Không app, không ghi chép, không excel vẫn quản lý tài chính cá nhân cực hiệu quả - bí quyết từ chuyên gia ai cũng nên áp dụng

Quản lý chi tiêu là bước đầu tiên và cơ bản trên hành trình xây dựng một kế hoạch tài chính. Nếu không thể thực hiện được tiết kiệm, thì việc đầu tư hay gia tăng tài sản lại càng khó khăn hơn.

Nếu bạn biết cách quản lý chi tiêu từ sớm sẽ định hình được phong cách sống hiện đại và có thể hướng đến tự do tài chính vào một ngày không xa. Quản lý chi tiêu hiệu quả sẽ giúp bạn không bị áp lực về tiền, qua đó còn có thể thực hiện tốt các mục tiêu cuộc sống và xây dựng nền tảng tài chính vững chắc cho tương lai.

Hiện có rất nhiều phương pháp quản lý chi tiêu nổi bật như phương pháp 6 chiếc lọ, phương pháp sử dụng bao thư, phương pháp 50/30/20, phương pháp 10/20/70, cách dùng sổ Kakeibo của người Nhật, dùng app…

Điểm chung của các phương pháp này là đòi hỏi ghi chép cẩn thận từng khoản chi tiêu, thủ công, quá chi tiết… thoạt nhìn thì có vẻ sẽ mang lại kết quả rất chính xác, hiểu rõ tiền chi vào những mục nào. Tuy nhiên, phần lớn người dùng, sau một thời gian áp dụng thì bỏ lửng luôn, vì không thể kiên nhẫn ghi chép, nhập liệu. Một số phương pháp thì đưa ra cách thức quá cứng nhắc, không thực tế, nên áp dụng rồi cũng phải bỏ.

Vậy, quản lý chi tiêu như thế nào là hiệu quả, phù hợp với số đông mà lại không ghi chép, không excel, không app?

Theo bà Trần Thị Mai Hân - chuyên gia hoạch định tài chính cá nhân tại FIDT, phương pháp quản lý chi tiêu hiệu quả là phương pháp “3 chiếc lọ”. Các tỉ lệ tiết kiệm, chi tiêu dựa trên tình hình tài chính của từng người, do vậy không có 1 công thức áp dụng chung. 

Quy tắc này phân chia thu nhập thành 3 phần chính, mỗi phần được áp dụng cho một mục đích chi tiêu cụ thể, giúp bạn dễ dàng theo dõi và quản lý chi tiêu. Sau đây là các chiếc lọ và tỷ lệ phân bổ thu nhập vào từng lọ:

Phương pháp 3 chiếc lọ

Lọ 1: Tiết kiệm

Cần được trích ra trước khi chi tiêu. Đây là khoản tiền mà bạn dành cho tương lai của mình. Nếu tiền tiết kiệm được đầu tư và tăng trưởng tốt, đây sẽ là tiền đề của sự ổn định, giàu có hay thịnh vượng của bạn trong tương lai.

Đối với một người đi làm, hỗ trợ tài chính cho một người phụ thuộc (có thể là con cái, cha mẹ hay người thân mà mình chăm lo), tiết kiệm trích ra theo 1 tỉ lệ tương ứng với các mức thu nhập sau:

• Thu nhập dưới 20 triệu, trích ra 10-20% cho tiết kiệm
• Thu nhập 20-50 triệu, trích ra 20-40% cho tiết kiệm
• Thu nhập 50-70 triệu, trích 30-50% cho tiết kiệm

Khi không có người phụ thuộc, tỉ lệ tiết kiệm cần tăng cao hơn nữa. Với mức thu nhập trên 50 triệu, bạn cần tăng mức tiết kiệm cao nhất có thể, có thể tham khảo với các mức chi phí ở các mức lương thấp hơn. Ngược lại, khi bạn có nhiều người phụ thuộc, tỉ lệ tiết kiệm có thể giảm xuống.

Khoản tiết kiệm được dùng cho việc xây dựng quỹ dự phòng khẩn cấp, cho việc đầu tư, hoặc là dùng trả nợ vay để đầu tư.

Lọ 2: Chi phí hưởng thụ

Chi phí này nên ở mức 10% thu nhập, tối đa là ở mức 15% thu nhập. Gồm các khoản chi ăn ngoài mắc tiền, mua sắm vượt nhu cầu căn bản, du lịch, giải trí… Chi phí giao tế phục vụ cho công việc tạo thu nhập thì được xem là Chi phí Thiết yếu.

Nhu cầu “hưởng thụ” là cần thiết, ít nhiều cũng tạo thêm động lực, là cách thức tái tạo năng lượng cho bản thân. Khi đã dành riêng một khoản cho CP hưởng thụ thì không lo lắng khi chi tiêu, không cảm thấy có lỗi với bản thân vì đã lạm chi vào các khoản chi cần thiết của gia đình.

Lọ 3: Chi phí thiết yếu

Chi phí này  được chi tiêu sau khi đã trích ra Tiết kiệm và Chi phí hưởng thụ. Gồm tiền thuê nhà, các chi phí tiện ích như tiền điện, nước, điện thoại…, phí Bảo hiểm, học phí, tiền hỗ trợ người phụ thuộc, thuê giúp việc, chi phí ăn uống, mua sắm cơ bản, xăng xe …

• Các khoản chi cố định được xác định riêng
• Dự tính tiền chợ và chi trong phạm vi đã ấn định
• Còn lại là các khoản chi lặt vặt

Cách thực hiện

- Lập 2 tài khoản riêng cho chi phí hưởng thụ và chi phí thiết yếu

- Hàng tháng chuyển tiền theo định mức vào 2 tài khoản này

Chi phí hưởng thụ: Cứ đều đặn chuyển tiền vào, cho dù sử dụng không hết vẫn tích lũy ở đó. Bất cứ khi nào chi tiêu cho hưởng thụ, có thể nhìn vào số dư tài khoản mà xác định được mức tiền có thể chi tiêu. Muốn chi tiêu cho cả A và B, thì tiêu cho A nhiều thì B phải ít đi, và ngược lại. Chi tiêu trong hạn mức cho phép chính là cách khoanh vùng chi phí.

Ví dụ: Hàng tháng chi phí hưởng thụ là 5 triệu. Đến tháng thứ 9 trong năm, tổng số tiền đã chuyển vào 45 triệu. Xem số dư còn lại trong tài khoản là 25 triệu thì xác định được đã chi tiêu cho Hưởng thụ 20 triệu trong 9 tháng vừa qua. Có thể chọn lựa giữa du lịch, mua sắm, giải trí… trên số tiền còn lại, chi khoản này nhiều thì khoản kia ít.

Chi phí thiếu yếu: Phần cần chú ý nhất là tiền chợ. Bạn tiến hành chia tiền chợ ra theo tuần. Tuần trước chi nhiều, tuần sau đó cân đối lại, chi ít hơn (mua loại thực phẩm rẻ tiền hơn mà vẫn đảm bảo dinh dưỡng, thay vì ăn thịt bò thì ăn thịt gà, đậu hũ…)

Phương pháp quản lý chi tiêu '3 chiếc lọ' đem lại lợi ích gì?

Theo bà Trần Thị Mai Hân, pương pháp này không cần app, không Excel, không ghi chép. Chính sự đơn giản này giúp phương pháp dễ dàng duy trì lâu dài, không phụ thuộc vào công cụ hay công nghệ.

Một trong những điểm mạnh lớn nhất của “3 chiếc lọ” là khả năng kiểm soát chi tiêu theo thời gian thực. Ngay tại thời điểm mua sắm, bạn có thể nhìn vào số dư trong từng "lọ" để đưa ra quyết định: mua gì, bao nhiêu là hợp lý, có vượt quá hạn mức không. Đây chính là bản chất thực sự của quản lý chi tiêu – đưa ra quyết định trước khi tiêu, thay vì ghi lại sau khi đã chi.

Ngoài ra, phương pháp còn cho phép:

• Xác định nhanh tổng chi phí phát sinh ở bất kỳ thời điểm nào trong năm.
• Dễ dàng khoanh vùng hạn mức chi tiêu theo nhu cầu thực tế: thiết yếu – hưởng thụ – tiết kiệm.
• Linh hoạt điều chỉnh: Cuối tháng, nếu lọ "Thiết yếu" còn dư, bạn có thể chuyển sang “Hưởng thụ” hoặc “Tiết kiệm”. Trường hợp dư nhiều, nên ưu tiên tăng mức tiết kiệm để giữ cân đối dài hạn.

Cuối cùng, “3 chiếc lọ” cũng là cách hiệu quả để chống lại lạm phát lối sống – xu hướng chi tiêu tăng theo thu nhập. Khi có khung quản lý rõ ràng, bạn sẽ tránh được việc chi tiêu cảm tính mỗi khi có thêm tiền.