Hạn chế 'mua vì stress': Làm sao để kiểm soát chi tiêu cảm xúc?

Hành vi mua sắm cảm xúc phổ biến đến mức nào?

“Có những ngày đi làm về mệt rã rời, tôi lại lướt app mua sắm như một cách xả stress. Thấy gì đẹp, giá vừa túi là nhấn mua, dù chẳng thật sự cần. Tưởng như rẻ, nhưng cuối tháng nhìn lại giật mình vì mất tiền triệu cho mấy món không đụng đến", Linh Trang (29 tuổi, nhân viên thiết kế tại Hà Nội) chia sẻ về thói quen chi tiêu cảm xúc kéo dài gần 2 năm sau đại dịch.

Giống Trang, không ít người tìm cảm giác dễ chịu tạm thời bằng cách “thêm vào giỏ hàng” mỗi khi buồn, căng thẳng hay thậm chí là... rảnh rỗi. Hành vi này được gọi là chi tiêu cảm xúc – khi việc mua sắm không xuất phát từ nhu cầu thật sự mà từ trạng thái tâm lý.

Vì sao mua sắm cảm xúc lại nguy hiểm?

Chi tiêu vượt kiểm soát: Mỗi lần mua chỉ vài chục nghìn, nhưng cộng lại trong một tháng có thể “bay” cả triệu đồng không rõ lý do.

Gây nghiện mua sắm ngầm: Cảm giác hưng phấn khi mua hàng có thể lặp lại và dẫn đến phụ thuộc tâm lý.

Lãng phí và không sử dụng: Nhiều món hàng về đến nhà bị quên lãng trong góc tủ, vẫn nguyên tem mác.

Tác động xấu đến tâm lý: Sau khi mua, cảm giác tội lỗi vì tiêu tiền vô lý lại khiến tâm trạng đi xuống, hình thành vòng xoáy tiêu cực.

Dấu hiệu nhận biết bạn đang “mua vì stress”

• Mua sắm khi buồn chán, cô đơn, tức giận hoặc lo lắng
• Thường xuyên mua đồ mà không cần thiết ngay lập tức
• Cảm thấy tội lỗi hoặc hối tiếc sau khi mua
• Giấu việc mua hàng với người thân
• Dễ bị cám dỗ bởi flash sale, livestream bán hàng lúc nửa đêm

Linh Trang kể: “Nhiều lần tôi đặt hàng lúc 11 giờ đêm chỉ vì… thấy rảnh và áp lực công việc chưa trút được. Sáng hôm sau tỉnh dậy nhận email xác nhận đơn mà thấy tiếc tiền, nhưng đã quá muộn”.

Làm sao để kiểm soát chi tiêu theo cảm xúc?

Viết ra “danh sách chờ” trước khi mua

Ghi lại món đồ bạn đang muốn mua và để đó ít nhất 24 giờ. Nếu sau một ngày bạn vẫn thấy cần thiết, hãy cân nhắc lại. Cách này giúp ngăn các quyết định bốc đồng.

Thiết lập ngân sách “xả stress lành mạnh”

Thay vì cấm tuyệt đối, hãy dành một khoản nhỏ mỗi tháng (ví dụ 200.000 – 500.000 đồng) cho những món nhỏ bạn thích – nhưng phải nằm trong tầm kiểm soát.

Chuyển hướng cảm xúc bằng hoạt động khác

Tập thể dục, gọi cho bạn thân, đi bộ 15 phút hoặc làm việc tay chân đơn giản có thể giúp bạn giải tỏa cảm xúc thay vì mở app mua sắm.

Xem lại lịch sử chi tiêu mỗi tuần

Tự kiểm tra để nhìn rõ mình đang vung tiền vào đâu. Thấy được con số thực tế là cách hiệu quả để bạn tỉnh táo hơn.

Hạn chế tiếp xúc “kích hoạt mua sắm”

Hủy theo dõi những tài khoản hay livestream bán hàng, tắt thông báo ứng dụng mua sắm, gỡ bớt ví liên kết để tăng “độ lười” khi muốn mua.

Linh Trang sau khi tự nhận ra thói quen này, đã lập hẳn một "blacklist" gồm những app và kênh khiến cô dễ bị cám dỗ. “Gỡ app Shopee và Tiki là khó nhất, nhưng sau 2 tuần, tôi thấy đầu óc nhẹ nhàng hơn hẳn. Giờ tôi mua sắm tập trung vào mỗi đầu tháng, theo danh sách cố định”, cô nói.

Chi tiêu cảm xúc là cạm bẫy phổ biến trong xã hội hiện đại, nơi áp lực và cám dỗ luôn song hành. Đôi khi bạn không cần phải cắt bỏ hoàn toàn, chỉ cần biết khi nào nên dừng – và vì sao mình đang mua.