Nới room cho nhà đầu tư ngoại, chứng khoán Việt Nam có lo ngại bị thâu tóm?

Thị trường có bước phát triển mạnh

 Tại các cuộc họp báo của Bộ Tài chính cũng như tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ phát triển thị trường chứng khoán năm 2024, lãnh đạo Chính phủ và Bộ Tài chính cũng đã nhiều lần đề cập đến quyết tâm đưa thị trường chứng khoán (TTCK) từ cận biên lên mới nổi.  

Tiền đề mà Việt Nam có được đó là thị trường phát triển mạnh mẽ, sau hơn 20 năm phát triển, TTCK chỉ có 2 doanh nghiệp niêm yết, 6 công ty chứng khoán thành viên, đến cuối năm 2023 đã có gần 2,3 nghìn doanh nghiệp niêm yết, đăng ký giao dịch và 82 công ty chứng khoán hoạt động.

Số lượng nhà đầu tư tăng từ 3.000 tài khoản năm 2000 lên hơn 7,29 triệu tài khoản, tương đương 7,5% dân số vào năm 2023. Đồng thời, chất lượng, kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm của các nhà đầu tư ngày càng được nâng cao.

Giá trị giao dịch bình quân (gồm cả cổ phiếu, trái phiếu) tăng từ gần 11,7 nghìn tỷ/phiên năm 2016 lên khoảng gần 24,4 nghìn tỷ/phiên năm 2023, trong đó tính riêng giao dịch cổ phiếu đã có nhiều phiên giao dịch vượt con số 1 tỷ USD.

Phát biểu tại một Hội nghị về phát triển thị trường chứng khoán từ đầu năm 2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh: “Với quy mô phát triển như hiện nay, đến năm 2025 Việt Nam phấn đấu trở thành thị trường mới nổi”.

Tuy nhiên, MSCI vẫn chưa đưa thị trường chứng khoán Việt Nam vào diện “theo dõi”. Còn đối với FTSE Rusell, khi xét đánh giá nâng hạng tổ chức này cho biết một số vấn đề như ký quỹ và hạn chế nhà đầu tư nước ngoài đang là những cản trở khiến TTCK bị chậm trễ.

Đánh giá về vấn đề này, chuyên gia tài chính - ngân hàng TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, loại bỏ tiêu chí các quỹ phải có tiền mặt ở trong nước, đây là điều vô lý và bất lợi cho tổ chứng khoán. Khi bỏ quy định các NĐT phải có tiền mặt trong tài khoản tác động đến một số nhà đầu tư thanh toán ký quỹ, thực hiện giao dịch trong ngày.

Về nới room nước ngoài, cả 2 tổ chức quốc tế đều đánh giá vấn đề này hạn chế trên TTCK. Theo TS. Hiếu, ở một số lĩnh vực nên mở room để NĐT nước ngoài mang công nghệ, vốn và quản trị vào doanh nghiệp đang thua lỗ, vực lại doanh nghiệp yếu kém đó. Những ngành nghề đầu tư khác cần có điều kiện và hạn chế. 

Tuy nhiên, Việt Nam không muốn bán tỷ lệ lớn, vì lo ngại các đối tác nước ngoài sẽ vào thao túng công ty. Nếu nới room tỷ lệ cho NĐT nước ngoài lên đến 49% ở một số ngành nghề đầu tư có điều kiện như ngân hàng, thì họ sẽ mặn mà hơn.

Không lo ngại bị thâu tóm

TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, đâu đó vẫn có những lo ngại khi nới room, nâng mức sở hữu thì các NĐT ngoại đưa doanh nghiệp vào quỹ đạo của họ, rủi ro cho doanh nghiệp, không phù hợp với nền kinh tế của Việt Nam. 

Trên thực tế, một doanh nghiệp yếu kém, được nới room, NĐT nước ngoài đầu tư vào họ sẽ bỏ công sức, tài chính, quản trị… làm lợi cho doanh nghiệp đó. Các doanh nghiệp nhỏ không có sự hỗ trợ về tài chính có thể tiếp tục yếu kém, thậm chí có nguy cơ huỷ niêm yết trên thị trường.

TS. Hiếu nói rằng, các cơ quan quản lý có đầy đủ công cụ, chức năng để quản lý hoạt động này, có thể xử phạt những hoạt động mang tính lũng đoạn ngân hàng. Do đó, Việt Nam không nên quá lo ngại ngành nghề, lĩnh vực đó bị thâu tóm. 

“Những lĩnh vực hạn chế nới room, hạn chế NĐT nước ngoài sở hữu là lĩnh vực quốc phòng, an ninh lượng thực, an ninh năng lượng, truyền thông, hàng không, ngân hàng quốc doanh. Còn những lĩnh vực bảo hiểm, tài chính, nới room dần cho người nước ngoài”, TS. Hiếu nói.

Đơn cử như ở Mỹ, TS. Hiếu cho hay, quốc gia này cũng đã mở room cho NĐT nước ngoài 100%, với điều kiện NĐT nước ngoài đó phục vụ quyền lợi của đại chúng và họ xem xét NĐT nước ngoài có định hưóng phù hợp với chính sách tiền tệ của NHTW, hỗ trợ cho cộng đồng NĐT đang hướng tới đầu tư.  

Nói về lộ trình để được nâng hạng, TS. Hiếu chia sẻ, các tiêu chuẩn của FTSE Rusell đưa yêu cầu để Việt Nam được nâng hạng ít hơn các tiêu chuẩn của MSCI. Trong khi MSCI đang đòi hỏi TTCK Việt Nam minh bạch, thì tại Việt Nam xảy ra rất nhiều sự việc tiêu cực như bán khống, thao túng, vụ FLC, Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát và một loạt các công ty chứng khoán vi phạm trong thời gian vừa qua bị xử phạt. Như vậy con đường để tới thị trường mới nổi qua MSCI rất chênh vênh. 

Trong lúc này, chúng ta cần một mặt tranh thủ FTSE Rusell để họ chấp thuận, mặt khác tập trung nỗ lực tranh thủ MSCI công nhận các tiêu chí còn thiếu, yếu trong việc nâng hạng thị trường, để có nguồn đầu tư lớn cho tương lai.

Tuy nhiên, TS. Hiếu cảnh báo, một vấn đề rất quan trọng là kể cả khi được nâng hạng, thì việc minh bạch thông tin thị trường vẫn luôn phải duy trì. Bởi khi các thị trường được nâng hạng lên mới nổi nếu không đáp ứng được tiêu chí, các tổ chức quốc tế đánh giá lại sẽ kéo xuống thị trường cận biên. 

“Do đó, Việt Nam cần phải cố gắng, khi được xếp hạng không có nghĩa là an toàn. Nếu không đáp ứng được các tiêu chí, FTSE Rusell và MSCI sẽ kéo xuống cận biên trở lại”, TS. Hiếu nhấn mạnh.