Báo chí – Doanh nghiệp – Người tiêu dùng: Một tam giác trách nhiệm

Báo chí – Người “gác cổng” thông tin

Thời gian qua, tình trạng quảng cáo bán hàng giả, hàng kém chất lượng như sữa giả, thực phẩm chức năng giả, thuốc và nhiều sản phẩm khác gây nguy hại đến sức khỏe người tiêu dùng. Để phát hiện ra những mặt hàng kém chất lượng và hàng giả cũng một phần có sự góp công của các cơ quan truyền thông đại chúng. Qua đó, khuyến cáo đến người tiêu dùng chọn những mặt hàng uy tín, chất lượng và có thương hiệu rõ ràng.

Qua đó, có thể xem báo chí được xem là cầu nối giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng. Trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay, vai trò của báo chí không chỉ dừng lại ở việc đưa tin, phản ánh mà còn là người “gác cổng” kiểm định, chọn lọc và điều hướng thông tin một cách có trách nhiệm.

Với người tiêu dùng, báo chí là kênh thông tin giúp họ hiểu rõ về chất lượng sản phẩm, chính sách tiêu dùng, quyền lợi cá nhân, đồng thời cảnh báo những chiêu trò lừa đảo, hàng giả, hàng kém chất lượng. Trong khi đó, với doanh nghiệp, báo chí là nơi quảng bá hình ảnh, sản phẩm, giá trị thương hiệu. Quan hệ giữa báo chí và doanh nghiệp không nên chỉ mang tính thương mại mà cần dựa trên nền tảng đạo đức nghề nghiệp, tính minh bạch và trung thực.

Tuy nhiên, thực tế không ít trường hợp báo chí bị lợi dụng hoặc tự đánh mất vai trò trung lập khi chạy theo lợi ích vật chất. Những bài PR trá hình, thông tin thiếu kiểm chứng, hoặc ngược lại – sử dụng sức mạnh truyền thông để “đánh hội đồng” một doanh nghiệp vì mâu thuẫn lợi ích – đã và đang làm xói mòn niềm tin của người tiêu dùng vào báo chí.

Doanh nghiệp – Chủ thể sản xuất và đạo đức kinh doanh

Doanh nghiệp là bên tạo ra sản phẩm và dịch vụ, trực tiếp tác động đến người tiêu dùng. Trong nền kinh tế thị trường, mục tiêu lợi nhuận là điều hiển nhiên. Tuy nhiên, đạo đức kinh doanh – thứ thường bị xem nhẹ – mới là yếu tố quyết định sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Doanh nghiệp là nguồn cung cấp thông tin về sản phẩm, dịch vụ và hoạt động kinh doanh, đồng thời là nguồn tài chính quan trọng cho báo chí thông qua quảng cáo và hợp tác truyền thông. Vì vậy, trách nhiệm của doanh nghiệp cần cung cấp thông tin chính xác, rõ ràng về sản phẩm và dịch vụ, tránh quảng cáo sai sự thật. Không gây áp lực hoặc thao túng báo chí để đưa tin có lợi cho mình. Đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng và đóng góp tích cực vào xã hội thông qua các hoạt động trách nhiệm xã hội (CSR).

Tuy nhiên, một số doanh nghiệp lợi dụng mối quan hệ với báo chí để quảng bá hình ảnh hoặc che giấu các vấn đề nội tại, dẫn đến sự mất lòng tin từ người tiêu dùng.

Một doanh nghiệp có trách nhiệm không chỉ là cung cấp sản phẩm chất lượng, an toàn mà còn cần trung thực trong quảng cáo, minh bạch trong chính sách giá cả, chăm sóc khách hàng và xử lý khiếu nại. Đáng tiếc là, vẫn còn nhiều doanh nghiệp chọn cách “lách luật”, đánh tráo khái niệm, lợi dụng niềm tin của người tiêu dùng để thu lợi.

Sự thiếu trách nhiệm này không chỉ gây thiệt hại trực tiếp đến người tiêu dùng mà còn khiến báo chí phải đóng vai trò “vạch mặt chỉ tên” – kéo theo hệ lụy mất uy tín, thậm chí là sụp đổ cả thương hiệu. Trong mối quan hệ với báo chí, doanh nghiệp cần nhận thức rõ rằng, việc xây dựng hình ảnh tích cực không thể dựa vào truyền thông một chiều, mà phải xuất phát từ thực tế hoạt động kinh doanh chân chính.

Người tiêu dùng – Trung tâm của mối quan hệ

Người tiêu dùng chính là đích đến cuối cùng trong chuỗi hoạt động kinh tế – truyền thông. Tuy nhiên, trong vai trò này, người tiêu dùng không chỉ là người mua hàng thụ động mà cần trở thành một chủ thể có hiểu biết, có quyền lực và có trách nhiệm trong việc lựa chọn sản phẩm, phản hồi thông tin và góp phần tạo nên thị trường lành mạnh.

Sự phát triển của mạng xã hội và các nền tảng đánh giá online giúp người tiêu dùng ngày càng có nhiều tiếng nói hơn. Tuy nhiên, đi kèm với đó cũng là rủi ro về việc lan truyền thông tin sai lệch, đánh giá cảm tính, hoặc bị dẫn dắt bởi các “KOL” thiếu chuyên môn và đạo đức.

Vì vậy, hãy là người tiêu dùng thông minh kiểm chứng thông tin trước khi đưa ra quyết định mua sắm, tránh bị ảnh hưởng bởi các chiến dịch quảng cáo thiếu minh bạch. Mạnh dạng phản hồi và giám sát góp ý hoặc phản ánh về chất lượng sản phẩm, dịch vụ, đồng thời giám sát tính trung thực của báo chí. Và ủng hộ các cơ quan báo chí độc lập, đáng tin cậy thông qua việc đọc, chia sẻ những thông tin hữu ích đến cơ quan truyền thông

Tuy nhiên, người tiêu dùng đôi khi thiếu kỹ năng phân tích thông tin hoặc dễ bị cuốn theo các chiến dịch truyền thông cảm xúc, làm giảm khả năng đưa ra quyết định sáng suốt.

Vì vậy, người tiêu dùng cần học cách tiếp nhận thông tin một cách chọn lọc, biết phân biệt giữa thông tin thương mại và thông tin báo chí trung thực, giữa quảng cáo và phản ánh khách quan. Việc thiếu tỉnh táo không chỉ khiến họ tự làm hại mình mà còn tạo cơ hội cho doanh nghiệp xấu và báo chí thiếu trách nhiệm lộng hành.

Tam giác trách nhiệm – Khi cả ba cùng nhìn về một hướng

Một xã hội văn minh không chỉ đo bằng tốc độ tăng trưởng kinh tế mà còn nằm ở sự phát triển lành mạnh của các mối quan hệ xã hội, trong đó tam giác báo chí – doanh nghiệp – người tiêu dùng giữ vai trò then chốt trong việc định hình môi trường kinh doanh và tiêu dùng.

Để tam giác này vận hành hiệu quả, cần có sự cân bằng giữa ba yếu tố: Báo chí cần độc lập, khách quan và có đạo đức nghề nghiệp: Không để lợi ích chi phối, không vì quảng cáo mà lấp liếm sự thật, cũng không lợi dụng quyền lực truyền thông để tạo áp lực bất chính. Chỉ khi làm đúng vai trò “người kiểm chứng”, báo chí mới thật sự trở thành tiếng nói của công chúng và là kênh phản biện hữu hiệu.

Doanh nghiệp cần đặt đạo đức lên trên lợi nhuận ngắn hạn: Phải trung thực với sản phẩm, với khách hàng, với thông tin mà mình cung cấp cho báo chí và công chúng. Doanh nghiệp cần chủ động minh bạch, sẵn sàng đối thoại và chịu trách nhiệm trước cộng đồng.

 Người tiêu dùng cần tỉnh táo và có trách nhiệm: Cần nâng cao hiểu biết, không dễ bị lôi kéo bởi thông tin một chiều. Đồng thời, người tiêu dùng cũng nên có trách nhiệm với chính lựa chọn của mình, góp phần xây dựng thị trường lành mạnh bằng những phản hồi khách quan, công bằng.

Không thể không nhắc đến vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước trong việc giám sát và định hướng sự tương tác giữa ba chủ thể nói trên. Cần có các quy định rõ ràng, chế tài nghiêm minh để xử lý báo chí sai phạm, doanh nghiệp lừa dối và hành vi truyền bá thông tin sai sự thật từ người tiêu dùng hay các KOL không đáng tin cậy.

Bên cạnh đó, cần thúc đẩy các chương trình giáo dục tiêu dùng, đào tạo nghiệp vụ báo chí và nâng cao chuẩn mực đạo đức kinh doanh. Đây là những yếu tố nền tảng để thiết lập một hệ sinh thái truyền thông – kinh doanh – tiêu dùng lành mạnh.

Tam giác báo chí – doanh nghiệp – người tiêu dùng là một mối quan hệ vừa hợp tác, vừa giám sát lẫn nhau. Khi mỗi bên hiểu và thực hiện đúng trách nhiệm của mình, xã hội sẽ có một môi trường tiêu dùng minh bạch, kinh doanh có đạo đức và truyền thông trung thực. Ngược lại, nếu một hoặc nhiều mắt xích trong tam giác này lệch chuẩn, sự mất cân bằng sẽ dẫn đến khủng hoảng niềm tin – thứ vốn rất khó phục hồi.

Giữ vững sự cân bằng của tam giác trách nhiệm không chỉ là nhiệm vụ của từng chủ thể mà còn là đòi hỏi cấp thiết của một xã hội hướng đến sự phát triển bền vững và nhân văn.