Du xuân đầu năm tại lễ hội chùa Bái Đính

1. Giới thiệu tổng quan về khu di tích chùa Bái Đính - Ninh Bình

Vị trí địa lý 

Chùa nằm ở cửa ngõ phía tây khu di tích cố đô Hoa Lư, thuộc xã Gia Sinh - Gia Viễn - Ninh Bình, cách thành phố Ninh Bình 15 km, cách Hà Nội 95 km. Quần thể chùa Bái Đính gồm một khu chùa cổ và một khu chùa mới được xây dựng từ năm 2003. Từ nhiều năm qua, nơi đây đã trở thành một địa điểm nổi tiếng, thu hút nhiều Phật tử và khách đến tham quan.

Tên gọi chùa Bái Đính mang ý nghĩa là hướng về núi Đính, nơi diễn ra các sự kiện oai hùng trong lịch sử Việt Nam. Núi chùa Bái Đính chính là nơi vua Đinh Tiên Hoàng lập đàn tế trời cầu mưa thuận gió hòa, là nơi diễn ra lễ tế cờ khi vua Quang Trung ra Thăng Long đại phá quân Thanh.

Lịch sử chùa Bái Đính

Chùa Bái Đính cổ được phát hiện bởi đức thánh Nguyễn Minh Không, ông là người đã biến các hang động thành chùa khi đến đây tìm cây thuốc chữa bệnh hóa hổ cho vua Lý Thần Tông. Tương truyền rằng nơi đây có nhiều cây thuốc quý mà Thánh Nguyễn Minh Không thường xuống hái lượm mang về chế “thuốc tiên”. Sau này nhiều lương y ở khắp nơi cũng tìm đến kiếm cây thuốc quý về chữa bệnh cho nhân dân. Trong kháng chiến, Bái Đính còn là một di tích cách mạng thuộc chiến khu Quỳnh Lưu, nơi lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam tuyên truyền cách mạng tới nhân dân.

Chùa Bái Đính cổ tọa lạc trên một ngọn núi cao 187m, nằm cách điện Tam Thế của khu chùa mới khoảng 800m về phía đông nam. Khu chùa này nằm gần trên đỉnh của một vùng rừng núi khá yên tĩnh, gồm có một nhà tiền đường ở giữa, rẽ sang bên phải là hang sáng thờ Phật, rồi đến đền thờ thần Cao Sơn ở sát cuối cửa sau của hang sáng; rẽ sang bên trái là đền thờ thánh Nguyễn rồi đến động tối thờ mẫu và tiên. Nơi đây nằm ở vùng đất hội tụ đầy đủ yếu tố nhân kiệt theo quan niệm dân gian Việt Nam, đó là đất sinh Vua, sinh Thánh, sinh Thần.

Năm 1997, Bái Đính cổ tự được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa - cách mạng cấp quốc gia. Có một điều hết sức thú vị là mặc dù khu chùa có lịch sử hình thành từ thời Đinh có nhiều chi tiết kiến trúc và cổ vật mang dấu ấn đậm nét của thời Lý.

Chùa được tạo dựng theo lối kiến trúc chùa động khá phổ biến ở Ninh Bình, không có những mái chùa cong vút mái đao hay mũi hài, cũng chẳng có những trụ cột to lớn, đồ sộ hay thượng điện nguy nga lộng lẫy. Toàn bộ các ban thờ Phật, thờ Mẫu của chùa được đặt giữa lòng những sơn động u minh càng làm tăng thêm không khí linh thiêng và huyền bí nơi cửa thiền. Trần hang động đã trở thành những mái chùa kiên cố, che chắn chốn thiêng ngự trị của Phật, của Mẫu đã hàng bao thế kỷ nay. Và Bái Đính không chỉ là nơi để người đời tỏ lòng mộ đạo mà còn là một thắng cảnh đẹp. Để khi kinh lý qua đây, vua Lê Thánh Tông đã tự tay đề tặng bốn chữ “Minh Đỉnh danh lam” ca ngợi vẻ đẹp chốn này. 

Chùa Bái Đính mới (Bái Đính tân tự) là một công trình lớn, có diện tích rộng 80ha, nằm phía bên kia núi so với chùa cổ và ở phía Tây cố đô Hoa Lư. Một số hạng mục chính: điện Tam Thế, điện Pháp Chủ, điện Quan Âm, Bảo Tháp, Tháp Chuông và các công trình hạ tầng, phụ trợ, khu học viện Phật giáo, khu đón tiếp...

Như vậy, nếu ngôi chùa cũ khiêm nhường giữa núi rừng thì ngôi chùa mới đồ sộ, lộng lẫy lại nổi bật giữa núi non hùng vĩ đẹp như chốn bồng lai tiên cảnh. Chùa Bái Đính mới có những pho tượng uy nghi được chạm khắc tinh tế tựa lưng vào sườn núi xanh thẫm như đưa du khách tới ranh giới của cõi thiêng và cõi tục. Quần thể chùa như viên ngọc sáng lấp lánh, đa màu sắc, hội tụ linh khí ngàn năm huyền thoại. Kiến trúc khu chùa mới nổi bật với những hình khối lớn, hoành tráng mang đậm dấu ấn kiến trúc Việt Nam và sử dụng nguyên vật liệu chính ở địa phương: đá xanh Ninh Bình, gỗ tứ thiết, ngói men Bát Tràng màu nâu sẫm...

Vòm mái màu nâu sẫm, cong hình đuôi chim phượng chính là điểm khác biệt nhất của kiến trúc chùa Bái Đính mới. Các chi tiết trang trí kiến trúc cũng mang đậm dấu ấn của các làng nghề truyền thống nổi tiếng ở Việt Nam với sự đóng góp công sức của 500 nghệ nhân và rất nhiều tổ thợ đến từ những làng nghề nổi tiếng như mộc Phúc Lộc, chạm khắc đá Ninh Vân, đúc đồng Ý Yên, thêu ren Văn Lâm, sơn mài Cát Đằng, trạm bạc Đồng Xâm... Các nghệ nhân này sử dụng các vật liệu địa phương để tạo ra nét thuần Việt trong kiến trúc chùa Bái Đính. 

Quy mô chùa Bái Đính

Ngày nay, chùa Bái Đính đang được xem là địa điểm du lịch tâm linh hấp dẫn nhất Việt Nam với những kỷ lục đã được ghi nhận như: khu chùa rộng nhất Việt Nam (tổng 539 ha, riêng chùa cổ 27 ha, chùa mới 80 ha), khu chùa có hành lang La Hán dài nhất châu Á (hành lang La Hán dài gần 3km), khu chùa có nhiều tượng La Hán nhất Việt Nam (500 vị bằng đá xanh cao khoảng 2m), khu chùa có giếng ngọc lớn nhất Việt Nam, khu chùa có số cây bồ đề nhiều nhất Việt Nam (100 cây bồ đề được chiết từ cây bồ đề Ấn Độ), tượng Phật bằng đồng dát vàng lớn nhất châu Á (tượng đồng 100 tấn ở trong điện Pháp Chủ), tượng Phật bằng đồng lớn nhất Đông Nam Á (tượng Phật Di lặc 100 tấn ngoài trời), chuông đồng lớn nhất Việt Nam (đại hồng chung nặng 36 tấn trong Tháp Chuông).

2. Lễ hội chùa Bái Đính 

Lễ hội chùa Bái Đính là một trong những lễ hội lớn mở đầu cho những lễ hội hành hương về vùng đất Cố đô Hoa Lư ngàn năm văn hiến. Với ưu thế quần thể chùa rộng, có nhiều điển tích gắn với sự nghiệp dựng nước giữ nước của các triều đại Đinh - Tiền Lê - Lý. Là nơi vua Quang Trung thực hiện nghi thức tế cờ, động viên tướng sĩ tiến ra Thăng Long đại phá quân Thanh xâm lược nước ta. Cùng những điển tích tín ngưỡng của người Việt phụng thờ: Thánh Nguyễn Minh Không, thần Cao Sơn, tín ngưỡng thờ mẫu và triết lý nho giáo… càng làm tôn vinh sự đặc sắc khác biệt của lễ hội chùa Bái Đính so với nhiều lễ hội khác. 

Hàng năm, lễ hội chùa Bái Đính bắt đầu khai mạc vào ngày mùng 6 tháng Giêng và kéo dài đến hết tháng 3 Âm lịch tại chùa Bái Đính, xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn. Đây là một trong các lễ hội lớn nhất miền Bắc những ngày đầu xuân, buổi lễ mở đầu cho những lễ hội hành hương về vùng đất cố đô Hoa Lư, Ninh Bình.

Nghi thức lễ hội chùa Bái Đính 

Lễ hội gồm có hai phần: 

Phần lễ: gồm các nghi thức thắp hương thờ Phật, tưởng nhớ công đức Thánh Nguyễn Minh Không, lễ tế thần Cao Sơn và chầu thánh Mẫu Thượng Ngàn. Lễ hội được bắt đầu bằng nghi thức rước kiệu mang bài vị Thần Cao Sơn, Đức Thánh Nguyễn và Bà chúa Thượng Ngàn từ khu chùa cổ ra khu chùa mới để tiến hành phần hội.

Phần hội: có các hoạt động mang tính chất văn hóa tâm linh như: rước kiệu, viết thư pháp; các trò chơi dân gian; thăm thú hang động, vãn cảnh chùa, thưởng thức nghệ thuật hát Chèo, Xẩm, Ca trù đất Cố Đô, tổ chức các hoạt động triển lãm tranh ảnh văn hóa nghệ thuật giới thiệu về chùa Bái Đính, khu du lịch sinh thái Tràng An. Đại biểu, tăng ni và du khách cùng tham gia nghi lễ thả chim phóng sinh, cầu nguyện cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, đất nước phồn vinh, no ấm.

Năm 2022, phần hội chùa Bái Đính sôi động hơn bao gồm: Lễ rước kiệu bài vị thờ thần Cao Sơn, Đức thánh Nguyễn Minh Không, Bà chúa Thượng Ngàn và rước kiệu lên chùa cổ. 

Ý nghĩa lễ hội chùa Bái Đính

Lễ hội chùa Bái Đính là một lễ hội lớn, thu hút đông du khách tham gia do có những điển tích gắn với các vị vua Đinh Tiên Hoàng, Quang Trung, Lê Thánh Tông và tín ngưỡng thờ thánh Nguyễn, thần Cao Sơn, Bà chúa thượng ngàn nên lễ hội chùa Bái Đính.

Lễ hội được tổ chức để tưởng nhớ công lao của các vị anh hùng đã có công với quê hương, đất nước. Đây cũng là dịp để du khách thập phương du xuân, vãn cảnh chùa, dâng hương lễ Phật, cầu cho quốc thái dân an, gia đình an khang thịnh vượng. 

Một số kinh nghiệm khi tới chiêm bái chùa Bái Đính

Để đến vãn cảnh chùa, bạn có thể tham khảo bản đồ tham quan và sử dụng dịch vụ xe điện với giá 60.000 VNĐ/ người. 

Nếu muốn tận hưởng không khí lễ hội, sự nhộn nhịp của dòng người đi du xuân đầu năm, bạn có thể lựa chọn đi chùa từ tháng 1 đến tháng 3 âm lịch. Đây cũng là khoảng thời gian có tiết trời ấm áp, phù hợp cho chuyến hành hương làm lễ đầu năm tại Bái Đính Tràng An. 

Khi đến tham quan, du khách lưu ý mặc trang phục lịch sự, kín đáo, không thắp quá nhiều hương và bỏ rác đúng nơi quy định. Đồng thời, du khách cũng cần tự bảo quản tài sản cá nhân tránh thất lạc đồ đạc. 

Về trang phục: 

Trang phục khi vào nơi hành lễ cần kín đáo, trang nghiêm. Nếu mặc những bộ đồ phục vụ chụp ảnh check in cần quây kín bằng vải, áo phật tử… trước khi vào lễ.

Dịp đầu xuân thường có mưa phùn lất phất, do đó bạn nên mang theo một chiếc ô dự phòng. Vào mùa hè cần mang theo các phụ kiện chống nắng: áo, mũ, nón, kính mát, nước…. Vào mùa Đông ăn mặc ấm.

Nhớ mang theo tiền lẻ khi đi lễ nếu như bạn muốn làm công đức hay quyên góp cho chùa. Tránh bỏ tiền lên các tượng phật làm mất mỹ quan khu chùa, thay vào đó nên để vào các hòm công đức.

Về đồ làm lễ:

Lễ chùa quan trọng là thành tâm và các hành động làm thiện thực tế trong cuộc sống hàng ngày, thế nên đồ lễ chùa nên chuẩn bị một cách tinh tế, gọn gàng, không quá phô trương, và đặc biệt chú ý đồ lễ là đồ thuần chay như: hoa quả, bánh oản, nước, hương nến…

Lưu trú tại khách xá Bái Đính

Khách xá Bái Đính tọa lạc trong khuôn viên chùa, được xây dựng với kiến trúc cổ kính và sang trọng, mang đậm nét Á Đông cổ điển.

Khách xá Bái Đính được thiết kế với các vật liệu tông màu trầm mang dáng dấp của chốn trang nghiêm thanh tịnh cùng nội thất được làm từ các loại gỗ quý hiếm, bước tới nơi đây như lạc vào một thế giới êm dịu và thư thái. Nghỉ dưỡng ở đây bạn sẽ có cảm giác những mệt mỏi bức bối của cuộc sống hiện đại bỗng chốc bị xua tan, hòa mình vào vẻ đẹp trong lành của thiên nhiên, thoảng nghe tiếng chuông chùa vang vọng

Nếu không thích di chuyển xa với các địa điểm khác của tỉnh Ninh Bình, các bạn có thể cân nhắc việc lựa chọn ở trong một số homestay ngay gần Tràng An hoặc trung tâm thành phố Ninh Bình.