Xu hướng tự thưởng cho bản thân: Liều thuốc tinh thần hay cái bẫy khiến phụ nữ kiệt quệ tài chính?

Trong vài năm trở lại đây, khái niệm “tự thưởng cho bản thân” dần trở thành một thói quen phổ biến của nhiều phụ nữ hiện đại. Từ những buổi spa cuối tuần đến những món đồ thời thượng, hành vi “chi tiêu để nuông chiều chính mình” đang được xem như một cách giải tỏa áp lực, khẳng định giá trị cá nhân.

Tuy nhiên, niềm vui này liệu có thực sự mang lại sự cân bằng hay đang âm thầm tạo thêm gánh nặng tài chính? 

Để hiểu rõ hơn về xu hướng này, Tiếp thị & Gia đình đã có cuộc trao đổi với bà Nguyễn Thị Thu Hương, Cố vấn tài chính - Công ty Cổ phần Tư vấn đầu tư và Quản lý tài sản FIDT.

Tự thưởng: Nhu cầu chính đáng hay cảm xúc bộc phát?

- Gần đây, “tự thưởng cho bản thân” trở thành một xu hướng phổ biến của phụ nữ hiện đại. Theo bà, điều gì khiến thói quen này ngày càng lan rộng?

Bà Nguyễn Thị Thu Hương: Phụ nữ hiện đại đang chịu nhiều áp lực hơn bao giờ hết: công việc, kỳ vọng xã hội, trách nhiệm gia đình và cả áp lực tự hoàn thiện bản thân. Khi cuộc sống trở nên gấp gáp, “tự thưởng” trở thành một cách để lấy lại cảm giác kiểm soát và khẳng định giá trị của bản thân.

Ngoài ra, mạng xã hội thúc đẩy xu hướng này mạnh mẽ. Chỉ cần vài thao tác lướt, ta thấy những hình ảnh du lịch, mua sắm, làm đẹp được “bình thường hóa” như một chuẩn mực sống. Điều đó khiến phụ nữ dễ cảm thấy: “Tôi cũng xứng đáng có điều này”.

- Về mặt tâm lý, việc tự thưởng cho mình sau những nỗ lực có thực sự giúp giải tỏa căng thẳng hay chỉ là cảm giác “vui tạm thời”?

Câu trả lời là có, nhưng chỉ một phần.

Tự thưởng mang lại "dopamine" (hóc môn hạnh phúc), nên ta cảm thấy vui, phấn khích, được ghi nhận. Tuy nhiên, niềm vui này ngắn hạn. Nếu dùng mua sắm để giải tỏa cảm xúc tiêu cực, buồn chán, cô đơn, stress, thì rất dễ rơi vào vòng xoáy tiêu dùng - trả nợ - áp lực. 

Niềm vui chỉ thật sự bền vững khi ta có một hệ thống tài chính lành mạnh đứng sau nó.

- Theo bà, đâu là ranh giới giữa “tự thưởng lành mạnh” và “chi tiêu cảm tính khiến ví tiền rỗng nhanh”?

Ranh giới này thực chất rất rõ:

Tự thưởng lành mạnh: có kế hoạch chi tiêu, biết mình đang chi tiêu cho điều gì và điều đó không ảnh hưởng đến các mục tiêu tài chính dài hạn.

Chi tiêu cảm tính: mua theo cảm xúc, mua để lấp khoảng trống, mua do so sánh với người khác, và sau đó thường là cảm giác tội lỗi.

- Một số người cho rằng “chi tiền cho bản thân là xứng đáng”, nhưng liệu có đang vô tình đánh đồng giữa “xứng đáng” và “phung phí”?

“Xứng đáng” nghĩa là món đồ hoặc trải nghiệm đó mang lại giá trị thật dùng lâu dài, nâng cao chất lượng sống hoặc giúp bản thân tốt hơn.

“Phung phí” là những khoản chi xuất phát từ cảm xúc nhất thời, hoặc nhằm chứng minh điều gì với người khác. Hai khái niệm này dễ bị đánh tráo nếu thiếu tỉnh táo.

Tự thưởng thông minh để vừa vui lại không đánh đổi tương lai tài chính

- Từ góc độ tài chính cá nhân, phụ nữ nên dành bao nhiêu phần thu nhập cho những khoản “tự thưởng” mà vẫn đảm bảo kế hoạch tiết kiệm?

Không có một công thức chung áp dụng cho mọi phụ nữ, vì thu nhập, mục tiêu và áp lực tài chính của mỗi người rất khác nhau. Tuy nhiên, trong tài chính cá nhân, chúng tôi thường phân bổ thu nhập thành ba nhóm chính:

• Chi phí thiết yếu
• Chi phí hưởng thụ, giải trí
• Tiết kiệm và đầu tư.

Nhóm hưởng thụ ở mức 5–10% thu nhập được xem là an toàn; tối đa không quá 15%.

Nếu hiện tại bạn đang chi vượt mức này, hãy giảm từ từ, mỗi tháng hạ 1–2%, tránh cắt đột ngột khiến bản thân dễ “nổi loạn” tiêu lại.

- Có những cách nào giúp phụ nữ “tự thưởng” mà không cần chi tiêu quá tay - chẳng hạn bằng thời gian, trải nghiệm hay chăm sóc bản thân?

Không phải phần thưởng nào cũng phải gắn liền với hóa đơn thanh toán. Phụ nữ có thể tự thưởng bằng những điều tốn ít chi phí hơn nhưng mang lại giá trị tinh thần lớn:

• Tập yoga, chạy bộ, đi bộ 30 phút ở nơi yên tĩnh.
• Dành một buổi tối tắt mọi thông báo và đọc cuốn sách yêu thích.
• Spa tại nhà: tẩy da chết, đắp mặt nạ, nến thơm.
• Dành thời gian cho một sở thích: vẽ, chụp ảnh, nấu ăn.
• Gặp một người bạn khiến bạn thấy bình an hơn là “đi bar chữa lành”.

Tự thưởng không nhất thiết phải xa xỉ. Điều xa xỉ thật sự là tâm trí nhẹ nhàng và tài chính lành mạnh.

- Nếu được gửi một lời khuyên cho phụ nữ trẻ đang sống theo triết lý “mua sắm là hạnh phúc”, bà sẽ nói gì?

Mua sắm có thể làm bạn vui trong ngắn hạn, nhưng sự tự do tài chính mới là trạng thái khiến bạn hạnh phúc lâu dài.

Hạnh phúc thật sự không đến từ chiếc túi mới, mà từ cảm giác bạn có thể chăm lo cho bản thân, tự quyết định cuộc sống, không phụ thuộc ai. Phụ nữ hiện đại hoàn toàn có thể tận hưởng cuộc sống, nhưng hãy tận hưởng bằng sự chủ động, không phải bằng cái giá của tương lai.

Cảm ơn bà về những chia sẻ!