Thương mại điện tử bùng nổ, bán lẻ truyền thống chịu sức ép tái cấu trúc

Theo Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), thương mại điện tử đã trở thành một trong những trụ cột định hình lại cấu trúc thị trường bán lẻ. Năm 2024, quy mô ngành này đã vượt 25 tỷ USD, tăng hơn 20% so với năm trước và chiếm gần 10% tổng mức bán lẻ cả nước. Đà tăng tiếp tục duy trì trong 9 tháng đầu 2025, khi doanh thu trên các sàn lớn đạt 305.900 tỷ đồng (tương đương 12,2 tỷ USD), tăng hơn 34% so với cùng kỳ. Cả năm 2025, thị trường được dự báo có thể chạm mốc 39 tỷ USD – con số cho thấy sức bật mạnh mẽ của kinh tế số Việt Nam.

Tuyến phố “chợ chiều”, hàng nghìn cửa hàng đóng cửa

Tăng trưởng của thương mại điện tử đi kèm sự thay đổi rõ rệt trong đời sống đô thị. Tại Hà Nội và TP HCM, nhiều tuyến phố từng sầm uất với cửa hàng thời trang, mỹ phẩm, ẩm thực… nay rơi vào cảnh im ắng. Nhiều mặt bằng bỏ trống nhiều tháng, trái ngược hình ảnh khan hiếm trước đây.

Bộ Công Thương cho biết riêng nửa đầu 2025 đã có hơn 5.500 cửa hàng và hộ kinh doanh ngừng hoạt động, chủ yếu là mô hình bán lẻ truyền thống. Việc này không chỉ làm thay đổi diện mạo đô thị mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hàng vạn lao động đây là một tác động xã hội đáng chú ý trong bối cảnh kinh tế phục hồi.

Tuy nhiên, sự dịch chuyển này không phải dấu hiệu suy thoái, mà phản ánh xu hướng tiêu dùng mới hình thành sau đại dịch: người dân ưu tiên mua sắm nhanh, tiện, cá nhân hóa những yếu tố thương mại điện tử đáp ứng tốt hơn.

Áp lực từ sự tiện lợi

Chỉ với vài thao tác trên điện thoại, người mua có thể đặt từ thực phẩm tươi, thời trang đến đồ gia dụng và nhận hàng trong vài giờ. Lợi thế về giá, khuyến mại, thời gian giao hàng khiến bán lẻ truyền thống khó cạnh tranh do phải gánh chi phí mặt bằng, nhân sự, kho bãi.

Trong khi đó, các nền tảng trực tuyến liên tục mở rộng quy mô nhờ tốc độ tăng trưởng 20–25% mỗi năm, gấp 2–3 lần mô hình truyền thống. Dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo giúp doanh nghiệp dự đoán nhu cầu, cá nhân hóa gợi ý và tối ưu vận hành – những yếu tố đẩy nhanh quá trình dịch chuyển sang thương mại số.

Ngành thời trang, mỹ phẩm, F&B vốn dựa nhiều vào hệ thống cửa hàng lại đang thu hẹp chuỗi, chuyển sang chiến lược “ít cửa hàng, nhiều online”. Showroom nhỏ dần trở thành nơi trải nghiệm, còn doanh thu chính nằm trên kênh số.

Mô hình bán lẻ đa kênh (omnichannel) vì thế trở thành chiến lược chủ đạo, giúp doanh nghiệp tiết giảm 30–40% chi phí vận hành, đồng thời giữ được kết nối với khách hàng.

Ngay cả ngành nông sản, từng được xem là khó bán online, cũng chứng kiến thay đổi rõ nét. Tại Tuần lễ Nông sản Việt 2025, gần 6 tấn gạo ST25 được bán hết trong hai giờ livestream; một con cá tầm 50 kg được đấu giá trực tuyến với giá 102 triệu đồng. Thương mại điện tử giúp nông dân tiếp cận trực tiếp người mua, giảm tầng nấc trung gian và tăng hiệu quả tiêu thụ.

Doanh nghiệp phải chuyển mình hoặc bị bỏ lại

Sức ép tái cấu trúc đặt ra yêu cầu cấp thiết cho doanh nghiệp bán lẻ truyền thống:

• Ứng dụng công nghệ vào quản lý và bán hàng

• Tích hợp dữ liệu khách hàng

• Tối ưu chi phí vận hành

• Mở rộng mô hình đa kênh

Quá trình chuyển đổi số không còn là lựa chọn, mà là yếu tố sống còn. Về phía Nhà nước, việc hoàn thiện khung pháp lý thương mại số và phát triển hạ tầng logistics sẽ là nền tảng giúp các doanh nghiệp chuyển đổi thuận lợi hơn.

Sự bùng nổ của thương mại điện tử mở ra cơ hội lớn cho kinh tế nhưng cũng tạo ra thách thức không nhỏ cho bán lẻ truyền thống. Đây không phải cuộc cạnh tranh loại trừ giữa hai mô hình, mà là quá trình thị trường tự điều chỉnh để phù hợp hơn với nhu cầu tiêu dùng thời đại số.

Những doanh nghiệp đi trước về công nghệ, chịu thay đổi và linh hoạt trong vận hành sẽ là những người trụ vững và chiến thắng trong cuộc đua mới của ngành bán lẻ Việt Nam.