Dạy con trong thời đại ChatGPT và trí tuệ nhân tạo: Cha mẹ cần thay đổi điều gì?

Thời đại trí tuệ nhân tạo (AI) với những cái tên như ChatGPT ngày càng trở nên phổ biến, đang làm thay đổi cách con người học tập, làm việc và tư duy. Trẻ em ngày nay sinh ra và lớn lên trong một thế giới nơi AI có thể viết văn, giải toán, lập trình, thậm chí làm thơ chỉ trong vài giây.

Điều này đặt ra một câu hỏi lớn: Làm sao để dạy con hiệu quả trong một thế giới nơi kiến thức không còn là lợi thế cạnh tranh lớn nhất?

Từ học thuộc sang học tư duy

Trước đây, nhiều cha mẹ coi trọng điểm số, cho rằng “học giỏi là thành công”. Nhưng ngày nay, khi ChatGPT có thể trả lời mọi câu hỏi chỉ sau vài giây, việc học thuộc lòng kiến thức đã không còn là kỹ năng cần thiết nhất.

Thay vào đó, trẻ cần được rèn luyện tư duy phản biện, khả năng đặt câu hỏi và giải quyết vấn đề. Ví dụ, thay vì chỉ học thuộc một bài lịch sử, hãy giúp con đặt câu hỏi: “Nếu con sống vào thời đó, con sẽ chọn bên nào? Vì sao?”.

Trẻ có thể dùng ChatGPT để tra cứu thông tin nhưng việc phân tích, kết nối và đánh giá vẫn là điều máy chưa làm tốt bằng con người, ít nhất là trong hiện tại.

Dạy con cách “sống chung với AI”

AI như ChatGPT không phải kẻ thù, mà là một công cụ mạnh mẽ nếu biết cách dùng đúng. Cha mẹ nên dạy con cách khai thác AI để học hiệu quả hơn như: dùng ChatGPT để gợi ý cấu trúc bài văn, học từ vựng tiếng Anh, thậm chí luyện kỹ năng phỏng vấn.

Tuy nhiên, cần nhấn mạnh với trẻ rằng AI không phải lúc nào cũng đúng. Trẻ cần có kỹ năng kiểm chứng thông tin, phân biệt được nguồn tin đáng tin cậy và không ngừng trau dồi nền tảng kiến thức thật sự để không trở thành “cái bóng” của công nghệ.

Cảm xúc là điều con người vẫn làm tốt hơn máy

Trong khi AI giỏi giải bài toán, thì đồng cảm, kết nối xã hội, hiểu cảm xúc lại là điều máy móc khó có thể thay thế. Đây cũng là những kỹ năng quan trọng nhất trong tương lai, khi các công việc thuần kỹ thuật dần được tự động hóa.

Cha mẹ nên dành thời gian lắng nghe con, dạy con cách hiểu cảm xúc bản thân và người khác. Hãy để con học cách giải quyết xung đột, hợp tác trong nhóm, thuyết phục người khác bằng lập luận và sự chân thành... Đây đều là những điều mà dù AI có thông minh đến đâu cũng không thể hoàn toàn thay thế.

Sự linh hoạt và học hỏi suốt đời

Trẻ hôm nay có thể lớn lên để làm những công việc chưa từng tồn tại, chẳng ai dạy lập trình AI ở tiểu học 20 năm trước! Do đó, thay vì chỉ nhấn mạnh “con phải học nghề nào”, hãy dạy con cách học và yêu việc học.

Một đứa trẻ có thể học sai, chuyển ngành, thất bại vài lần nhưng nếu nó biết linh hoạt thích nghi, tự học và chủ động cập nhật thì nó vẫn có thể thành công trong thế giới đầy biến động.

Vai trò của cha mẹ là hướng dẫn, không kiểm soát

Cuối cùng, trong thời đại AI, cha mẹ không nên kiểm soát mọi thứ con làm. Thay vào đó, cần là người đồng hành và dẫn dắt.

Đừng cấm con dùng ChatGPT, hãy dạy con cách dùng có trách nhiệm. Đừng yêu cầu con học thật nhiều, hãy giúp con khám phá điều mình yêu thích và phát triển năng lực cá nhân.

Thế giới AI không đợi ai cả và thế hệ trẻ chính là những người sẽ sống trọn vẹn trong kỷ nguyên này. Muốn con vững vàng trước tương lai, điều cha mẹ cần làm không chỉ là dạy con kiến thức, mà là dạy cách học, cách sống và cách làm người trong một thế giới đang thay đổi từng ngày.