10 sự kiện nổi bật ngành công thương trong năm 2024

1. Là năm đột phá trong công tác tham mưu chính sách với hàng loạt Luật, Nghị định, Thông tư được sửa đổi, bổ sung và ban hành mới

Năm 2023, Bộ Công Thương đã tham mưu Chính phủ trình Quốc hội sửa đổi Luật Điện lực, được thông qua vào ngày 30/11/2024 với tỷ lệ tán thành 91,65%, đánh dấu bước đột phá trong phát triển ngành điện.

Bộ cũng chủ trì xây dựng nhiều luật và nghị định liên quan đến năng lượng tái tạo, điện mặt trời, hóa chất và xăng dầu, đồng thời tái khởi động chương trình điện hạt nhân và giải quyết vướng mắc trong các dự án năng lượng.

Việc tách Trung tâm Điều độ Hệ thống Điện Quốc gia khỏi EVN và thành lập Công ty TNHH MTV Vận hành hệ thống điện và thị trường điện quốc gia (NSMO) là bước tiến quan trọng, hướng tới vận hành khách quan và hiệu quả hệ thống điện quốc gia.

2. Kỳ tích đường dây 500 kV mạch 3 với loạt kỷ lục về thời gian thi công, khối lượng công việc, huy động nguồn lực, cơ chế giải quyết vướng mắc; ngành dầu khí hướng tới vượt ngưỡng 1 triệu tỷ đồng doanh thu 2024; phát triển chuỗi dự án dầu khí và điện gió ngoài khơi cùng dấu ấn nhiều công trình năng lượng trọng điểm

Với chiều dài 519 km, 1.177 cột, dự án đường dây 500kV Quảng Trạch - Phố Nối đã hoàn thành chỉ sau hơn 6 tháng dù điều kiện thi công khó khăn, vượt qua nhiều địa hình hiểm trở. Đây là minh chứng cho tinh thần quyết liệt, sáng tạo và sự đồng lòng từ hệ thống chính trị, thể hiện quyết tâm biến không thể thành có thể, vì lợi ích quốc gia.

Thành tựu của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (Petrovietnam) đạt doanh thu 903.843 tỷ đồng trong 11 tháng, tăng 7% so với năm trước, và hướng tới mục tiêu 1 triệu tỷ đồng năm 2024. Các dự án trọng điểm như Lô B - Ô Môn và Lạc Đà Vàng, cùng chuỗi sự kiện điện gió quốc tế, không chỉ khẳng định vai trò trong năng lượng truyền thống mà còn mở ra những động lực mới, thúc đẩy tăng trưởng bền vững.

3. Kim ngạch xuất nhập khẩu tiến tới mốc lịch sử khoảng 800 tỷ USD, cao nhất từ trước tới nay; xuất siêu năm thứ 9 liên tục với mức thặng dư gần 25 tỷ USD

Hoạt động xuất nhập khẩu hàng năm 2024 đã có sự phục hồi mạnh mẽ. Tổng kim ngạch xuất khẩu hướng tới mốc 800 tỷ USD, tăng 15%, cao gần gấp 2,5 lần so với mục tiêu kế hoạch Chính phủ giao là khoảng 6%; trong đó xuất khẩu trên 400 tỷ USD, tăng 14,4%; nhập khẩu tăng 16,4%, cán cân thương mại duy trì xuất siêu ở mức cao, khoảng gần 25 tỷ USD, ghi nhận xuất siêu năm thứ 9 liên tiếp.

Cả nước có 36 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD (cùng kỳ năm trước chỉ có 33 mặt hàng), chiếm 94,1% tổng kim ngạch xuất khẩu (có 7 mặt hàng xuất khẩu trên 10 tỷ USD, chiếm 66,5%). 44 mặt hàng nhập khẩu đạt giá trị trên 1 tỷ USD, chiếm tỷ trọng 92,6% tổng kim ngạch nhập khẩu (có 5 mặt hàng nhập khẩu trên 10 tỷ USD, chiếm 51,4%).

Đạt kết quả ngoạn mục trên có vai trò quan trọng của Bộ Công Thương triển khai Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030; phát huy lợi thế cạnh tranh, lợi thế so sánh, phát triển thương hiệu hàng hoá Việt Nam, khai mở các thị trường, lĩnh vực mới, có tiềm năng, nâng cao vị thế quốc gia trong chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị toàn cầu; đơn giản hóa thủ tục cấp chứng nhận xuất xứ, đẩy mạnh chuyển đổi số cấp chứng nhận xuất xứ điện tử...

Đặc biệt, đổi mới mạnh mẽ công tác xúc tiến thương mại (XTTM) theo hướng đa dạng hóa phương thức triển khai..

4. Công nghiệp phục hồi mạnh mẽ, tăng trưởng ngoạn mục 8,4% trong đó ngành chế biến chế tạo tăng gần 10% (so với năm 2023 chỉ dưới 1%), tạo động lực lớn thúc đẩy tăng trưởng vĩ mô

Năm 2024, sản xuất công nghiệp trong nước tiếp tục gặp nhiều thách thức lớn do sự phục hồi chậm của thị trường bất động sản cũng như nhu cầu tiêu dùng giảm đã ảnh hưởng tới sức cầu của nhiều ngành công nghiệp; tình hình bão lũ, thiên tai - đặc biệt là ảnh hưởng từ cơn bão số 3 cũng đã có nhiều tác động xấu đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp.

Tuy nhiên, nhờ các nỗ lực chỉ đạo, điều hành chính sách của Chính phủ và sự vào cuộc đồng bộ, kịp thời của Bộ Công Thương, sản xuất công nghiệp năm 2024 không chỉ phục hồi tích cực mà còn có sự tăng trưởng rất mạnh mẽ so với cùng kỳ năm 2023. Tính chung 11 tháng năm 2024, chỉ số sản xuất ngành công nghiệp ước tăng 8,4%, cao hơn rất nhiều so với con số tăng trưởng 0,9% của cùng kỳ năm 2023.

Sản xuất công nghiệp phục hồi mạnh mẽ được dẫn dắt bởi các chỉ đạo, điều hành chính sách tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất kinh doanh của Chính phủ và sự vào cuộc đồng bộ, kịp thời của Bộ Công Thương trong nhận diện những điểm nghẽn và tham mưu, ban hành các chính sách hỗ trợ, đồng hành cùng doanh nghiệp vượt khó.

Đồng thời, là những nỗ lực của mỗi doanh nghiệp, địa phương, ngành hàng trong việc chủ động chuyển đổi mô hình sản xuất, nâng cao năng suất lao động, tìm kiếm thị trường mới và áp dụng công nghệ số.

5. Đột phá khai mở thị trường tiềm năng lớn ở Trung Đông, Châu Phi, Nam Âu và thị trường Halal với việc đàm phán, ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện Việt Nam – UAE (CEPA), mở cánh cửa lớn triển vọng ký kết loạt FTA mới

Hiệp định có sức lan toả mạnh mẽ tạo tiếng vang, cuộc đua marathon mới trong ký kết các FTA với các nước Trung Đông – Châu Phi thời gian tới; trước mắt là các nước Saudi Arabia, Ai Cập, Quatar...

Việc ký kết Hiệp định sau khoảng thời gian hơn một năm đàm phán còn lập kỷ lục mới thể hiện sự chủ động, đi đầu của Bộ Công Thương trong kết nối hợp tác kinh tế quốc tế. Hiệp định CEPA đã nâng tổng số FTA của Việt Nam đã ký kết và đàm phán lên 19 FTA; mở rộng thêm xa lộ hội nhập thương mại toàn cầu của Việt Nam.

CEPA là Hiệp định thương mại tự do đầu tiên Việt Nam ký với một nước Ả Rập. Từ đây một lần nữa, mở ra thêm rất nhiều cơ hội cho doanh nghiệp nước ta vào thị trường Halal - một thị trường rất rộng lớn. Hiện nay, ngành công nghiệp Halal đang phát triển mạnh mẽ với hơn 2 tỷ người theo đạo Hồi trên toàn thế giới. Việc thiết lập các tiêu chuẩn Halal từ sản xuất đến phân phối đang trở thành xu hướng quan trọng, tạo ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Quy mô nền kinh tế Halal toàn cầu đạt hơn 7.000 tỷ USD năm 2024, dự kiến tăng lên mức khoảng 10.000 tỷ USD trước năm 2028.

Tổng số người theo đạo Hồi năm 2024 khoảng 2,2 tỷ người, dự kiến tới năm 2030 sẽ đạt 2,8 tỷ người (30% dân số thế giới), tăng gấp đôi tốc độ gia tăng dân số của các tôn giáo khác. Ngành công nghiệp Halal được dự báo sẽ tiếp tục phát triển mạnh tại các thị trường châu Á, Trung Đông và châu Phi.

Sản phẩm phục vụ thị trường Halal chủ yếu là nông sản, do đó khơi mở được thị trường này sẽ giải quyết cơ bản các sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu của nước ta.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh thị trường xuất khẩu gặp nhiều khó khăn, bên cạnh các thị trường truyền thống, trong năm 2024 ngành Công Thương tiếp tục thúc đẩy, đàm phán tiến tới ký kết các FTA với Hiệp hội Mậu dịch Tự do châu Âu (EFTA), Cộng đồng Thị trường Nam Mỹ (MERCOSUR) và Canada...

6. Thương mại điện tử vượt mốc 25 tỷ USD, tăng trưởng 20% so với năm 2023 và chiếm 9% tổng mức hàng hoá tiêu dùng và 2/3 giá trị kinh tế số Việt Nam, giữ vững vị trí Top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới

Mặc dù kinh tế toàn cầu và khu vực vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức song thương mại điện tử Việt Nam tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng, đạt mức 18 - 25% mỗi năm. Năm 2024, dự báo quy mô thị trường thương mại điện tử sẽ vượt mốc 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023, chiếm tỷ trọng khoảng 9% so với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước.

Hiện quy mô thị trường thương mại điện tử chiếm 2/3 giá trị kinh tế số của cả nước và giúp Việt Nam lọt Top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới, tạo động lực phát triển kinh tế và dẫn dắt chuyển đổi số trong doanh nghiệp.

Đáng chú ý, thương mại điện tử xuyên biên giới được xác định là đòn bẩy cho xuất khẩu trực tuyến. Và việc tổ chức thành công Online Friday đã góp phần không nhỏ trong tiến trình phát triển thương mại điện tử quốc gia.

Công tác quản lý nhà nước ngày càng được chú trọng, tạo tiền đề thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử tại Việt Nam trong năm 2024 và các năm tiếp theo.

7. Thị trường trong nước tăng trưởng vững chắc 9%, bảo đảm các cân đối lớn, ổn định cung cầu sau 15 năm triển khai Cuộc vận động Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam; là trụ đỡ để hoàn thành các mục tiêu tăng trưởng vĩ mô

Năm 2024, tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước tăng 9% so với năm 2023, đạt mục tiêu kế hoạch ở mức cao. Tăng trưởng thị trường trong nước đã góp phần giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.

Bộ Công Thương cũng đảm bảo nguồn cung xăng dầu cho nền kinh tế, điều hành linh hoạt, ổn định thị trường xăng dầu năm 2024 và tích cực chủ động tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý quản lý kinh doanh xăng dầu

Năm 2024 đánh dấu mốc 15 năm triển khai Cuộc vận động Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam với nỗ lực của Chính phủ, Bộ Công Thương và các bộ, ngành, địa phương giúp cho hàng Việt Nam, nhất là hàng hóa thiết yếu, hàng tiêu dùng - những mặt hàng có thế mạnh - đã, đang và tiếp tục bao phủ rộng khắp các mạng lưới phân phối từ các kênh phân phối truyền thống tới các hệ thống phân phối hiện đại.

Trong hệ thống siêu thị của một số doanh nghiệp trong nước, hàng hoá sản xuất trong nước chiếm tỷ trọng lớn từ 80 - 90%; tại hệ thống phân phối nước ngoài là 80 - 90%; tại hệ thống chợ là 60 - 65%...

Năm 2024, Bộ Công Thương xây dựng và trình Chính phủ ban hành Nghị định số 60/2024/NĐ-CP về phát triển và quản lý chợ; tháo gỡ khó khăn cho các địa phương trong công tác phát triển và quản lý chợ, tạo động lực phát triển kênh phân phối hàng hoá chủ lực của nước ta.

8. Đổi mới mạnh mẽ công tác xúc tiến thương mại theo hướng đẩy nhanh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và bền vững; nâng giá trị thương hiệu quốc gia của Việt Nam lần đầu vượt mốc 500 tỷ USD, xếp hạng 32 thế giới.

Thương hiệu quốc gia và Chuyển đổi số được triển khai mạnh mẽ với chủ đề “Vươn mình tiến vào kỷ nguyên xanh”, tổ chức hàng ngàn sự kiện tầm cỡ quốc tế và trong nước. Những hoạt động này giúp nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm Việt Nam, kết nối chuỗi giá trị toàn cầu, đồng thời đưa giá trị thương hiệu quốc gia đạt 507 tỷ USD, xếp hạng 32 thế giới, tăng trưởng vượt bậc so với năm trước.

Sự phối hợp giữa Bộ Công Thương và các bộ, ngành khác đã tạo hiệu ứng tích cực trong nhiều lĩnh vực. Điển hình là Lễ hội trái cây tại Bắc Kinh, giúp đẩy mạnh xuất khẩu và quảng bá nông sản Việt Nam tại thị trường quốc tế.

9. Phòng vệ thương mại tích cực, chủ động, vững chắc, xử lý thành công hầu hết vụ việc, bảo vệ hàng hóa Việt Nam trên hành trình vươn ra thế giới

Năm 2024, Việt Nam đối mặt gần 30 vụ phòng vệ thương mại, bao gồm 5 vụ kép (chống bán phá giá và chống trợ cấp) và 6 vụ điều tra chống trợ cấp. Nam Phi lần đầu tiên điều tra với Việt Nam, nâng tổng số thị trường điều tra lên 25, trong đó Hoa Kỳ chiếm 1/3 số vụ. Bộ Công Thương đã xử lý thành công phần lớn hơn 100 vụ việc từ các năm trước vẫn đang điều tra hoặc rà soát.

Bộ Công Thương triển khai nhiều biện pháp bảo vệ doanh nghiệp như cảnh báo sớm, phối hợp xử lý các vụ việc, hướng dẫn doanh nghiệp tuân thủ quy định, tham vấn với cơ quan điều tra nước ngoài và sử dụng cơ chế WTO để giải quyết tranh chấp.

Nhờ đó, nhiều vụ điều tra đã có kết quả tích cực, giúp các ngành hàng lớn giữ vững thị trường xuất khẩu. Điển hình, Hoa Kỳ chấm dứt điều tra một số sản phẩm và doanh nghiệp hưởng thuế 0% trong vụ Thổ Nhĩ Kỳ điều tra chống lẩn tránh pin năng lượng mặt trời.

10. Chủ động, quyết liệt “tinh, gọn, mạnh” bộ máy theo tinh thần tổng kết Nghị quyết 18, đề xuất tinh giản gần 18% số đầu mối đơn vị thuộc Bộ và tinh gọn mạnh bộ máy hoạt động từ bên trong

Thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, tinh gọn bộ máy là "cuộc cách mạng" và phải được cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở, mặc dù không phải là bộ phải sáp nhập theo chủ trương của Trung ương, Bộ Công Thương đã lập tức vào cuộc, chủ động triển khai.

Bộ đã tiếp tục cơ cấu tại tổ chức, kết thúc hoạt động của Tổng cục Quản lý thị trường, sắp xếp, tinh gọn bộ máy, tinh giản nhiều cục, vụ chức năng và các trường, viện, đơn vị sự nghiệp; giảm số công chức, viên chức trong các cơ quan hành chính; hướng tới một mô hình quản lý, hoạt động hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả, đáp ứng nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới.

Bộ Công Thương chủ động đề xuất tinh giản gần 18% số đầu mối đơn vị thuộc Bộ.