thương hiệu, còn người tiêu dùng nên hành động ra sao để không trở thành nạn nhân? Trao đổi với Tiếp thị & Gia đình, luật sư Nguyễn Thị Thuận - Đoàn luật sư Thành phố Hà Nội đã có những chia sẻ.

PV: Thưa luật sư, việc đổ bỏ hàng tấn bánh kẹo, thuốc và thực phẩm chức năng còn hạn sử dụng mà không có thông báo thu hồi hoặc công bố tiêu hủy có vi phạm quy định pháp luật không? Quy định xử phạt thế nào?

Việc đổ bỏ bánh kẹo, thuốc, thực phẩm chức năng còn hạn sử dụng mà không thông báo thu hồi hoặc công bố tiêu hủy là vi phạm pháp luật, có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng sức khỏe.

Theo Thông tư 96/2015/TT-BTC, cơ sở kinh doanh phải công bố lý do tiêu hủy hàng hóa thông thường. Đối với thuốc và thực phẩm chức năng, Thông tư 03/2020/TT-BYT yêu cầu giải trình, lập Hội đồng hủy thuốc, giám sát tiêu hủy an toàn, và báo cáo Sở Y tế. Phải ký hợp đồng với đơn vị xử lý chất thải để đảm bảo quy định môi trường. Vi phạm có thể bị phạt hành chính lên đến 150 triệu đồng (Nghị định 45/2022/NĐ-CP), tịch thu hàng hóa, đình chỉ kinh doanh, buộc khắc phục hậu quả, hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 192 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) nếu liên quan đến hàng giả. Doanh nghiệp cần tuân thủ quy trình để tránh rủi ro pháp lý.

PV: Nhiều sản phẩm bị đổ bỏ có bao bì, nhãn mác mô phỏng các thương hiệu lớn như Milo, Ovaltine... Theo luật sở hữu trí tuệ, hành vi này có được xem là xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ không?

Hành vi sản xuất hoặc phân phối sản phẩm có bao bì, nhãn mác mô phỏng các thương hiệu vốn đã được đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, cấu thành xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Theo Luật Sở hữu trí tuệ, chủ sở hữu nhãn hiệu có quyền độc quyền sử dụng và ngăn cấm người khác sử dụng nhãn hiệu trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn. Việc đổ bỏ sản phẩm có thể nhằm che giấu hành vi vi phạm trước đó để trốn tránh xử lý, nhưng không xóa bỏ trách nhiệm pháp lý. Để xử lý, cần có sự phối hợp từ chủ sở hữu nhãn hiệu và kết luận của cơ quan chuyên môn.

Tùy theo tính chất và mức độ vi phạm, tổ chức, cá nhân xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ có thể bị xử lý bằng biện pháp dân sự, hành chính hoặc hình sự. Cụ thể, theo Điều 226 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), người cố ý xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý, sản xuất hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

PV: Về phía thương hiệu bị giả mạo, doanh nghiệp cần có những hành động pháp lý nào để bảo vệ uy tín và quyền lợi?

Về phía thương hiệu bị giả mạo, doanh nghiệp cần chủ động thực hiện các biện pháp pháp lý nhằm bảo vệ uy tín và quyền lợi hợp pháp của mình. Trước tiên, doanh nghiệp nên tăng cường công tác truyền thông để cảnh báo người tiêu dùng, đồng thời hướng dẫn họ cách nhận biết và phân biệt sản phẩm chính hãng với hàng giả, hàng nhái. Đây là bước quan trọng nhằm giảm thiểu thiệt hại và nâng cao nhận thức cộng đồng về việc sử dụng sản phẩm đúng nguồn gốc, xuất xứ.

Song song với đó, doanh nghiệp cần gửi văn bản yêu cầu các cá nhân, tổ chức, cơ sở đang vi phạm phải ngay lập tức chấm dứt hành vi sản xuất, phân phối hàng giả mang nhãn hiệu của mình. Đồng thời, doanh nghiệp cũng cần gửi văn bản tố giác đến các cơ quan có thẩm quyền như Công an Kinh tế, Cục Sở hữu trí tuệ, Cục Quản lý chất lượng... để đề nghị điều tra và xử lý hành vi xâm phạm theo quy định pháp luật.

Bên cạnh các biện pháp hành chính và hình sự, doanh nghiệp có thể thực hiện khởi kiện dân sự tại tòa án để yêu cầu cá nhân hoặc tổ chức vi phạm chấm dứt hành vi xâm phạm, bồi thường thiệt hại thực tế phát sinh và đưa ra lời xin lỗi, cải chính công khai nhằm khôi phục danh dự và uy tín của thương hiệu. Việc áp dụng đồng bộ các biện pháp trên sẽ giúp doanh nghiệp bảo vệ hiệu quả quyền sở hữu trí tuệ và giữ vững niềm tin của người tiêu dùng.

PV: Trước tình trạng hàng giả, hàng nhái tràn lan, luật sư đề xuất những biện pháp pháp lý nào để ngăn chặn và xử lý triệt để các hành vi sản xuất, phân phối hàng hóa không rõ nguồn gốc? Liệu các chế tài hiện nay có đủ sức răn đe không?

Mặc dù pháp luật hiện hành đã có quy định về các chế tài xử phạt đối với hành vi sản xuất và phân phối hàng giả, hàng nhái, tuy nhiên trên thực tế, các hành vi vi phạm vẫn diễn ra phổ biến và ngày càng tinh vi hơn. Điều này cho thấy rằng các chế tài hiện nay chưa thực sự đủ sức răn đe. Nguyên nhân có thể là do lợi nhuận từ hàng giả, hàng nhái cao hơn rất nhiều lần so với chi phí nộp phạt. Còn các biện pháp xử lý hình sự thì khi thực hiện vẫn còn nhiều khó khăn trong công tác điều tra, xác minh, làm rõ mức độ vi phạm.

Để xử lý triệt để tình trạng này, cần nâng mức xử phạt hành chính và hình sự, đặc biệt với các mặt hàng liên quan đến sức khỏe như thực phẩm, thuốc và thực phẩm chức năng. Đồng thời, nên rút ngắn thời gian xử lý, đơn giản hóa thủ tục để việc xử phạt kịp thời và hiệu quả hơn.

Ngoài ra, cần yêu cầu các sàn thương mại điện tử phối hợp với cơ quan chức năng để kiểm soát hàng hóa không rõ nguồn gốc. Tăng cường năng lực cho cán bộ thực thi, đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra đột xuất, và nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của hàng giả cũng là những biện pháp cần thiết.

PV: Luật sư có khuyến nghị gì đối với người tiêu dùng để nhận diện và tránh mua hàng giả? Trường hợp mua phải hàng giả, người tiêu dùng cần làm gì?

Ngoài những nổ lực của cơ quan chức năng, của các doanh nghiệp kinh doanh lành mạnh với những sản phẩm uy tín thì cũng cần sự phối hợp của người tiêu dùng.

Để nhận diện được và tránh mua phải hàng giả. Người tiêu dùng cần mua hàng tại các cơ sở uy tín, đại lý phân phối chính thức hoặc các siêu thị lớn. Kiểm tra bao bì nhãn mác (tem chống hàng giả/mã QR của nhà sản xuất…). Ghi nhớ các đặc điểm nhận dạng mà nhà sản xuất đã truyền thông, hướng dẫn. Đặc biệt cần nâng cao cảnh giác với các sản phẩm giá rẻ so với thị trường chung giá thành sản phẩm đó.

Trường hợp mua phải hàng giả, người tiêu dùng cần: Không sử dụng, giữ lại toàn bộ sản phẩm và hóa đơn mua hàng để liên hệ với bên bán yêu cầu hoàn trả lại toàn bộ hàng giả đã bao, đồng thời đề nghị bên bán kiểm tra lại hàng hóa khi nhập về. Trường hợp bên bán không phối hợp, người tiêu dùng cần phản ánh ngay cho các cơ quan có thẩm quyền để được hỗ trợ xử lý, cung cấp đầy đủ bằng và phối hợp trong trường hợp có yêu cầu từ cơ quan chức năng. Song song với đó cần nâng cao cảnh giác, cảnh báo cho bạn bè và cộng đồng về sự việc trên.

PV: Cảm ơn luật sư Nguyễn Thị Thuận về những chia sẻ!