Hội vật làng Sình với mong ước dân khoẻ, làng yên, mùa màng tươi tốt

1. Hội vật làng Sình ra đời từ bao giờ?

Lại Ân còn gọi là làng Sình, nằm bên hữu ngạn sông Hương, ở hạ lưu ngã ba Sình, trước thuộc huyện Tư Vinh hay tổng Mậu Tài, nay là xã Phú Mẫu, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế.  

Hội vật làng Sình truyền thống đã có lịch sử hơn 200 năm và liên tục phát triển cho đến nay. Hội vật này khác hẳn với hội vật ở các làng quê khác bởi người dân tổ chức hội vật như một hình thức giải trí đơn thuần sau những ngày tết chứ không vì mục đích tuyển chọn võ sĩ cho triều đình phong kiến lúc bấy giờ.

Tương truyền từ xa xưa rằng, vào thời Trần – Hồ, thành Hóa Châu là lỵ sở của một vùng phên dậu phương Nam nước Đại Việt, được xây dựng trong khu vực có vị trí chiến lược đặc biệt, án ngữ thuỷ lộ huyết mạch mà vùng Thanh Phước – Sình chính là cửa ngõ. Để huấn luyện binh sĩ, vật võ là môn thể thao được ưa chuộng. Trai làng Sình tích cực tham gia và dần dần trở thành một phong trào được tổ chức hàng năm để rèn luyện sức khoẻ trong lao động và bảo vệ quê hương.

Dưới thời nhà Nguyễn, nhờ có vị trí đặc biệt quan trọng trên các tuyến thuỷ lộ huyết mạch mà ngã ba Sình được triều đình chú trọng đầu tư xây dựng thành nơi diễn tập thuỷ quân. Với phương châm lấy việc rèn luyện sức khoẻ làm đầu, Nhà nước phong kiến khuyến khích quân lính tổ chức vật võ. Từ đó, vật võ đã trở thành mạch sống của làng Sình và còn có ý nghĩa để cầu an.

Mặc dù nguồn gốc của hội vật làng Sình có nhiều dị bản khác nhau nhưng đây đã trở thành một ngày hội lớn, một nét văn hóa đậm bản sắc riêng và ăn sâu vào máu của mỗi người dân tại làng Sình. Hội vật còn là một trong những sân chơi văn hóa truyền thống lành mạnh vào dịp đầu xuân, tạo không khí vui tươi, phấn khởi để mừng Đảng, mừng Xuân và kỷ niệm các ngày lễ lớn của đất nước.

2. Ý nghĩa của Hội vật làng Sình

Bên cạnh yếu tố tâm linh truyền thống, hội vật làng Sình còn là một hoạt động vui, khoẻ, đầy tinh thần thượng võ, kích thích việc rèn luyện sức khoẻ, lòng dũng cảm, sự tự tin, mưu trí, nhất là với lớp trai trẻ. Hội vật được tổ chức nhằm mục đích lưu giữ truyền thống vật võ - một nét sinh hoạt văn hoá đặc trưng của người Việt với niềm mong ước cho dân khoẻ, làng yên, mùa màng tươi tốt và hạnh phúc muôn người.

Hội vật làng Sình rất chú trọng tinh thần thượng võ vì thế các đô vật không được ra các đòn đánh nguy hiểm đến tính mạng. Qua đó cũng thể hiện tinh thần đồng đội ở các địa phương cũng như là dịp để đô vật rèn luyện suốt năm, tu dưỡng đạo đức chờ đầu xuân tham dự, tranh tài.

Một trong những nét độc đáo nhất của hội vật làng Sình là các đô vật dự đấu không nhất thiết phải là người địa phương mà bất kỳ khán giả nào cũng có thể được lên sới đấu vật. Ngoài giải Cạn dành cho chức vô địch, làng còn dành riêng một khoản tiền để thưởng cho tất cả những đô tham gia hội vật. Có thể do điều kiện dự hội khá đơn giản nên ngày xưa cứ đến trước ngày làng mở hội vật là trai tráng khắp nơi theo nhau về làng Sình.

3. Hội vật làng Sình được tổ chức vào bao giờ?

Hằng năm, cứ vào ngày mùng 10 tháng Giêng âm lịch, người dân xã Phú Mậu, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thừa Thiên lại giong trống mở cờ, đến hẹn lại lên tổ chức Hội Vật làng Sình. Nét đẹp văn hóa truyền thống được gìn giữ và phát huy suốt mấy trăm năm qua kể từ thời chúa Nguyễn.

4. Địa điểm tổ chức Hội vật làng Sình ở đâu? 

Hội vật được diễn ra tại Lại Ân hay còn gọi là làng Sình. Đây là một trong những ngôi làng được hình thành khá sớm ở Đàng Trong, nằm ven sông Hương, ở hạ lưu ngã ba Sình (rước thuộc huyện Tư Vinh hay tổng Mậu Tài), nay là xã Phú Mẫu, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế. Làng Sình cũng là địa chỉ cuối cùng về phương Nam còn lưu giữ truyền thống vật võ.

5. Hội vật làng Sình có gì thú vị?

Phần lễ của hội vật làng Sình

Từ sáng sớm, không khí lễ hội đã rộn ràng, tiếng trống rộn rã, băng rôn và cờ hoa rực rỡ đầy màu sắc. Người xem, người dự nô nức, chen lấn tạo nên sức nóng của ngày hội. Hội vật làng Sình có hai phần: phần lễ và phần hội và chỉ diễn ra trong một ngày. Phần lễ được tổ chức khá tôn nghiêm tại đình làng Lại Ân. Tại đây, các cụ cao niên trong làng sẽ làm nghi lễ vái tạ Thành Hoàng của trưởng tộc ở đình làng. Sau đó phần hội chính thức được bắt đầu.

Phần hội của hội vật làng Sình

Các đô vật dự đấu không nhất thiết là người địa phương, bất kỳ khán giả nào cũng có thể đăng ký tham gia. Võ đài là sới vật bằng đất bột, mỗi bề rộng khoảng bốn năm sải tay, cao hơn một mét, bốn bề có giăng dây bảo vệ. Người điều khiển đô vật mặc áo dài khăn đen, điều khiển trận vật bằng cường độ trống.

Trọng tài là người am hiểu luật, nhạy bén và kiên quyết. Các đô vật mặc quần và quấn thêm một cán ngang lưng. Trước khi vào thi đấu chính thức, các đô vật sẽ hướng vào tổ đình và quỳ xuống vái lạy 3 lạy theo hiệu lệnh của tiếng trống. Đây cũng là nét khác biệt của vật làng Sình và hội vật các nơi trên cả nước.

Hội vật làng Sình về cơ bản cũng áp dụng theo nguyên tắc của luật thi đấu vật dân tộc, các đô vật ở lứa tuổi thanh niên muốn vượt qua vòng đấu loại phải giành chiến thắng trước 3 đối thủ; lứa thiếu niên là 2 và lứa thiếu nhi là vượt qua 1 đối thủ. Luật quy định: các đô vật phải đánh bại đối thủ của mình với đòn đánh làm cho đối phương “lấm lưng, trắng bụng” (nghĩa là một phần hoặc cả hai phần lưng của đối phương phải lấm đất, bụng ngửa lên trời) đồng thời giữ hoặc đè được đối thủ trong vòng 3 giây là thắng. Nếu vượt qua vòng đấu loại, các đô vật sẽ bước vào vòng bán kết. Ở vòng bán kết, các đô vật phải vượt qua 1 đối thủ nữa mới lọt được vào vòng chung kết.

Cũng vì rất chú trọng tinh thần thượng võ nên tại hội vật những đòn nguy hiểm như bẻ, vặn khóa trái khớp, tấn công vào hạ bộ, yết hầu, mắt… là hoàn toàn cấm. Các đô vật sẽ được phân thành nhóm lứa tuổi, cứ đô vật nào thắng 3 trận sẽ được vào vòng bán kết. Vượt qua vòng bán kết mới được vào vòng chung kết.

Tinh thần đồng đội ở các địa phương rất quan trọng, một đô của làng nào bị thua tức khắc có đô khác lên tiếp sức. Các đô vật giải nhất được nhận cau, trầu, rượu, đầu heo cùng cờ, huy chương và tiền thưởng.

Sau này, hội tuỳ số đô vật lọt vào vòng hai mà quy định thể lệ, thông thường là loại trực tiếp. Với vật võ thì ngoài sức khoẻ, các đô vật còn phải có kỹ thuật, nhanh nhạy mới mong giành được thắng lợi. Vật có nhiều miếng đẹp mắt, quyết liệt thường được các đô sử dụng là xốc nách, vạch sườn, miếng bò, miếng háng (thò tay vào háng rồi lựa thế tấn công) nâng đối thủ vật ngã bổng, miếng bành (xốc nách bế ngửa), miếng táng (nâng đối thủ lên)...

Một đô vật được ngưỡng mộ thường có tay chân cân đối. Chân mạnh để trụ vững, tay mạnh để vật ngã đối phương. Nhưng to chưa hẳn đã mạnh, mạnh chưa hẳn đã thắng. Vì thế cần phải nhanh, kiên trì và mưu trí thì mới nhìn ra được sơ hở của đối phương, chớp lấy thời cơ vàng trước mắt.

Hằng năm, sới vật làng Sình đón hơn 100 đô vật về tham gia thi đấu, hàng ngàn người dân đến xem, cổ vũ. Đặc biệt trong những năm gần đây, các huấn luyện viên đấu vật tỉnh Thừa Thiên Huế rất chú ý đến lễ hội vật làng Sình để “xem giò”, chọn các gương mặt có tài năng để bổ sung cho đội vật tỉnh này tham gia các giải đấu quốc gia, cũng như phát triển họ thành những đô vật chuyên nghiệp đi tham gia các giải vật khu vực và quốc tế. Vì vậy, ngoài những phần thưởng nhận được từ Hội thi thì các trai làng tham dự Hội Vật làng Sình còn có cơ hội trở thành những vận động viên vật chuyên nghiệp.

6. Hoạt động trải nghiệm tại hội vật làng Sình 

Cùng với sới vật chính, đêm hôm trước và suốt ngày hội khắp nơi trong làng nào là các quán hàng ăn bún bò, bánh bèo, bánh nậm, bán bột lọc, cháo lòng, bánh canh, chè....cùng các gian trò chơi mở đông đảo thu hút đông đảo khách chơi xuân, khám phá Huế. Lễ hội cũng là dịp để địa phương có thể quảng bá nền ẩm thực đối với du khách bốn phương.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, hội vật làng Sình ngày nay đã có một vài thay đổi để phù hợp với tình hình mới, nhưng không gian văn hoá xưa vẫn còn lưu lại những dấu ấn rất rõ nét về một vùng đất thượng võ, và trong tâm khảm của mỗi người dân xứ Huế, tiếng trống hội vẫn vang vọng thúc giục khách thập phương quay về. Đó chính là những minh chứng cho một giá trị văn hóa trường tồn của hội vật làng Sình.