Giảm giá sốc thành công cụ đánh lừa cảm xúc, người tiêu dùng cần biết những gì?

Nhằm lý giải nguyên nhân và tìm hướng khắc phục cho thực trạng “giảm giá sốc” đang làm xói mòn niềm tin người tiêu dùng, chuyên gia Nguyễn Quang Huy – CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi – đã chia sẻ với Tiếp thị & Gia đình góc nhìn chuyên môn cùng những khuyến nghị để hướng tới một thị trường thương mại điện tử minh bạch và bền vững hơn.

“Giảm giá sốc” công cụ đánh lừa cảm xúc

Theo ông Huy, trong cuộc đua giành thị phần, các gian hàng trực tuyến ngày càng sử dụng mức giảm giá mạnh để thu hút người mua. Mức giảm “70%”, “chỉ còn vài sản phẩm” hay “flash sale 1 giờ cuối” thường được hiển thị như một cơ hội hiếm có. Nhưng thực tế, nhiều trường hợp có thể giá gốc đã bị nâng lên trước đó, hoặc mức giảm không phản ánh đúng giá trị nội tại.

Đây là biểu hiện rõ ràng của cạnh tranh chưa minh bạch khi con số khuyến mãi được tận dụng như công cụ “đánh lừa cảm xúc”. Hệ quả là người tiêu dùng không chỉ thiệt hại về tiền bạc, mà còn đánh mất niềm tin vào nền tảng mua sắm trực tuyến.

Từ góc độ hành vi tài chính, người tiêu dùng rất dễ bị chi phối bởi cảm xúc “được lợi” và “sợ bỏ lỡ” (FOMO – Fear of Missing Out). Khi nhìn thấy một sản phẩm giảm mạnh, đồng hồ đếm ngược và hàng nghìn lượt mua, họ dễ hành động theo cảm xúc hơn là lý trí.

Các sàn TMĐT hiểu rõ điều này. Họ áp dụng hàng loạt yếu tố tâm lý học hành vi như tạo cảm giác khan hiếm, cấp bách, “deal hot trong 10 phút” để kích hoạt phản ứng mua sắm bốc đồng.

Theo ông Huy, vấn đề không chỉ nằm ở việc “giảm giá quá mức” có phù hợp với quy định pháp luật hay không, mà ở chỗ nó lợi dụng điểm yếu tâm lý của người tiêu dùng, khiến họ trở thành nạn nhân của những “thương vụ giảm giá hấp dẫn vượt xa kỳ vọng”.

Lỗ hổng trong kiểm soát và trách nhiệm của các sàn TMĐT

Ông Huy cho rằng, phần lớn các sàn TMĐT lớn đều đang nỗ lực kiểm soát gian lận giá, thông qua công cụ theo dõi lịch sử giá, cảnh báo biến động bất thường và hệ thống xác minh khuyến mãi thật.

Tuy nhiên, quy mô hàng triệu gian hàng khiến việc giám sát toàn diện là điều không dễ. Sự chậm trễ trong xử lý, cùng với việc thiếu minh bạch trong công bố dữ liệu giá, khiến người tiêu dùng vẫn là bên yếu thế nhất trong mối quan hệ ba bên: người bán – nền tảng – người mua.

"Nếu chỉ dừng ở mức kêu gọi tự giác, việc xử lý giảm giá quá mức thông thường sẽ không hiệu quả. Các sàn cần coi minh bạch giá là tiêu chí bắt buộc, không phải lựa chọn”, ông Nguyễn Quang Huy nhận định.

KOL và KOC nên rõ ràng, người tiêu dùng cần được trang bị “lá chắn thông tin”

Trong hệ sinh thái TMĐT, KOL và KOC đóng vai trò ngày càng lớn trong việc định hướng hành vi tiêu dùng. Tuy nhiên, không ít trường hợp họ vô tình tiếp tay cho “giảm giá sốc" không phù hợp với quy định hay chuẩn mực đạo đức kinh doanh khi quảng bá sản phẩm mà thiếu kiểm chứng thông tin.

"Khi người ảnh hưởng quảng bá “deal hời”, “giảm 80%”, nhưng không xác minh nguồn gốc hoặc chất lượng, họ không chỉ góp phần lan truyền thông tin sai lệch mà còn làm tổn hại đến lòng tin của công chúng" ông Huy nói.

Đã đến lúc cần đưa ra chuẩn mực đạo đức rõ ràng cho hoạt động KOL/KOC trong lĩnh vực thương mại điện tử: minh bạch, trung thực và có trách nhiệm với người theo dõi của mình.

Cũng theo ông, trong một môi trường mua sắm đầy chiêu trò, sự tỉnh táo của người tiêu dùng chính là tuyến phòng thủ đầu tiên. Người mua nên so sánh giá trên nhiều sàn, hoặc dùng công cụ theo dõi lịch sử giá để biết giá trị trung bình.

Đọc kỹ điều kiện khuyến mãi, bao gồm phí vận chuyển, đổi trả, thời hạn voucher. Ưu tiên đánh giá thật, tránh tin vào review ngắn, chung chung hoặc quá tích cực. Tạm dừng vài phút trước khi mua, đặc biệt với các sản phẩm “giảm sốc” bất thường.

Ngoài ra nên giữ lại chứng từ điện tử bởi đây là bằng chứng quan trọng khi cần khiếu nại hoặc hoàn tiền.

“Một người tiêu dùng thông minh không phải là người săn được giá rẻ nhất, mà là người hiểu rõ giá trị thật của món hàng mình mua”, ông Huy nhấn mạnh.

Để TMĐT phát triển bền vững, cần có hệ sinh thái minh bạch và đồng bộ. Doanh nghiệp và người bán phải đặt chữ tín lên hàng đầu, xem sự trung thực là “vốn thương hiệu” lâu dài.

Các nền tảng TMĐT cần đầu tư mạnh hơn vào hệ thống phát hiện gian lận, công khai lịch sử giá, khen thưởng gian hàng uy tín. Cơ quan quản lý nhà nước nên cập nhật quy định cụ thể về quảng cáo khuyến mãi trực tuyến, đồng thời đẩy mạnh truyền thông giáo dục người tiêu dùng.

Quan trọng hơn cả, cộng đồng cần hình thành văn hóa tiêu dùng có trách nhiệm, nơi mỗi người mua hiểu rằng sự tỉnh táo của họ chính là yếu tố định hình một thị trường lành mạnh.

"Khuyến mãi và giảm giá là công cụ kinh doanh tích cực, nếu được thực hiện trung thực, minh bạch và hướng đến lợi ích đôi bên. Khi người tiêu dùng đủ thông minh, doanh nghiệp đủ đạo đức, và nền tảng đủ trách nhiệm, niềm tin sẽ trở thành động lực phát triển bền vững cho toàn bộ thị trường TMĐT", ông Huy bày tỏ.