Bệnh sởi dễ bùng dịch sau Tết, cách phòng tránh thế nào?

Tại sao bệnh sởi dễ bùng dịch?

Mới đây, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo hơn một nửa số quốc gia trên thế giới sẽ có nguy cơ bùng phát cao hoặc rất cao bởi đại dịch vào cuối năm nay.

Bà Natasha Crowcroft - Cố vấn kỹ thuật cấp cao về bệnh sởi và rubella của WHO cho biết: “Điều chúng tôi lo lắng là năm nay, 2024, chúng ta có những khoảng trống lớn trong các chương trình tiêm chủng và nếu chúng ta không nhanh chóng lấp đầy chúng bằng vaccine, bệnh sởi sẽ nhảy vào khoảng trống đó”.

Theo PGS.TS Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), trong năm 2024, nguy cơ dịch sởi bùng phát tại Việt Nam là rất cao bởi 3 lý do. Đó là: Nhiều trẻ không được tiêm vaccine sởi rrong thời gian dịch COVID-19; Có những lúc thiếu vaccine sởi cục bộ trong năm 2023; Vẫn còn 5-10% trẻ không được tiêm vaccine dù tỷ lệ tiêm vaccine sởi cao (90-95%). Tích lũy 5 năm sẽ có 50% trẻ sinh ra trong 1 năm mắc sởi và như vậy con số mắc tuyệt đối rất cao.

Từ đó, số trẻ không được bảo vệ bởi vaccine tăng dần qua các năm và thành một số lượng lớn, nên khi dịch xảy ra nguy cơ bùng phát là rất cao. Đây cũng là lý do vì sao giới chuyên môn thường nói tới chu kỳ dịch 4-5 năm/lần. Để phòng dịch, bên cạnh nhóm tiêm đúng lịch (mũi 1 lúc 9 tháng tuổi và mũi nhắc lại lúc 18 tháng tuổi), ngành y tế cần có kế hoạch tổ chức tiêm vét, tiêm bù cho những trẻ chưa được tiêm, đặc biệt chú ý đến vùng lõm tiêm chủng.

Bệnh sởi nguy hiểm thế nào?

Theo WHO, sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút gây ra và rất dễ lây lan qua các giọt hô hấp và có thể dẫn đến các biến chứng như viêm phổi, viêm não hoặc tử vong, đặc biệt ở trẻ nhỏ và những người bị suy giảm miễn dịch.

Bệnh sởi thường gặp ở trẻ nhỏ 1 - 4 tuổi. Trẻ dưới 6 tháng ít mắc vì có thể có miễn dịch của mẹ truyền sang. Người lớn thường ít mắc mắc bệnh hơn vì đã bị mắc từ bé hoặc đã tiêm vaccine phòng bệnh. Người lớn nếu mắc bệnh thường là những người ở vùng cao, hẻo lánh, đảo xa... hoặc từ nhỏ chưa tiếp xúc với virus sởi.

Diễn biến của bệnh sởi thông thường bắt đầu với một cơn sốt khá nhẹ, kèm theo những triệu chứng như ho, chảy mũi, mắt đỏ và đau cổ họng. Khoảng 2 - 3 ngày sau, đốm Koplik nổi lên - đây là dấu hiệu đặc biệt của bệnh sởi. Sau đó, bệnh nhân có thể bị sốt cao lên tới 39 hay 40 độ C.

Những ban đỏ nổi lên, thường là ở trên mặt, theo đường tóc và sau tai. Những vết đỏ hơi ngứa này có thể dấn lan xuống ngực, lưng và cuối cùng xuống tới đùi và bàn chân. Khoảng 1 tuần sau, những vết nhỏ này sẽ nhạt dần, vết nào xuất hiện trước sẽ hết trước. Khi ban bay hết sẽ để lại dát thâm trên da. Bệnh sởi ủ bệnh thường từ 12 - 14 ngày, và có thể kéo dài đến 21 ngày.

Biến chứng bệnh sởi thường gặp ở hệ hô hấp, gây viêm thanh quản; viêm phế quản; viêm phổi do bội nhiễm, thường xuất hiện muộn sau mọc ban. Biến chứng ở hệ thần kinh với các bệnh viêm não - màng não - tủy cấp tính do virus sởi; viêm màng não mủ do bội nhiễm: viêm sau viêm tai, viêm xoang, viêm họng bội nhiễm.

Biến chứng ở đường tiêu hóa như viêm niêm mạc miệng, loét niêm mạc miệng, lan sâu rộng vào xương hàm gây hoại tử niêm mạc, viêm xương, rụng răng, hơi thở hôi; viêm ruột do bội nhiễm các loại vi khuẩn như: Shigella, E.coli... Khi trẻ bị sởi, hệ miễn dịch bị suy giảm dễ mắc thêm các bệnh khác như lao, bạch cầu, ho gà...

Cách phòng tránh bệnh sởi

Các chuyên gia khuyến cáo, tất cả các trẻ mắc sởi nên đi khám tại các cơ sở y tế để được bác sĩ đánh giá mức độ bệnh và bổ sung vitamin A theo độ tuổi. Nếu trẻ được bác sĩ khẳng định đủ điều kiện chăm sóc tại nhà, cha mẹ cần chú ý:

- Cách ly trẻ để tránh lây nhiễm sang người lành.

- Cho trẻ uống thuốc hạ sốt khi sốt trên 38,5 độ theo chỉ định của bác sĩ.

- Người chăm sóc trẻ cần đeo khẩu trang, rửa tay sạch trước và sau mỗi lần tiếp xúc với trẻ bị sởi.

- Vệ sinh thân thể cho trẻ hàng ngày.

- Với trẻ còn bú mẹ, cần tiếp tục cho trẻ bú và kết hợp với chế độ ăn bổ sung hợp lý (nếu trẻ dưới 8 tháng tuổi).

- Cho trẻ ăn thức ăn mềm, dễ tiêu, nấu chín và khi ăn nên chia thành nhiều bữa.

Cha mẹ lưu ý nên tắm cho trẻ bằng nước ấm ở nơi kín gió, tránh để lạnh, không tắm lâu, không chà xát mạnh vào da trẻ…

Trẻ cần được đưa đến cơ sở y tế khi có các biểu hiện như:

- Sốt cao liên tục trên 39 độ C- 40 độ C.

- Khó thở, thở nhanh.

- Trẻ quấy khóc, vật vã, rối loạn ý thức…

- Phát ban toàn thân mà vẫn sốt.

Cha mẹ cần phòng bệnh sởi cho trẻ bằng cách:

- Tiêm vaccine phòng sởi đầy đủ theo hướng dẫn.

- Vệ sinh mắt, mũi, miệng và tắm hàng ngày cho trẻ.

- Cho trẻ uống nhiều nước, nước hoa quả…

- Khẩu phần của trẻ ăn đủ chất dinh dưỡng, nhất là những thực phẩm giàu đạm và vitamin A.

- Cách ly trẻ mắc sởi, tránh tập trung đông người khi có dịch…​