Bệnh bại liệt xuất hiện lại ở Lào, Việt Nam kích hoạt phương án ứng phó trên toàn quốc
Bại liệt đang bùng phát tại Lào, đặt Việt Nam vào tình thế cảnh giác đặc biệt. Bộ Y tế yêu cầu tăng cường giám sát và kích hoạt phương án ứng phó trên toàn quốc.
Bại liệt hoang dại - Việt Nam có nguy cơ cao bị xâm nhập
Thói quen thức khuya trở thành căn bệnh ‘thời đại’ của Gen Z
Sáng 12/12, tại Hà Nội, Bộ Y tế tổ chức "Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác phòng, chống bệnh bại liệt" nhằm cập nhật tình hình và đưa ra giải pháp ứng phó.
Trong nhiều năm qua, Chương trình Tiêm chủng mở rộng được duy trì hiệu quả, giúp hơn 95% trẻ em trong cả nước được tiêm và uống vắc xin bại liệt. Nhờ tỷ lệ bao phủ cao, Việt Nam không ghi nhận ca bệnh bại liệt nào suốt nhiều năm và được Tổ chức Y tế Thế giới công nhận thanh toán bệnh vào năm 2000.
Tuy nhiên, diễn biến dịch tại Lào đang đặt Việt Nam vào tình thế cảnh giác cao. Cuối tháng 8/2025, Lào ghi nhận 1 trường hợp dương tính với virus bại liệt tuýp 1 nguồn gốc từ vaccine (VDPV1).
Đến đầu tháng 10, nước này tiếp tục xác định thêm 2 ca dương tính từ mẫu phân của trẻ khỏe mạnh. Ngày 17/10/2025, Lào chính thức công bố dịch bại liệt toàn quốc.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đánh giá đây là ổ dịch khu vực, yêu cầu các nước có chung biên giới - trong đó có Việt Nam - triển khai biện pháp ứng phó khẩn. "Nguy cơ virus bại liệt xâm nhập là rất cao và hiện hữu", WHO cảnh báo.
Ông Vũ Hương, chuyên gia của WHO tại Việt Nam, cho biết virus bại liệt lưu hành tại Lào đã biến đổi 31 gen tương đương khoảng 3 năm lưu hành âm thầm. Ngoài bệnh nhi 3 tuổi, Lào ghi nhận thêm hai ca nghi ngờ, đang chờ xác định lại tại Nhật. Hơn 500.000 lượt người/năm qua lại khu vực liên quan càng làm gia tăng nguy cơ.
WHO khuyến cáo cần khẩn cấp lấp khoảng trống miễn dịch, triển khai tiêm bù, tiêm vét vắc xin bại liệt trong chương trình tiêm chủng mở rộng; đồng thời giám sát tích cực, rà soát hàng tuần ca liệt mềm cấp tại các cơ sở y tế. Vắc xin chống chủng virus đang gây dịch đã sẵn có tại Việt Nam.
Để đánh giá nguy cơ bại liệt, Bộ Y tế sử dụng bộ công cụ theo hướng dẫn của WHO, dựa trên số liệu giai đoạn 2020-2024 và triển khai tại 34 tỉnh. Bộ công cụ này xem xét bốn nhóm tiêu chí gồm: mức độ cảm nhiễm của cộng đồng, chất lượng giám sát ca bệnh, khả năng cung cấp dịch vụ y tế và các yếu tố đe dọa có thể làm tăng nguy cơ bùng phát.
Kết quả đánh giá điểm nguy cơ chung cho thấy 7/63 tỉnh thành cũ nằm trong nhóm nguy cơ cao, bao gồm Cao Bằng, Gia Lai, Đồng Nai, Đồng Tháp, Tây Ninh, Sóc Trăng và Trà Vinh.
Kết quả đánh giá về "các mối đe dọa" cũng cho thấy 8 tỉnh ở mức nguy cơ cao, gồm: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Sơn La, Điện Biên, Quảng Trị, Quảng Ngãi và Đắk Lắk.
Đây đều là những địa phương có đặc điểm dễ làm tăng nguy cơ lan truyền virus, như giáp biên giới với khu vực đang có dịch, địa hình rộng và khó tiếp cận, hoặc dân cư phân bố rải rác, di biến động lớn.
Theo Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), Ngành y tế đang liên tục cập nhật thông tin từ WHO, phối hợp với các Viện Vệ sinh dịch tễ và Viện Pasteur để hỗ trợ các địa phương tăng cường giám sát. Các tỉnh, thành phố được yêu cầu xây dựng kế hoạch ứng phó theo phương châm “4 tại chỗ”, đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức, rà soát nguồn lực và triển khai tiêm chủng bù, tiêm vét cho nhóm trẻ chưa được tiêm đủ liều.
Bệnh bại liệt là bệnh gì?
Theo Cục Phòng bệnh, bại liệt là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút Polio (bại liệt) gây ra. Vi rút bại liệt gồm 3 type 1, 2 và 3. Sau khi vào cơ thể vi rút sẽ xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương gây nên tổn thương ở các tế bào thần kinh vận động.
Bệnh có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng liệt không hồi phục và tàn tật suốt đời. Vi rút bại liệt có thể lây truyền, gây thành dịch lớn nếu miễn dịch cộng đồng thấp (tỉ lệ uống vắc xin phòng bệnh thấp).
Làm thế nào để phòng bệnh bại liệt?
WHO và Sáng kiến Toàn cầu về Thanh toán Bại liệt (GPEI) khuyến nghị Việt Nam áp dụng “cách tiếp cận khu vực”, trong bối cảnh nguy cơ dịch có thể lan truyền xuyên biên giới, 6 nhóm khuyến nghị dành cho Việt Nam:
Thứ nhất, triển khai khẩn cấp chiến dịch tiêm bổ sung tại các tỉnh có nguy cơ cao, đồng thời tăng cường tiêm bù và tiêm vét bOPV/IPV ở tất cả các địa phương còn lại.
Thứ hai, xây dựng kế hoạch chuẩn bị và ứng phó dịch mang tính toàn diện, bao gồm tiêm chủng, giám sát và xét nghiệm.
Thứ ba, củng cố hệ thống giám sát liệt mềm cấp theo hướng chủ động, thực hiện thăm cơ sở y tế hàng tuần, điều tra và lấy mẫu kịp thời; đồng thời nâng ngưỡng giám sát thụ động lên ít nhất 2 ca/100.000 trẻ, khôi phục giám sát môi trường tại miền Bắc và mở rộng sang các khu vực có nguy cơ cao.
Thứ tư là đẩy mạnh phối hợp xuyên biên giới với Lào và tăng cường hợp tác với WHO, UNICEF và GPEI.
Thứ năm, Việt Nam cần chia sẻ thông tin kịp thời với mạng lưới bại liệt toàn cầu để nhận được hỗ trợ nhanh chóng khi cần thiết.
Cuối cùng, WHO đề nghị sớm xây dựng các nghị định và thông tư hướng dẫn Luật Phòng bệnh vừa được Quốc hội thông qua, tạo nền tảng pháp lý đầy đủ cho hoạt động ứng phó bại liệt cũng như các bệnh truyền nhiễm khác.
