Dữ liệu là câu chuyện sống còn của doanh nghiệp

Câu hỏi đặt ra không còn là doanh nghiệp có thu thập dữ liệu hay không, mà là đang đứng ở đâu trong “cuộc chơi” dữ liệu – yếu tố ngày càng quyết định năng lực cạnh tranh và tốc độ tăng trưởng.

Tại Diễn đàn quốc gia về phát triển kinh tế số và xã hội số lần thứ ba, diễn ra sáng 20/12 tại Trụ sở Chính phủ, nhiều ý kiến cho thấy dữ liệu không còn là câu chuyện riêng của Nhà nước hay ngành công nghệ.

Với cộng đồng doanh nghiệp, đây đang trở thành vấn đề mang tính sống còn. Khi dữ liệu được coi là một loại tài nguyên mới, doanh nghiệp buộc phải lựa chọn: tham gia cuộc chơi một cách chủ động hoặc chấp nhận bị tụt lại phía sau.

Dữ liệu: từ khái niệm kỹ thuật đến tài sản kinh tế

Phát biểu tại diễn đàn, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia (Bộ Công an), đưa ra cách nhìn khái quát về vai trò của dữ liệu trong nền kinh tế hiện đại. Theo ông, mỗi giai đoạn phát triển của nhân loại đều gắn với những tư liệu sản xuất đặc trưng, và thế kỷ XXI đang chứng kiến sự trỗi dậy của dữ liệu và trí tuệ nhân tạo.

Nhận định này phản ánh thực tế dữ liệu ngày càng tham gia trực tiếp vào quá trình tạo ra giá trị kinh tế. Từ phân tích hành vi khách hàng, tối ưu chuỗi cung ứng, cá nhân hóa sản phẩm đến dự báo nhu cầu thị trường, dữ liệu đang trở thành nền tảng cho các quyết định nhanh và chính xác hơn.

Theo Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, dữ liệu là một loại tài sản kinh tế đặc biệt, có thể được trao đổi, định giá và thương mại hóa; đồng thời là nền tảng cho dự báo và ra quyết định. Cách tiếp cận này cho thấy dữ liệu không chỉ để lưu trữ hay phục vụ báo cáo, mà cần được quản trị như một tài sản có khả năng sinh lợi.

Ở tầm vĩ mô, dữ liệu được xác định là nền tảng của chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Ở tầm vi mô, việc khai thác dữ liệu hiệu quả sẽ quyết định doanh nghiệp đi nhanh hay chậm trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Doanh nghiệp có dữ liệu nhưng chưa tận dụng được

Thực tế, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam không thiếu dữ liệu. Họ sở hữu dữ liệu khách hàng, bán hàng, vận hành và tài chính. Tuy nhiên, số doanh nghiệp biến những dữ liệu này thành lợi thế cạnh tranh vẫn còn hạn chế.

Nhiều doanh nghiệp mới dừng ở mức số hóa cơ bản, lưu trữ dữ liệu rời rạc theo từng bộ phận, sử dụng chủ yếu để tổng hợp báo cáo hoặc nhìn lại các hoạt động đã diễn ra.

Việc phân tích dữ liệu nhằm dự báo xu hướng, tối ưu chiến lược hay phát triển sản phẩm mới còn khá khiêm tốn, đặc biệt trong nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Trong khi đó, không gian kinh tế số tại Việt Nam đang mở rộng nhanh. Theo báo cáo e-Conomy SEA 2025 của Google, Temasek và Bain & Company, quy mô kinh tế số Việt Nam dự kiến tăng khoảng 17% trong năm 2025, thuộc nhóm tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á.

Thị trường đủ lớn, nhưng không phải doanh nghiệp nào cũng có thể tận dụng cơ hội này nếu thiếu năng lực khai thác dữ liệu.

Theo mục tiêu Chính phủ đặt ra, kinh tế số dự kiến đóng góp khoảng 20,5% GDP vào năm 2025, với doanh thu hơn 50 tỷ USD. Điều này đồng nghĩa ngày càng nhiều hoạt động kinh doanh sẽ vận hành trên nền tảng số, nơi dữ liệu đóng vai trò cốt lõi.

Khoảng cách giữa dữ liệu quốc gia và dữ liệu doanh nghiệp

Một nội dung đáng chú ý tại diễn đàn là mối liên hệ giữa dữ liệu quốc gia và hoạt động của khu vực tư nhân. Những năm gần đây, Việt Nam đã đầu tư xây dựng nhiều cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, doanh nghiệp, đất đai, bảo hiểm. Các hệ thống này góp phần giảm thủ tục hành chính, tăng tính minh bạch và hiệu quả quản lý.

Tác động của dữ liệu quốc gia không chỉ giới hạn trong khu vực công. Khi dữ liệu được chuẩn hóa và kết nối, doanh nghiệp có thể hưởng lợi trực tiếp thông qua việc xác thực thông tin nhanh hơn, thủ tục đơn giản hơn, tiết kiệm chi phí vận hành. Xa hơn, các nguồn dữ liệu này mở ra cơ hội phát triển sản phẩm và dịch vụ mới trong các lĩnh vực như tài chính số, thương mại điện tử, bảo hiểm hay logistics.

Theo Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, dữ liệu quốc gia nếu được khai thác hợp lý có thể trở thành “nguyên liệu đầu vào” cho khu vực tư nhân. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động xây dựng năng lực tiếp nhận, phân tích và tích hợp dữ liệu vào chiến lược kinh doanh, thay vì chờ dữ liệu tự “chảy” về.

Khoảng cách hiện nay nằm ở chỗ nhiều doanh nghiệp chưa sẵn sàng về hạ tầng công nghệ và nguồn nhân lực để tận dụng dòng dữ liệu ngày càng phong phú. Nếu không chuẩn bị, họ có thể đứng ngoài một chuỗi giá trị mới đang hình thành.

Cơ hội đi kèm thách thức

Nhìn rộng hơn, “cuộc chơi” dữ liệu không chỉ là cuộc đua công nghệ, mà còn là cuộc đua về tư duy quản trị. Doanh nghiệp muốn phát triển bền vững cần chuyển từ điều hành dựa trên kinh nghiệm sang ra quyết định dựa trên dữ liệu. Sự thay đổi này đòi hỏi cam kết từ lãnh đạo, đầu tư dài hạn và khả năng chấp nhận rủi ro.

Theo thống kê của Bộ Khoa học và Công nghệ, đến năm 2025, Việt Nam có hơn 75.000 doanh nghiệp công nghệ số hoạt động ổn định. Số lượng tăng nhanh vừa mở ra cơ hội, vừa tạo áp lực cạnh tranh lớn, khi lợi thế ngày càng thuộc về những doanh nghiệp làm chủ dữ liệu tốt hơn.

Song song với đó là thách thức về an toàn thông tin, bảo mật dữ liệu và tuân thủ pháp luật. Khi coi dữ liệu là tài sản, doanh nghiệp cũng phải quản trị dữ liệu như quản trị tài sản, với quy trình, tiêu chuẩn và trách nhiệm rõ ràng.

Tổng thể, doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước một ngã rẽ. Một bên là cách làm quen thuộc, sử dụng dữ liệu ở mức tối thiểu để phục vụ vận hành. Bên còn lại đòi hỏi đầu tư và thay đổi tư duy, nhưng mở ra cơ hội tăng trưởng dài hạn trong nền kinh tế số.

Khi dữ liệu trở thành tư liệu sản xuất của thời đại mới, việc đứng ngoài cuộc chơi không còn là lựa chọn. Doanh nghiệp càng sớm coi dữ liệu là tài sản chiến lược, càng có cơ hội tận dụng làn sóng kinh tế số đang hình thành mạnh mẽ tại Việt Nam.