Sự thật phía sau bột giảm cân gắn mác ‘thảo dược gia truyền’

Chị H.T.N.G (TP.HCM) chia sẻ, cách đây khoảng hai tháng, chị đặt mua một loại “trà giảm cân thảo dược” qua Facebook vì thấy nhiều người đánh giá tốt và giá thành rẻ. Sản phẩm được quảng cáo là “gia truyền, 100% thảo dược”, nhưng bao bì lại sơ sài, không ghi rõ địa chỉ sản xuất hay thành phần cụ thể. Sau khoảng 10 ngày sử dụng, chị bắt đầu cảm thấy mệt, tim đập nhanh bất thường. Ban đầu nghĩ là phản ứng phụ do thuốc giảm cân, nhưng tình trạng ngày càng nghiêm trọng khiến chị không khỏi lo lắng.

Hội Bệnh mạch máu Việt Nam chia sẻ, gần đây tiếp nhận nhiều trường hợp người bệnh có chỉ số men gan tăng cao bất thường. Điển hình trong một ngày, ông xét nghiệm cho 4 bệnh nhân gặp vấn đề về gan, tất cả đều có tiền sử sử dụng trà thảo mộc mua từ các nguồn không đáng tin cậy.

Như người đàn ông 35 tuổi, phát hiện gan bất thường khi kiểm tra lần hai trước phẫu thuật. Ban đầu, chức năng gan của anh hoàn toàn ổn định. Sau đó, men gan bất ngờ tăng cao dù anh không uống rượu bia hay sử dụng thuốc chứa paracetamol. Qua trao đổi, bệnh nhân cho biết đã thường xuyên dùng một loại trà thảo mộc mua trực tuyến với tác dụng được quảng cáo là "thải độc ruột".

Tương tự, bệnh nhân nữ 30 tuổi phát hiện men gan tăng cao khi khám sức khỏe định kỳ. Người này không uống rượu bia nhưng đang sử dụng trà thảo mộc để giảm cân – loại trà được người bán khẳng định "làm từ cây cỏ hoàn toàn tự nhiên và uống thay nước lọc mỗi ngày".

Kết quả, chức năng gan của chị suy giảm nghiêm trọng. Nếu tiếp tục uống lâu dài, những sản phẩm này có thể khiến chức năng gan tổn thương nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến các bệnh lý nguy hiểm như viêm gan hoặc xơ gan.

Thạc sĩ – Bác sĩ Nguyễn Trương Minh Thế, Trường Đại học Y Dược TP.HCM, cho biết, trong y khoa, việc giảm cân đúng cách chỉ được khuyến cáo ở mức 0,5 - 1kg mỗi tuần và phải có sự giám sát của bác sĩ. Việc giảm cân nhanh hơn mức này, đặc biệt khi không rõ cơ chế, có thể gây rối loạn chuyển hóa, mất cân bằng dinh dưỡng, dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như sỏi mật, tổn thương tim, gan, thận và các cơ quan nội tạng.

Bệnh viện Bạch Mai cũng ghi nhận trường hợp bệnh nhân giảm cân bằng thảo dược nhưng xét nghiệm sản phẩm lại phát hiện có chất cấm sử dụng là Sibutramin. Việc uống các sản phẩm có chứa Sibutramin có thể gây suy thận, suy gan cấp phải lọc máu.

Đặc biệt, Sibutramin làm tăng nguy cơ gặp các tai biến về đột quỵ và bệnh lý tim mạch. Do vậy, tại Mỹ, Châu Âu đã ngừng sử dụng chất này để làm thuốc giảm cân. Tại Việt Nam, từ năm 2010, Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) đã ban hành công văn về việc ngừng cấp phép nhập khẩu nguyên liệu Sibutramin.

Ngoài ra, các loại thảo dược, thảo mộc dễ bị nấm nên thường được tẩm ướp chất chống mốc. Nếu nhà sản xuất dùng các chất được Bộ Y tế cấp phép với liều thích hợp thì vẫn có thể đảm bảo an toàn. Tuy nhiên, trường hợp họ sử dụng chất cấm, chúng có thể gây hại đến sức khỏe cũng như tính mạng người dùng.

Thực tế, nhiều sản phẩm giảm cân trên thị trường hiện nay khiến người dùng sụt cân cấp tốc chủ yếu bằng cách làm mất nước qua lợi tiểu hoặc tiêu chảy, không phải giảm mỡ thật. Nguy hiểm hơn, một số loại còn bị trộn chất cấm như sibutramine, phenolphthalein – những hoạt chất có thể gây chán ăn nhưng tiềm ẩn nguy cơ đột quỵ, thậm chí tử vong nếu sử dụng không kiểm soát.

Thạc sĩ – Bác sĩ Nguyễn Trương Minh Thế khuyến cáo không nên lạm dụng các loại bột hay thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc, mà cần giảm cân theo cách khoa học và an toàn. “Giảm cân là một quá trình, cần thời gian và phải đúng phương pháp. Nguyên nhân thừa cân chủ yếu do năng lượng nạp vào vượt quá mức tiêu hao. Vì vậy, cần hạn chế đồ béo, đồ ngọt, thay bằng rau xanh, trái cây, thực phẩm ít tinh bột và hấp thu chậm. Trường hợp thừa cân nhiều hoặc có bệnh nền nên đi khám bác sĩ dinh dưỡng để được xây dựng khẩu phần ăn và chế độ tập luyện phù hợp với thể trạng”, bác sĩ chia sẻ.

Luật sư Nguyễn Văn Hiệp, Giám đốc Công ty Luật New&New, cho biết: “Các cá nhân, tổ chức kinh doanh sản phẩm không rõ nguồn gốc, không bảo đảm điều kiện theo quy định về an toàn thực phẩm có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo Nghị định 115/2018/NĐ-CP. Mức phạt tối đa có thể lên tới 100 triệu đồng đối với cá nhân và 200 triệu đồng đối với tổ chức. Ngoài ra, bên vi phạm còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung như tịch thu hoặc tiêu hủy toàn bộ sản phẩm vi phạm”.

Luật sư Nguyễn Văn Hiệp cũng nhấn mạnh, trong trường hợp người tiêu dùng sử dụng các sản phẩm và bị ảnh hưởng đến sức khỏe, họ hoàn toàn có quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xử lý theo Điều 34 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, nhằm buộc đơn vị kinh doanh phải chịu trách nhiệm và bồi thường thiệt hại nếu có.