Ngành điều Việt Nam đối diện với nhiều khó khăn

Theo thông tin từ Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) cho biết, đơn vị vừa có báo cáo gửi Bộ Công Thương  nêu một loạt khó khăn, vướng mắc của ngành sản xuất, xuất khẩu điều trong nước, đề nghị cần phải có phương án tháo gỡ khó khăn. 

Những năm qua, ngành điều nước ta có giá trị xuất khẩu khoảng 3,5 - 3,8 tỷ USD/năm, dẫn đầu toàn cầu về sản lượng sản xuất, xuất khẩu trong nhiều năm. Tuy nhiên, vị trí này đang bị lung lay vì điều nhân nhập khẩu từ châu Phi tăng, cạnh tranh trực diện với sản xuất, chế biến trong nước.

Dẫn số liệu thống kê từ Tổng cục Hải quan, Vinacas cho biết: Trong 2 tháng đầu năm 2023, hơn 10.158 tấn nhân điều được nhập vào Việt Nam, tương đương gần 44.000 tấn hạt điều thô. Còn năm 2022, đã có 78.583 tấn được nhập vào Việt Nam, tương đương gần 350.000 tấn hạt điều thô - lớn hơn tổng sản lượng điều thô do Việt Nam sản xuất trong 1 năm.

Nhân điều chủ yếu được nhập về từ thị trường Châu Phi, Campuchia. Vì 2 quốc gia này chủ trương phát triển công nghiệp chế biến điều, giảm dần xuất điều thô, đưa ra nhiều chính sánh ưu đãi, hỗ trợ để thu hút đầu tư các nhà máy chế biến điều. Đồng thời, với điều thô xuất khẩu, họ quy định và giám sát chặt giá xuất khẩu tối thiểu; áp mức thuế xuất khẩu cao, nhưng với điều nhân xuất khẩu, họ miễn thuế. Trong khi đó, cả điều thô và điều nhân khi nhập vào Việt Nam để chế biến, xuất khẩu đều được Việt Nam miễn thuế.

Tại Hội nghị giao ban giữa lãnh đạo Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và doanh nghiệp, ông Bạch Khánh Nhựt - Phó chủ tịch Vinacas cho biết, Từ tháng 2/2023, lượng xuất khẩu điều đã tăng nhưng chưa thật sự sôi động. Đặc biệt là giá vẫn ở mức thấp, không tương ứng với giá điều thô nhập khẩu quá cao dẫn đến hầu hết các doanh nghiệp chế biến phải giảm công suất.  Ngoài ra, chính sách xuất nhập khẩu không bình đẳng trong thương mại, tạo điều kiện để điều nhân từ châu Phi nhập khẩu vào Việt Nam.

Không ít doanh nghiệp phải tạm dừng hoạt động ngoài lí do không cân đối được giá điều nhân bán ra với giá điều thô mua vào còn do lãi suất ngân hàng quá cao; các chi phí khác như nhân công, nhiên liệu, bao bì, vận chuyển… cũng tăng cao khiến doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn.

Từ đó, doanh nghiệp Việt Nam chỉ cần nhập nhân điều về đóng gói để xuất khẩu sang các nước khác. Chiều ngược lại, doanh nghiệp không còn chế biến từ điều thô sang điều nhân như trước kia. Mặt khác, nhân điều được nhập khẩu về có chất lượng thấp nên khi xuất khẩu đi thì cũng giảm chất lượng, ảnh hưởng đến thương hiệu điều của Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Trong khi ngành điều nước ta đang gặp nhiều khó khăn, các thị trường như: EU và Mỹ ngày càng siết chặt vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm; Trung Quốc quy định chặt chẽ và thực thi nghiêm các quy định nhập khẩu nông sản thực phẩm qua biên giới. Tranh chấp thương mại khá nhiều, phần lớn nằm ở khâu nhập khẩu điều thô về chất lượng, giá cả, thời gian giao hàng do gần 3/4 nguyên liệu của ngành điều Việt Nam là nhập khẩu. Các tranh chấp này ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện các hợp đồng xuất khẩu điều nhân.

Trước tình hình đó, Vinacas gửi văn bản tới Chính phủ, Bộ Công thương và các Bộ ngành liên quan đàm phán, ký các hiệp định song phương với từng nước về miễn thuế xuất nhập khẩu với hàng hóa của nhau; trong đó có việc bạn miễn thuế với điều thô xuất khẩu sang Việt Nam. 

Nếu các quốc gia không đồng thuận, Vinacas đề nghị không miễn thuế nhập khẩu với nhân điều nhập khẩu vào Việt Nam; đồng thời áp thuế xuất 25% với hạt điều đã bóc vỏ, áp giá nhập khẩu tối thiểu đối với nhân điều nhập khẩu vào Việt Nam.