Hành trình một thế kỷ: Báo chí song hành cùng dân tộc

Thành tựu của báo chí cách mạng

100 năm qua,  báo chí cách mạng Việt Nam đã đi cùng dân tộc qua những chặng đường cam go nhất của lịch sử – từ đấu tranh giành độc lập, xây dựng đất nước, đến công cuộc đổi mới và hội nhập toàn cầu. Những tờ báo như Thanh Niên do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập năm 1925. Từ đó đến nay, dưới sự lãnh đạo của Đảng, báo chí cách mạng Việt Nam luôn đồng hành cùng đất nước vì lợi ích quốc gia, dân tộc, phồn vinh, hạnh phúc của nhân dân, không ngừng trưởng thành vững mạnh về mọi mặt, là lực lượng nòng cốt, giữ vai trò tiên phong trên mặt trận tư tưởng - văn hóa, đóng góp to lớn vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và của nhân dân ta.

Ngay từ buổi đầu thành lập, Đảng ta xác định báo chí là một mặt trận, mặt trận quan trọng trong lĩnh vực văn hóa, tư tưởng và mỗi nhà báo là một chiến sĩ trên mặt trận ấy. Chỉ sau 5 năm khi tờ báo Thanh niên mở đường, đã có 50 tờ báo và tạp chí ra đời.

Quá trình hình thành, phát triển và đổi mới, báo chí cách mạng Việt Nam tiến bộ mạnh mẽ cả về nội dung và hình thức, từng bước đổi mới để thích ứng với sự phát triển của công nghệ thông tin, truyền thông. 

Tuy nhiên, trong thời đại 4.0, báo chí Việt Nam đang đối diện những thách thức chưa từng có: cạnh tranh thông tin từ mạng xã hội, nguy cơ tin giả, khủng hoảng niềm tin và sự thay đổi mạnh mẽ trong thói quen tiêu dùng nội dung của độc giả trẻ.

Báo chí cách mạng Việt Nam ra đời ngày 21/6/1925 với tờ Thanh Niên, do Nguyễn Ái Quốc sáng lập, đã trở thành vũ khí sắc bén trong cuộc đấu tranh giành độc lập. Trong các giai đoạn lịch sử, từ Cách mạng Tháng Tám 1945, kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, đến công cuộc Đổi mới (1986), báo chí luôn là lực lượng tiên phong:

Về tuyên truyền và định hướng: Các tờ báo như Cứu Quốc, Sự Thật, và Nhân Dân đã truyền tải chủ trương của Đảng, khơi dậy tinh thần yêu nước. Ví dụ, trong Chiến dịch Hồ Chí Minh (1975), báo chí và Đài Tiếng nói Việt Nam đã cập nhật diễn biến chiến sự, cổ vũ quân dân tiến tới ngày thống nhất.

Có thể thấy rằng, báo chí đã phản ánh đời sống nhân dân, từ những hy sinh trên chiến trường đến nỗ lực xây dựng đất nước. Loạt bài trên Tuổi Trẻ về “Hành trình về nguồn” hay phóng sự của VTV về vùng sâu, vùng xa đã gắn kết các thế hệ và vùng miền.

 Thách thức trong kỷ nguyên Số

Dù đạt nhiều thành tựu, báo chí Việt Nam đang đối mặt với những thách thức lớn trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0. Với sự  bùng nổ của Facebook, TikTok, YouTube, và các nền tảng tự do đã thay đổi cách công chúng tiếp cận thông tin. Theo báo cáo của We Are Social (2024), 73% người Việt sử dụng mạng xã hội hàng ngày, trong khi tỷ lệ đọc báo in giảm mạnh. Các nội dung ngắn, cảm xúc trên TikTok thường thu hút hơn các bài báo chuyên sâu, khiến báo chí chính thống phải cạnh tranh để giữ chân độc giả trẻ.

Cụ thể như trong vụ việc “nước mắm chứa thạch tín” (2016), thông tin sai lệch lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội, khiến báo chí chính thống như Tuổi Trẻ, Thanh Niên phải nỗ lực cung cấp thông tin khoa học để lấy lại niềm tin cho bạn đọc.

Hoặc tin giả (fake news) và thông tin không kiểm chứng là mối đe dọa lớn. Các vụ việc như tin đồn về dịch bệnh hay sản phẩm y tế giả mạo trên Facebook đã gây hoang mang dư luận. Báo chí cách mạng phải đối mặt với áp lực đưa tin nhanh nhưng vẫn đảm bảo tính chính xác.

Cụ thể,  năm 2021, trong đại dịch COVID-19, báo chí Việt Nam đã phối hợp với Bộ Y tế để bác bỏ các tin đồn về vaccine, đồng thời cung cấp thông tin minh bạch về chiến dịch tiêm chủng.

Hiện nay, nhiều cơ quan báo chí phụ thuộc vào quảng cáo, dẫn đến nguy cơ chạy theo lợi nhuận, giảm chất lượng nội dung. Một số bài viết PR trá hình hoặc phóng đại công dụng sản phẩm (đặc biệt trong lĩnh vực y tế) đã làm xói mòn niềm tin của độc giả.

Cụ thể, năm 2023, Thanh tra Sở Y tế TP.HCM xử phạt một số trang báo điện tử vì đăng quảng cáo thực phẩm chức năng với nội dung sai sự thật, như tuyên bố “chữa khỏi bệnh nan y,” vi phạm Nghị định 38/2021/NĐ-CP.

Kỳ vọng báo chí Việt Nam trong tương lai

Trong kỷ nguyên số, báo chí cần tận dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (big data), và công nghệ thực tế ảo (VR) để tạo nội dung hấp dẫn, tương tác. Độc giả trẻ mong muốn những bài viết ngắn gọn, trực quan, và dễ tiếp cận trên mạng xã hội.

Hiện nay, một số báo như VnExpress, Dân trí đã ứng dụng AI để phân tích sở thích độc giả, đề xuất bài viết cá nhân hóa, giúp tăng 20% lưu lượng truy cập (theo báo cáo nội bộ, 2023). Tương tự, VTV sử dụng video 360 độ để tái hiện chiến thắng Điện Biên Phủ, thu hút hàng triệu lượt xem. Đến năm 2025, báo chí Việt Nam cần phát triển các ứng dụng di động tương tác, như “bảo tàng số” về lịch sử cách mạng, hoặc podcast kể chuyện lịch sử, để tiếp cận Gen Z.

Tuy nhanh chóng và kịp thời nhưng báo chí cách mạng phải là “ngọn cờ đầu” trong việc cung cấp thông tin chính xác, bác bỏ tin giả, và định hướng dư luận. Điều này đặc biệt quan trọng trong các vấn đề nhạy cảm như y tế, giáo dục, và an ninh quốc gia.

Báo chí cần xây dựng các đội phản ứng nhanh (rapid response teams) để kiểm chứng thông tin trong vòng 24 giờ, đồng thời hợp tác với các nền tảng như Meta, TikTok để kiểm soát nội dung độc hại.

Trong dịp kỷ niệm 50 năm thống nhất và 100 năm báo chí cách mạng, báo chí cần đóng vai trò giáo dục thế hệ trẻ về lịch sử, đặc biệt là ý nghĩa của ngày 30/4/1975. Các bài viết, phóng sự, và chiến dịch truyền thông cần khơi dậy niềm tự hào dân tộc và tinh thần trách nhiệm với đất nước. Báo chí cần tổ chức các cuộc thi sáng tác (viết, vẽ, video) với chủ đề “100 năm báo chí cách mạng” để khuyến khích người trẻ tìm hiểu lịch sử và đóng góp ý tưởng.

Bên cạnh đó, báo chí Việt Nam cần tiếp tục là cầu nối đưa hình ảnh đất nước ra thế giới, từ thành tựu kinh tế đến văn hóa, du lịch. Các ấn phẩm quốc tế và kênh truyền hình như Vietnam News, VTV World cần được đầu tư để cạnh tranh với các hãng tin lớn như BBC, CNN.

Báo chí cách mạng Việt Nam đã chứng minh vai trò không thể thay thế trong lịch sử, từ đấu tranh giành độc lập đến xây dựng đất nước. Tuy nhiên, để duy trì vị thế trong kỷ nguyên số, báo chí cần vượt qua các thách thức về công nghệ, tin giả, và cạnh tranh với mạng xã hội. Với những kỳ vọng và cam kết cụ thể, báo chí Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một lực lượng truyền thông mạnh mẽ, vừa giữ vững bản sắc cách mạng, vừa hội nhập quốc tế.

Sự thành công của các chiến dịch truyền thông như “Niềm tin chiến thắng” (2021) hay “Hành trình thống nhất” (2024) cho thấy báo chí Việt Nam có tiềm năng dẫn dắt dư luận và truyền cảm hứng. Nếu tiếp tục đổi mới, năm 2025, báo chí có thể đạt mục tiêu “mỗi người dân là một độc giả, mỗi nhà báo là một chiến sĩ trên mặt trận văn hóa”.

Hành trình 100 năm của báo chí cách mạng Việt Nam là câu chuyện về tinh thần bất khuất, đổi mới, và cống hiến. Trong bối cảnh kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước và hướng tới cột mốc 2025, báo chí Việt Nam mang trên vai kỳ vọng lớn lao: giữ vững sứ mệnh định hướng, giáo dục, và hội nhập. Với những cam kết về đạo đức nghề nghiệp, công nghệ, và tương tác với độc giả trẻ, báo chí cách mạng sẽ tiếp tục là “ngọn cờ đầu” trên mặt trận văn hóa, góp phần xây dựng một Việt Nam thịnh vượng, đoàn kết, và vươn xa trên trường quốc tế.