'Án điểm' Quang Linh Vlog và Hằng Du Mục: Lời cảnh tỉnh cho các KOL/KOC đang 'ngụp lặn' làm giàu bằng nghề 'mua bán niềm tin'!

Lợi nhuận hay đạo đức?

Thực tế, câu chuyện Quang Linh Vlog và Hằng Du Mục không phải là trường hợp cá biệt trong bối cảnh mạng xã hội trở thành "mảnh đất này mỡ"để các KOL/KOC khai thác triệt để niềm tin của công chúng. Khi lợi nhuận trở thành đích đến, không ít người nổi tiếng sẵn sàng đánh đổi đạo đức nghề nghiệp, thậm chí chấp nhận rủi ro pháp lý để chạy theo những hợp đồng quảng cáo béo bở. 

Điều này đặt ra câu hỏi lớn về trách nhiệm xã hội của những người làm nghề quảng cáo, đặt biệt là các cá nhân có sức ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội. Liệu rằng, trong cuộc đua kiếm tiền, giá trị cốt lõi của sự trung thực và niềm tin còn được đặt lên hàng đầu?

Theo nhà báo, đạo diễn Nguyễn Trường Sơn - Chủ tịch Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam: "Quảng cáo là nghề mua bán, trao đổi niềm tin. Các sản phẩm quảng cáo có giá trị, được công chúng đón nhận chắc chắn sẽ tồn tại lâu dài. Ngược lại, các sản phẩm quảng cáo dễ dãi, không có giá trị sẽ nhanh chóng bị đào thải. Do đó những người làm quảng cáo phải nhận thức trách nhiệm nặng nề đối với xã hội, phải có nghĩa vụ bảo vệ người tiêu dùng và quan trọng nhất là cần đưa yếu tố trung thực lên hàng đầu". 

Để siết chặt hoạt động quảng cáo của người nổi tiếng trên mạng xã hội, Bộ VHTTDL và Bộ TT-TT đã ban hành hai bộ quy tắc, xem như những bản cam kết về đạo đức, trách nhiệm đối với các nghệ sĩ, người nổi tiếng khi tham gia các hoạt động trên nền tảng mạng xã hội, trong đó có hoạt động quảng cáo. Tuy nhiên, tình trạng câu chuyện nghệ sĩ, người nổi tiếng quảng cáo "lố", thổi phồng công dụng để bán hàng ngày càng nghiêm trọng, gây bức xúc đến người tiêu dùng.

Lý giải điều này, Chủ tịch Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam cho rằng, lợi nhuận là nguyên nhân khiến nhiều người nổi tiếng vẫn bất chấp sự thật, bỏ qua cả vấn đề đạo đức để trở thành "cầu nối" đưa đến người tiêu dùng nhiều quảng cáo sai sự thật. Đối với những trường hợp công dụng sản phẩm được thổi phồng, nói quá, phần lớn là theo kịch bản của thương hiệu, nhãn hàng thì thu nhập càng nhân lên gấp bội. Vì vậy, mức tiền phạt sai phạm theo quy định hiện nay có thể nói là con số nhỏ, không đủ sức răn đe…

Trong khi đó, người tiêu dùng Việt Nam hầu hết chưa có thói quen phản ánh, đi đến cùng việc xử lý những hành vi quảng cáo sai sự thật để bảo vệ chính mình. Giá tiền vài chục, vài trăm ngàn một sản phẩm đôi khi cũng là nguyên nhân khiến khách hàng miễn cưỡng cho qua, vì ngại mất thời gian, công sức theo đuổi vụ việc đến khi ra chân tướng. Vấn nạn nghệ sĩ, người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật vì thế ngày càng tiếp diễn, gia tăng nhiều hơn trên môi trường mạng.

Cần bộ quy tắc đạo đức cho KOL/KOC

Trước thực trạng ngày càng nhiều KOL/KOC lợi dụng niềm tin của công chúng để trục lợi, việc xây dựng một bộ quy tắc đạo đức cụ thể và nghiêm ngặt dành riêng cho nhóm này đã trở thành yêu cầu cấp bách. "Nếu các bộ quy tắc từ Bộ VHTTDL và Bộ TT&TT đã đặt nền móng cho trách nhiệm của người nổi tiếng thì một khung pháp lý chặt chẽ hơn dành cho KOL/KOC sẽ là công cụ hữu hiệu để kiểm soát nội dung quảng cáo trên mạng xã hội", Chủ tịch Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam nhấn mạnh. 

Theo đó, Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam đã quyết định thành lập Liên chi hội Quảng cáo và Nội dung số Việt Nam (VDAA) - tổ chức xã hội nghề nghiệp trực thuộc Hiệp hội. Trong đó, xây dựng bộ quy tắc đạo đức cho KOL/KOC là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của VDAA. 

"Xây dựng một bộ tiêu chuẩn nghề nghiệp bài bản, định hình rõ ràng vai trò, quyền lợi và trách nhiệm của KOL/KOC. Bộ tiêu chuẩn này không chỉ giúp nâng cao tính chuyên nghiệp mà còn đề cao đạo đức nghề nghiệp, đảm bảo các nhà sáng tạo nội dung hoạt động trong một môi trường minh bạch và có định hướng. Đây là bước đi quan trọng để thay đổi quan niệm rằng KOL/KOC chỉ là những cá nhân “làm nội dung kiếm tiền nhanh”, thay vào đó là hình ảnh của những người làm nghề có kỹ năng và giá trị thực thụ", ông Trương Gia Bảo - Chủ tịch VDAA nhấn mạnh. 

Báo cáo kinh nghiệm quốc tế về quản lý KOL trên mạng xã hội, đề xuất các giải pháp, quản lý sử dụng KOL tại Việt Nam gửi Thủ tướng Chính phủ (10/2024) của Bộ TT&TT cũng nêu rõ, để môi trường mạng ngày càng trong sạch, lành mạnh và mang lại giá trị tích cực, việc quản lý các KOL hoạt động trong khuôn khổ pháp luật, chuẩn mực quy tắc ứng xử rất cần được quan tâm, chú trọng. 

Bộ TT&TT đề xuất bổ sung các quy định về trách nhiệm của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo có ảnh hưởng nhằm đảm bảo việc cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về sản phẩm, dịch vụ được quảng cáo; phân biệt quảng cáo với nội dung thông tin khác; thông báo trước cho người tiêu dùng về việc thực hiện quảng cáo; khi đăng tải ý kiến, cảm nhận trên mạng xã hội về kết quả sử dụng mỹ phẩm, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, phải là người trực tiếp sử dụng sản phẩm; yêu cầu các tài khoản mạng xã hội đã được xác thực mới được hoạt động quảng cáo, livestream quảng cáo...

Tuy nhiên, Luật Quảng cáo sửa đổi đến nan vẫn chưa được ban hành. Chính vì thế các KOL vẫn bất chấp và vì lợi nhuận khổng lồ nên vẫn ngang nhiên vi phạm các quy định về quảng cáo trong thời gian qua.