Báo chí – ‘người gác cổng’ của sự thật

Báo chí – “người gác cổng” của sự thật

Trong suốt chiều dài phát triển, báo chí luôn được ví như “người gác cổng” của sự thật – những người bảo vệ giá trị trung thực và khách quan trong dòng chảy hỗn loạn của thông tin. Đặc biệt trong lĩnh vực tiêu dùng, báo chí không chỉ đóng vai trò cung cấp thông tin, mà còn là một lực lượng quan trọng trong việc giám sát và phơi bày những hành vi thiếu đạo đức, gian lận thương mại hay quảng cáo gây hiểu nhầm.

Báo chí và truyền thông không chỉ là kênh cung cấp thông tin mà còn đóng vai trò định hướng tư duy, hành vi tiêu dùng và bảo vệ quyền lợi của người dân. Trong bối cảnh xã hội số hóa, trách nhiệm của báo chí truyền thông càng trở nên quan trọng.

Một ví dụ điển hình là loạt bài điều tra của Báo Tuổi Trẻ năm 2023, khi phóng viên phát hiện một đường dây bán mỹ phẩm không rõ nguồn gốc được livestream rao bán tràn lan. Những sản phẩm này được gắn mác “hàng Hàn chính hãng” nhưng thực chất là hàng trộn hóa chất công nghiệp, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng. Loạt bài đã không chỉ tạo nên làn sóng phản đối mạnh mẽ từ cộng đồng, mà còn thúc đẩy cơ quan chức năng vào cuộc xử lý.

Hay năm 2024, Tạp chí Tiếp thị và Gia đình có loạt bài bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng về dịch vụ quảng cáo làm “Chân mày phong thủy”, qua tuyến bài, cơ qua chức năng đã vào cuộc xử lý. Qua loạt bài đã nâng cao cảnh giác đến người tiêu dùng để không bị “tiền mất tật mang”.

Có thể thấy rằng báo chí đóng vai trò rất quan trọng như “người gác cổng của sự thật”. Các cơ quan báo chí, như VTV, Tuổi Trẻ, Thanh Niên, đã tích cực đưa tin về các vụ việc liên quan đến thực phẩm giả, đồng thời cung cấp thông tin để người tiêu dùng nhận biết sản phẩm chính hãng. Ví dụ, các phóng sự điều tra về dây chuyền sản xuất bột ngọt giả ở ngoại thành Hà Nội hay các lô hàng hạt nêm không nhãn mác tại TP.HCM đã giúp người dân cảnh giác hơn.

Báo chí cũng đóng vai trò giáo dục thông qua các bài viết, chương trình hướng dẫn cách đọc nhãn mác, kiểm tra mã vạch, hoặc nhận diện bao bì chính hãng. Các chiến dịch như “Tiêu dùng thông minh” (VTV) hay “Hiểu biết tiêu dùng” (Báo Thanh Niên) đã góp phần nâng cao nhận thức của người dân. Ngoài ra, báo chí còn tạo áp lực lên cơ quan chức năng để xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, từ đó bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Những câu chuyện như vậy cho thấy báo chí không chỉ đơn thuần đưa tin mà còn thực sự đóng vai trò bảo vệ người tiêu dùng – trở thành “lớp áo giáp” giúp công chúng cảnh giác trước những cạm bẫy tinh vi của thị trường hiện đại.

Truyền thông – cầu nối giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng

Nếu như báo chí là người kiểm chứng sự thật, thì truyền thông – với các hình thức đa dạng như mạng xã hội, video, podcast hay các nền tảng số mới nổi – lại giữ vai trò làm cầu nối giữa thương hiệu và công chúng. Không chỉ là kênh để quảng bá sản phẩm, truyền thông ngày nay còn là công cụ giáo dục người tiêu dùng về hành vi mua sắm văn minh, lối sống bền vững và tiêu dùng có trách nhiệm.

Chiến dịch “Sống xanh cùng Vinamilk” là một minh chứng rõ nét cho sức mạnh tích cực của truyền thông thương hiệu. Không chỉ dừng lại ở việc khuyến khích tái sử dụng vỏ hộp sữa và hạn chế rác thải nhựa, chiến dịch còn lồng ghép yếu tố giáo dục thông qua các nội dung tương tác trên mạng xã hội, video hoạt hình dành cho trẻ em và loạt sự kiện cộng đồng. Nhờ đó, thông điệp được lan tỏa mạnh mẽ đến nhiều đối tượng – từ học sinh, phụ huynh đến người lao động.

Không ít doanh nghiệp Việt đã bắt đầu nhận ra rằng, người tiêu dùng hiện đại không chỉ quan tâm đến chất lượng sản phẩm, mà còn quan tâm đến giá trị xã hội mà thương hiệu theo đuổi. Và chính truyền thông – nếu được thực hiện một cách tử tế – là công cụ mạnh mẽ để truyền cảm hứng cho lối sống có trách nhiệm trong cộng đồng.

Tuy nhiên, không phải mọi hình thức truyền thông đều phục vụ cho mục tiêu xây dựng tiêu dùng thông minh. Trong cuộc đua giành lấy sự chú ý, không ít kênh truyền thông – đặc biệt trên mạng xã hội – đã lựa chọn “giật tít”, bóp méo thông tin hoặc quảng bá sản phẩm chưa kiểm chứng chỉ để tăng tương tác.

Điển hình, năm 2024, cộng đồng mạng từng dậy sóng trước vụ việc hàng loạt KOLs nổi tiếng đồng loạt quảng bá sản phẩm thực phẩm chức năng “giảm cân cấp tốc” không có giấy phép lưu hành. Những video, hình ảnh “trước – sau” được dàn dựng nhằm tạo hiệu ứng thần kỳ đã khiến không ít người tiêu dùng nhẹ dạ mua theo. Hậu quả là hàng chục trường hợp phản ứng phụ nghiêm trọng được ghi nhận, khiến Bộ Y tế phải vào cuộc điều tra và xử phạt.

Mới đây nhất, Cơ quan CSĐT Bộ Công an vừa khởi tố vụ án, khởi tố bị can, bắt tạm giam đối với 5 bị can là nhân vật chủ chốt của Công ty CP Tập đoàn Chị Em Rọt (CER Group) và Công ty cổ phần Asia life trong đó có Quang Linh Vlogs, Hằng Du Mục về hành vi sản xuất và quảng cáo lừa dối người tiêu dùng.

Sự kiện này là một lời cảnh tỉnh về trách nhiệm đạo đức trong truyền thông. Một chiến dịch truyền thông lệch chuẩn không chỉ đánh mất niềm tin từ công chúng, mà còn để lại hệ lụy xã hội, y tế và pháp lý lâu dài.

Người tiêu dùng thông minh không phải là sản phẩm của một ngày. Đó là kết quả của quá trình tiếp nhận thông tin có chọn lọc, được trang bị kiến thức và được truyền cảm hứng từ nhiều nguồn – trong đó báo chí và truyền thông đóng vai trò trung tâm.

Thay vì chỉ dừng lại ở việc đưa tin, báo chí hiện đại đang dần chuyển mình thành những “người kể chuyện” – biết khai thác sâu các chủ đề như bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, xu hướng xanh – sạch – bền vững, và các chiến lược mua sắm hiệu quả. Những bài viết phân tích, so sánh giá cả, đánh giá sản phẩm, hay phỏng vấn chuyên gia không chỉ giúp người đọc hiểu rõ vấn đề mà còn cung cấp công cụ thực tế để lựa chọn tiêu dùng hợp lý.

Tương tự, truyền thông xã hội – nếu được định hướng đúng – cũng có thể trở thành “người bạn đồng hành” đáng tin cậy. Nhiều chiến dịch hiện nay đã chủ động kết hợp giữa thương hiệu, KOLs và các nhà báo để tạo nên chuỗi nội dung nhất quán, đa chiều và mang giá trị thật.

Báo chí – Truyền thông: Đối tác trong kiến tạo thị trường minh bạch

Sự kết hợp giữa báo chí và truyền thông – hai thế lực tưởng chừng tách biệt – thực chất có thể tạo nên sức mạnh tổng hòa, góp phần xây dựng một thị trường tiêu dùng lành mạnh. Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng mất niềm tin vào quảng cáo, họ sẽ tìm đến những nguồn thông tin trung lập và đáng tin cậy hơn.

Đây chính là cơ hội để báo chí khẳng định lại vị thế: không chỉ là “người đưa tin”, mà là người đồng hành đáng tin cậy trên hành trình chọn lựa thông minh. Đồng thời, truyền thông – với khả năng lan tỏa và tương tác mạnh mẽ – sẽ là công cụ hữu hiệu để khuếch đại những giá trị tích cực, đưa nội dung tử tế đến gần hơn với người tiêu dùng đại chúng.

Trong kỷ nguyên mà tin giả lan nhanh hơn tin thật, và nơi người tiêu dùng có thể bị thao túng bởi một dòng trạng thái hoặc video ngắn, vai trò của báo chí và truyền thông càng trở nên thiết yếu. Đó không chỉ là nơi cung cấp thông tin – mà là nơi truyền cảm hứng, giáo dục và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Một xã hội tiêu dùng văn minh không thể thiếu sự tỉnh táo của người mua – nhưng cũng không thể thiếu sự đồng hành của những người kể chuyện trung thực và có trách nhiệm.

Người tiêu dùng thông minh là nền tảng. Còn báo chí và truyền thông – chính là những người bạn đồng hành không thể thiếu trên hành trình xây dựng niềm tin, trách nhiệm và sự minh bạch trong thế giới tiêu dùng hiện đại.