Sử dụng củ ấu tàu sao cho không bị ngộ độc?
Củ ấu tàu hay gọi là củ ấu tẩu là củ của cây ô đầu. Loại này được xếp vào danh sách thuốc độc bảng A nhưng cũng là một vị thuốc quý. Tuy nhiên, nếu sử dụng củ ấu tàu không đúng cách có thể dẫn đến ngộ độc gây nguy hiểm đến tính mạng.
Một bệnh nhân nam 65 tuổi trú tại TP.Hạ Long (Quảng Ninh) vào bệnh viện cấp cứu trong tình trạng tê miệng, lưỡi, tay chân, nóng rát vùng cổ, loạn nhịp tim sau khi ăn canh có chứa khoảng ba đến bốn củ ấu tàu.
Gần đây tại Lào Cai, đã xảy ra trường hợp một bệnh nhân được đưa đến viện cấp cứu trong tình trạng kích thích nhiều, da lạnh, vã mồ hôi, đau tức ngực, khó thở, huyết áp không đo được. Nguyên nhân gây ngộ độc là do bệnh nhân đã mua củ ấu tàu về đập nát để ăn.
Mới đây nhất, Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) đã cấp cứu cho bệnh nhân 50 tuổi ở tỉnh Nam Định, tự ý ăn củ ấu tàu để tăng cường sức khỏe, chữa bệnh xương khớp. Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng mất kiểm soát đại tiểu tiện, kết quả xét nghiệm đã tìm thấy chất độc aconitin có trong củ ấu tàu.
TS.BS Lê Văn Nhân (Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, TP.HCM) cho biết: “Củ ấu tàu có rễ, phần rễ có chứa atonik rất quan trọng tên aconitin, có hoạt chất khá mạnh và khi vào cơ thể sẽ tác động một số cơ quan như là cơ quan tiêu hóa tim mạch và thần kinh”.
Cây ô đầu là một loại cây thường mọc hoang ở vùng núi cao, củ chứa khoảng 0,3% alcaloid, loại củ này có nhiều tác dụng đối với sức khỏe, trong đó nổi bật nhất là tác dụng liên quan đến huyết áp, hệ thần kinh. Người ta thường dùng củ ấu tàu để chống viêm do nhược liệu nhờ tác động kích thích tuyến thượng thận. Trong Đông Y, củ ấu tàu thường được dùng để làm rượu thuốc xoa bóp, chữa các chứng đau, tê,...Tuy nhiên, một số người lại mang uống hay nấu lên để ăn nên dẫn đến tình trạng ngộ độc.
TS.BS Lê Văn Nhân chia sẻ thêm: “Việc ngộ độc củ ấu tàu là do có rất nhiều người dùng để xoa bóp ngoài da với lượng rất lớn và chính điều này làm aconitin thâm nhập vào cơ thể, gây một số triệu chứng ngộ độc trên thần kinh và tim mạch hoặc có người lấy củ ấu tàu nấu cháo, chế biến thành thực phẩm. Chính vì vậy, liều lượng của aconitin vào cơ thể quá nhiều và gây độc”.
Khi ngộ độc củ ấu tàu, các triệu trứng có thể xuất hiện ngay hoặc sau vài giờ tùy thuộc vào liều lượng sử dụng, triệu chứng ngộ độc bao gồm tê miệng và lưỡi, tê cống đầu chi, sau vài giờ buồn nôn, tiêu chảy, khó thở, co giật, mất tri giác, nặng nhất có thể dẫn đến tử vong sau 6 giờ.
TS.BS Lê Văn Nhân khuyên người dân: “Tuyệt đối không được sử dụng củ ấu tàu hay thành phần của cây ô đầu chế biến thực phẩm, cho dù chế biến với bất kỳ thức ăn nào. Nếu củ ấu tàu chế biến thành phương thuốc có thể thoa ngoài da cũng không được tự tiện chế biến, vì ta không biết được liều lượng bao nhiêu có thể gây độc. Những phương thuốc điều trị ngoài da hay có thể uống với điều kiện chỉ được sản xuất từ những công ty Dược uy tín hay từ những khoa Y học cổ truyền, khi sử dụng phải được các bác sĩ kê toa”.
Vì độc tính của củ ấu tàu có thể gây tử vong, nên người dân tuyệt đối không tự ý sử dụng củ ấu tàu làm thức ăn. Nếu không có kinh nghiệm chế biến để loại bỏ độc tố, khi sử dụng các loại thuốc có thành phần củ ấu tàu cần phải hết sức cẩn trọng và theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc có kinh nghiệm. Trong trường hợp phát hiện các triệu chứng ngộ độc cần đưa người bệnh đến ngay cơ sở y tế gần nhất để điều trị, tuyệt đối không ở nhà để tự theo dõi hoặc điều trị, tránh trường hợp xấu có thể xảy ra.
