Lần đầu tiên nước ta có chính quyền địa phương 2 cấp: Cột mốc cải cách hành chính lớn của Việt Nam

Sáng ngày 16/6, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) với tỷ lệ đồng thuận gần như tuyệt đối: 466/466 đại biểu có mặt tán thành, chiếm 97,49% tổng số đại biểu.

Đây là lần đầu tiên Việt Nam xác lập mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đánh dấu bước chuyển đổi lớn trong tổ chức bộ máy hành chính.

Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp: Một bước tiến lịch sử

Luật mới thiết lập mô hình tổ chức chính quyền địa phương gồm hai cấp hành chính: cấp tỉnh (gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương) và cấp xã (gồm xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh). Đặc biệt, luật cũng đưa ra định nghĩa và cơ chế hoạt động cho các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, nơi được áp dụng chính sách ưu đãi vượt trội để thúc đẩy phát triển, thu hút đầu tư và tăng năng lực cạnh tranh quốc gia. Việc thành lập các đơn vị này sẽ do Quốc hội quyết định.

Tại các đơn vị hành chính thông thường, chính quyền địa phương sẽ bao gồm Hội đồng Nhân dân (HĐND) và Ủy ban Nhân dân (UBND). Riêng đối với các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, mô hình tổ chức cụ thể sẽ do Quốc hội quy định tại thời điểm thành lập.

Phân định thẩm quyền rõ ràng, nâng vai trò Chủ tịch UBND

Luật sửa đổi đặt trọng tâm vào việc phân định nhiệm vụ, quyền hạn giữa các cấp chính quyền và giữa tập thể UBND với cá nhân Chủ tịch UBND. Cơ chế mới cho phép Chủ tịch UBND tỉnh, xã được trực tiếp chỉ đạo, điều hành nhiều công việc hơn, đảm bảo giải quyết thủ tục hành chính nhanh chóng, hiệu quả, tránh chồng chéo, ùn tắc.

Cụ thể, UBND cấp tỉnh có 12 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn, trong khi Chủ tịch UBND tỉnh có đến 23 nhóm; tương tự, UBND cấp xã có 10 nhóm, còn Chủ tịch UBND xã có 17 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn. Chủ tịch UBND được quyết định các nội dung không yêu cầu tập thể bàn bạc và chỉ cần báo cáo tại kỳ họp gần nhất của UBND.

Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà, đây là một bước cải cách mạnh mẽ, giúp người đứng đầu có quyền và trách nhiệm thực sự, thúc đẩy tinh thần chủ động, linh hoạt trong điều hành, quản lý hành chính tại địa phương.

Chuyển tiếp mô hình 3 cấp sang 2 cấp: đảm bảo thông suốt, ổn định

Việc chuyển từ mô hình chính quyền địa phương 3 cấp sang 2 cấp là thay đổi lớn, mang tính lịch sử. Do đó, Luật quy định cụ thể các điều khoản chuyển tiếp để bảo đảm sự ổn định trong tổ chức bộ máy, nhân sự, quy trình xử lý công việc và thủ tục hành chính.

Đặc biệt, Luật có quy định riêng đối với các phường của Hà Nội, TP.HCM và Đà Nẵng – những nơi đang vận hành mô hình chính quyền đô thị (chỉ có UBND, không có HĐND). Từ ngày 1/7/2025, các phường này sẽ chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hoàn chỉnh với đầy đủ HĐND và UBND.

Ngoài ra, việc bàn giao công việc từ cấp huyện sau khi kết thúc hoạt động cũng được quy định chi tiết nhằm bảo đảm không gây gián đoạn trong công tác hành chính, dịch vụ công hoặc gây khó khăn cho người dân, doanh nghiệp.

Luật cũng bổ sung cơ chế xử lý linh hoạt với các tình huống phát sinh ngoài quy định. Theo đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng, Bộ trưởng, HĐND và UBND cấp tỉnh sẽ có thẩm quyền ban hành hoặc ủy quyền ban hành văn bản hướng dẫn, xử lý phù hợp theo thực tiễn.

Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) không chỉ là bước điều chỉnh về cơ cấu hành chính mà còn là định hướng dài hạn để xây dựng một nền hành chính hiện đại, hiệu lực, hiệu quả. Với việc trao quyền nhiều hơn cho người đứng đầu, thiết lập mô hình rõ ràng và tạo hành lang pháp lý cho các địa phương linh hoạt hơn, Luật mở ra kỳ vọng lớn về tăng trưởng bền vững và quản trị kiến tạo trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.