Siết chặt tình trạng livestream tiếp tay hàng giả, quảng cáo lừa dối người tiêu dùng

Chiều 3/11, tại thảo luận tổ, các đại biểu quốc hội (ĐBQH) cho ý kiến về dự thảo Luật Thương mại điện tử (TMĐT) được Chính phủ trình Quốc hội.

Qua thảo luận, các đại biểu khẳng định sau gần 20 năm thực hiện Luật, mô hình kinh doanh mới như mạng xã hội bán hàng, livestream, thương mại xuyên biên giới, sàn thương mại điện tử (TMĐT) đa dịch vụ… chưa có hành lang pháp lý đầy đủ, dẫn đến nhiều bất cập trong quản lý. Việc ban hành Luật lần này là rất kịp thời, tạo khuôn khổ pháp lý đồng bộ để phát triển kinh tế số. 

Đề xuất trình giấy xác nhận nội dung quảng cáo trước khi livestream

Góp ý về dự thảo, đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh - Đoàn ĐBQH TP. Đà Nẵng cho rằng, phạm vi điều chỉnh của Luật cần được mở rộng, bao quát các hoạt động giao dịch điện tử trong mọi lĩnh vực, nhưng đồng thời phải bảo đảm tính thống nhất với các luật chuyên ngành như Luật Thương mại, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật An ninh mạng…

Từ thực tiễn, đại biểu thấy rằng, nhiều hoạt động thương mại điện tử hiện nay không chỉ là giao dịch hàng hóa, dịch vụ thông thường, mà còn bao gồm các hoạt động quảng cáo, truyền thông, thậm chí phát sinh giao dịch tài chính ẩn danh qua nền tảng trung gian. Các hành vi này gây rủi ro lớn cho người tiêu dùng và cho công tác quản lý nhà nước nhưng lại chưa được quy định rõ trong phạm vi điều chỉnh.

Do vậy, đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh đề nghị Ban soạn thảo xem xét điều chỉnh về khái niệm hoạt động thương mại điện tử theo hướng bao quát cả các hoạt động có yếu tố thu thập, chia sẻ dữ liệu, trung gian quảng cáo, livestream, môi giới trên nền tảng điện tử để tránh “khoảng trống” pháp lý mà hiện nay các cơ quan quản lý đang rất lúng túng.

Liên quan đến hoạt động livestream bán hàng và tiếp thị liên kết, đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh nêu rõ, livestream bán hàng về bản chất là một hình thức quảng cáo thương mại trên môi trường điện tử, song trong xu thế ngày nay, hình thức này có tính tương tác và lan tỏa rất mạnh, ảnh hưởng trực tiếp đến người tiêu dùng.

Vì vậy, đại biểu đề nghị cần quy định rõ biện pháp kiểm soát và ngăn chặn hành vi vi phạm trong hoạt động livestream bán hàng; Phân định rõ trách nhiệm giữa các chủ thể: người bán, người livestream và chủ quản nền tảng TMĐT; Với sản phẩm thuộc diện phải có xác nhận nội dung quảng cáo, cần quy định rõ người bán là chủ thể xin phép; người livestream phải xuất trình văn bản xác nhận cho nền tảng trước khi phát trực tiếp.

Đại biểu cho rằng, quy định như vậy vừa tăng tính minh bạch, vừa bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nhất là trong bối cảnh xuất hiện tình trạng bán hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc, thậm chí là hàng cấm qua mạng xã hội.

Ngăn chặn quảng cáo lừa dối người tiêu dùng

Theo đại biểu Quản Minh Cường - Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Cao Bằng, thời gian qua tình trạng thuốc giả, thực phẩm chức năng giả được quảng cáo và bày bán tràn lan trên các nền tảng thương mại điện tử diễn ra phổ biến, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi và niềm tin của người tiêu dùng.

Ông cho rằng, mua hàng trên nền tảng thương mại điện tử hiện nay phần lớn là “mua bằng niềm tin”, trong khi giá trị thực tế của nhiều sản phẩm được quảng cáo không tương xứng với số tiền người tiêu dùng bỏ ra.

Từ thực tế đó, đại biểu đề nghị bổ sung chức năng quản lý nhà nước đối với các nền tảng thương mại điện tử, không chỉ thuộc trách nhiệm của Bộ Công Thương mà cần có sự tham gia của UBND các tỉnh, thành phố.

“Nếu chính quyền địa phương không vào cuộc tích cực, sẽ rất khó quản lý hoạt động thương mại điện tử diễn ra đúng đắn và chuẩn mực,” ông Cường nhấn mạnh.

Cũng theo đại biểu Triệu Thị Ngọc Diễm (Cần Thơ), nhiều người xem, đặc biệt là khi đang gặp khó khăn trong cuộc sống hoặc vấn đề về sức khỏe, dễ tin tưởng vào các video livestream quảng cáo của KOLs, coi đó như một “cứu cánh”.

Từ thực tế này, đại biểu cho rằng dự thảo Luật Thương mại điện tử (sửa đổi) cần quan tâm và quy định rõ ràng hơn đối với nhóm đối tượng này. Cụ thể, bà đề xuất điều chỉnh khái niệm trong luật, thay vì chỉ dùng thuật ngữ “livestream” nên mở rộng thành “người bán hàng thông qua phương thức phát trực tiếp” để bao quát đầy đủ hơn các hình thức bán hàng trực tuyến.

Đồng thời, bà đề nghị bổ sung một điều riêng về trách nhiệm liên đới đối với KOLs, KOC - những người có ảnh hưởng lớn đến hành vi tiêu dùng và có thể gây hậu quả nghiêm trọng khi quảng cáo sai sự thật.

Theo đó, KOLs và KOC phải được định danh điện tử trước khi thực hiện quảng bá hoặc bán hàng, đồng thời ghi rõ nội dung quảng cáo, chịu trách nhiệm về tính xác thực của hàng hóa, dịch vụ và chịu trách nhiệm liên đới nếu thông tin quảng cáo sai lệch so với hồ sơ sản phẩm hoặc gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

Để ngăn chặn tình trạng quảng cáo hàng giả, lừa dối người tiêu dùng khi mua hàng trên các nền tảng TMĐT, đại biểu Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị) đề nghị ban soạn thảo cân nhắc rà soát thêm các điều liên quan đến nội dung livestream là điểm nóng của dư luận trong thời gian gần đây.

Đó là các vụ việc những người có ảnh hưởng, người nổi tiếng, KOLs đã bị cơ quan chức năng xử lý hình sự vì livestream quảng cáo sản phẩm là hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc, sai công dụng,…

Đồng thời cần bổ sung các quy định về quản lý KOLs, trách nhiệm mạng xã hội, đăng ký và chế tài đặc thù sẽ tạo hành lang pháp lý rõ ràng và nghiêm minh hơn cho thương mại điện tử Việt Nam.

Ông cho rằng cần kết hợp với Luật Quảng cáo và Luật Bảo vệ người tiêu dùng, để có bộ công cụ pháp luật đầy đủ để ngăn chặn triệt để tình trạng "KOLs tiếp tay hàng giả", quảng cáo lừa dối người tiêu dùng, góp phần xây dựng môi trường thương mại điện tử lành mạnh, bền vững.