Đề xuất mới từ Bộ Y tế: Hỗ trợ tài chính cho gia đình sinh con một bề là gái

Sáng 11/7, lễ mít tinh kỷ niệm Ngày Dân số Thế giới năm 2025 đã được Bộ Y tế phối hợp cùng Văn phòng Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tổ chức tại Hà Nội. Sự kiện năm nay mang chủ đề “Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi”, nhấn mạnh cam kết bảo vệ quyền sinh sản và thúc đẩy phát triển bền vững trong bối cảnh nhân khẩu học nhiều biến động.

Buổi lễ có sự tham dự của Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan; Bí thư Trung ương Đoàn Nguyễn Minh Triết; bà Pauline Tamesis, Điều phối viên thường trú Liên Hợp Quốc tại Việt Nam; ông Matt Jackson, Trưởng đại diện UNFPA tại Việt Nam cùng đông đảo lãnh đạo các bộ, ban, ngành.

Việt Nam đạt nhiều tiến bộ nhưng vẫn đối mặt thách thức

Phát biểu tại lễ kỷ niệm, Bộ trưởng Đào Hồng Lan nhấn mạnh: Dân số luôn là yếu tố chiến lược trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong hơn ba thập kỷ qua, công tác dân số của Việt Nam đã góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, thu hẹp bất bình đẳng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuổi thọ trung bình đạt 74,7 tuổi (năm 2024), dịch vụ y tế về sinh sản và chăm sóc người cao tuổi ngày càng được nâng cao.

Tuy nhiên, theo đánh giá sau 7 năm thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW, Việt Nam đang đứng trước hàng loạt thách thức: tổng tỷ suất sinh liên tục giảm, từ 2,01 con/phụ nữ (năm 2022) xuống 1,91 con/phụ nữ (năm 2024) – mức thấp nhất trong lịch sử. Song song đó, quá trình già hóa dân số diễn ra nhanh chóng, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết vẫn phổ biến ở một số khu vực như Tây Nguyên, Trung du và miền núi phía Bắc (chiếm 21,9%).

Tỷ số giới tính khi sinh tuy đã được kiểm soát nhưng vẫn cao hơn mức tự nhiên, ở mức 111,4 bé trai/100 bé gái (năm 2024). Trong khi đó, số năm sống khỏe mạnh của người dân mới đạt khoảng 65 năm, thấp hơn so với tuổi thọ trung bình. Bên cạnh đó, chỉ số phát triển con người (HDI) của Việt Nam hiện đứng thứ 93/193 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Quyền tự quyết sinh sản được luật hóa

Để đối phó với những thách thức nêu trên, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 149-KL/TW (ngày 10/4/2025), yêu cầu đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết 21-NQ/TW về công tác dân số trong giai đoạn mới. Trên cơ sở đó, Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ ngày 3/6/2025. Điểm mới nổi bật là quyền tự quyết về sinh sản  của các cặp vợ chồng được bảo đảm theo hướng tự nguyện, phù hợp với sức khỏe và điều kiện sống.

“Tinh thần này hoàn toàn đồng điệu với thông điệp của Ngày Dân số Thế giới năm nay: 'Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi'”, Bộ trưởng Đào Hồng Lan khẳng định.

Hiện tại, Bộ Y tế đang khẩn trương hoàn thiện dự thảo Luật Dân số để trình Quốc hội vào kỳ họp tháng 10/2025. Một số nội dung ưu tiên trong dự luật gồm: mở rộng chế độ nghỉ thai sản, hỗ trợ tiền mặt hoặc hiện vật cho phụ nữ mang thai và sinh con; khuyến khích sàng lọc trước sinh và sơ sinh; ưu tiên tiếp cận nhà ở xã hội và các chính sách phúc lợi.

Đáng chú ý, Bộ Y tế đề xuất các ưu đãi tài chính đặc biệt cho các gia đình sinh con một bề là gái – cụ thể là những gia đình có hai con gái – nhằm giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh. Cùng với đó là kế hoạch phát triển các cơ sở chăm sóc người cao tuổi, đào tạo nhân lực chuyên ngành lão khoa và nâng cao chất lượng y tế ở vùng sâu, vùng xa.

Ngoài ra, luật cũng sẽ quy định các biện pháp tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân; sàng lọc, chẩn đoán và điều trị sớm dị tật trước sinh và sơ sinh – nhằm nâng cao chất lượng dân số.

Hợp tác quốc tế là yếu tố không thể thiếu

Tại lễ mít tinh, Bộ trưởng Đào Hồng Lan kêu gọi các bộ, ngành, chính quyền địa phương và các tổ chức quốc tế cùng chung tay xây dựng và triển khai hiệu quả Luật Dân số và Chương trình chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026–2035.

Bộ Y tế cũng mong muốn tiếp tục nhận được sự hỗ trợ tài chính, kỹ thuật từ Liên Hợp Quốc, UNFPA và các tổ chức quốc tế để giúp Việt Nam thích ứng hiệu quả với các biến động dân số, đồng thời bảo vệ quyền sinh sản và phát triển bền vững quốc gia.