Sàn thương mại điện tử sắp hết thời thoái thác trách nhiệm pháp lý?

Phát biểu tại Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách về dự án Luật thương mại điện tử diễn ra mới đây, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng) cảnh báo nhiều hình thức các rủi ro như hàng giả, hàng nhái và quảng cáo sai sự thật.

Bà Trịnh Thị Tú Anh đề nghị bổ sung quy định các sàn thương mại điện tử và nền tảng livestream phải chịu trách nhiệm chủ động bồi thường thiệt hại trong trường hợp sản phẩm quảng bá được thông qua thuật toán ưu tiên, hiển thị của nền tảng bị xác định là gây hại cho người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, cần quy định yêu cầu các nền tảng có cơ chế công khai thông tin về sản phẩm và nhà bán hàng, bao gồm: nguồn gốc, chất lượng và các thông số liên quan, trước khi giao dịch được hoàn tất, giúp người tiêu dùng đưa ra quyết định mua sắm sáng suốt, giảm thiểu rủi ro bị lừa đảo.

Về cơ chế giải quyết tranh chấp, đại biểu cho rằng các quy định hiện tại quá phức tạp khiến người tiêu dùng rơi vào thế bất lợi, nhất là khi phải đối mặt với các doanh nghiệp lớn.

Từ đó, bà đề nghị có một cơ quan giải quyết tranh chấp thương mại điện tử độc lập hoặc xây dựng hệ thống trọng tài điện tử với thủ tục đơn giản, chi phí thấp và khả năng thực thi quyết định được một cách nhanh chóng. Điều này giúp người tiêu dùng dễ dàng bảo vệ quyền lợi của mình, không bị vướng rào cản về hành chính. 

Bà cũng kiến nghị bổ sung các quy định về tố tụng tập thể, cho phép thành lập một nhóm người tiêu dùng đứng ra khởi kiện, yêu cầu bồi thường thiệt hại, nhằm tăng cường sức mạnh pháp lý, tạo sự cân bằng giữa người tiêu dùng và các tập đoàn lớn.

Về trách nhiệm pháp lý liên đới, bà chia sẻ băn khoăn khi đa phần trách nhiệm đang bị phân tán, khiến các nền tảng có thể là né tránh nghĩa vụ. Bà cũng cho rằng, các nền tảng không thể viện cớ “chỉ là nơi trung gian” để thoái thác trách nhiệm. Bởi thuật toán họ thiết kế ảnh hưởng trực tiếp tới nội dung mà người tiêu dùng tiếp cận.

Theo nguyên tắc "biết hoặc lẽ ra phải biết", đại biểu Trịnh Thị Tú Anh cho rằng, các nền tảng, với vai trò kiểm soát thuật toán và quy trình đăng tải nội dung, phải chịu trách nhiệm liên đới nếu không hành động kịp thời khi nhận được cảnh báo về vi phạm như quảng cáo sai lệch hoặc sản phẩm giả mạo.

Việc kiểm soát hàng trăm ngàn phiên livestream mỗi ngày là một thách thức lớn, bà kiến nghị chuyển giao một phần nghĩa vụ giám sát sơ cấp cho các nền tảng, yêu cầu các nền tảng chủ động, tự động phát hiện và ngăn chặn vi phạm như nội dung quảng cáo lừa đảo, giả mạo.

Các cơ quan quản lý sẽ chuyển sang vai trò giám sát việc tuân thủ và trình tự kiểm soát của các nền tảng, đảm bảo các nền tảng thực hiện nghĩa vụ một cách nghiêm túc. Việc này có thể kết hợp với hệ thống VneID đang triển khai.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà (Quảng Ninh) đề nghị phân tách rõ quyền và nghĩa vụ giữa các cặp chủ thể (chủ nền tảng - người bán, chủ nền tảng - người mua, người bán - người mua…) và có cơ chế trách nhiệm phù hợp với quy mô, đặc điểm từng chủ thể, đặc biệt là hộ kinh doanh cá thể, doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Đại biểu Nguyễn Hải Nam (TP Huế) cũng cho rằng cần cơ quan đặc thù hơn để giải quyết khiếu nại cho người mua hàng qua thương mại điện tử, nền tảng livestream.