Luật sư nói gì về dự thảo Luật sở hữu trí tuệ 2025 và những khúc mắc đối với lĩnh vực nghệ thuật

Luật sư Nguyễn Văn Thắng - Trưởng Văn phòng Luật sư Hoàng Danh, người đã có nhiều kinh nghiệm tham gia giải quyết những tranh chấp về quyền Sở hữu trí tuệ - đã có những chia sẻ thiết thực với Tạp chí Tiếp thị và Gia đình.

Những điểm mới đáng chú ý trong dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi, bổ sung) 2025:

- Hiện nay, khoản 5 Điều 7 của Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi, bổ sung năm 2025 được rất nhiều người quan tâm, đặc biệt là những người làm trong lĩnh vực nghệ thuật. Luật sư có thể giải thích cụ thể, đặc biệt là cụm "đã được công bố hợp pháp và công chúng được phép tiếp cận" được hiểu theo góc độ nào?

Luật sư Nguyễn Văn Thắng: Thông thường khi một bộ luật mới được ban hành, sẽ có Nghị định hướng dẫn luật để thực hiện cụ thể. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại chưa có Nghị định nào được đưa ra.

Do vậy, cụm từ “được công bố hợp pháp" và "công chúng được phép tiếp cận” vẫn là điểm mờ bởi cần phải làm rõ thế nào là hợp pháp? Với góc độ của một luật sư, tôi có thể hiểu những tài sản thuộc quyền sở hữu trí tuệ được công bố hợp pháp thể hiện ở những điểm sau:

Thứ nhất, đối với bản quyền tác giả: Theo Luật Sở hữu trí tuệ chỉ ra rằng “công bố hợp pháp” là khi được đưa vào phát hành và tính từ thời điểm phát hành.

Thứ hai,  đối với những tài sản khác liên quan đến sáng chế, nhãn hiệu là kể từ khi chủ văn bằng nộp đơn cho Cục Sở hữu trí tuệ và được công bố trên công báo, thời điểm đấy được gọi là thời điểm công bố hợp pháp.

Tuy nhiên, điều luật ghi rằng “công chúng được phép tiếp cận để phục vụ mục đích nghiên cứu khoa học, thử nghiệm, huấn luyện hệ thống trí tuệ nhân tạo” kể từ thời điểm các sản phẩm trí tuệ đó được công bố hợp pháp thì câu hỏi đặt ra là "Ai là người được sử dụng và trong điều kiện nào thì được sử dụng?".

Ví dụ như chủ văn bằng, tức chủ sở hữu đối với tài sản trí tuệ đấy có cho phép hay không, nếu được cho phép thì mới được dùng. Hoặc tài sản trí tuệ đã được công bố đó hết thời hạn bảo hộ theo quy định của Luật mới được sử dụng miễn phí, công khai. 

Vì vậy, cần phải làm rõ thế nào là “công bố hợp pháp” và ai là người được sử dụng và với điều kiện cụ thể như thế nào. 

Luật SHTT (sửa đổi, bổ sung) năm 2025 ảnh hưởng thế nào đến quyền tác giả và bản quyền tác phẩm

- Theo đánh giá luật sư, khoản 5 Điều 7 nói riêng, Luật SHTT (sửa đổi, bổ sung) năm 2025 có ảnh hưởng đến quyền tác giả, bản quyền tác phẩm của những người làm trong lĩnh vực nghệ thuật không? Nếu có, nó ảnh hưởng như thế nào?

Theo quan điểm của tôi, với một điều khoản còn chung chung và chưa có hướng dẫn cụ thể như hiện tại thì chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến quyền tác giả và bản quyền tác phẩm.

Trong thời gian tới có thể phát sinh ra những tranh chấp liên quan đến bản quyền và quyền tác giả trong trường hợp sử dụng dữ liệu mà không được cho phép.  

Bên cạnh đó, cũng cần phải có thời gian để hoàn thiện Luật vì không thể ngay một lúc có những quy định điều chỉnh được toàn diện.

Dẫu vậy, ở thời điểm hiện tại, trong Luật Sở hữu trí tuệ đã có những quy định để bảo vệ quyền tác giả rất được chú trọng để bảo vệ quyền và lợi ích nói chung cho những người làm sáng tạo nghệ thuật, cũng như là những người sáng tạo ra những giá trị trí tuệ khác. 

- Khi ranh giới giữa "đạo nhái", "sáng tạo", "học hỏi" với trí tuệ nhân tạo còn đang mơ hồ, liệu rằng có cách nào giúp các nghệ sĩ bảo vệ quyền và lợi ích của mình bằng pháp luật trước việc đứa con tinh thần của mình bị ăn cắp như vậy?

Vấn đề tranh chấp về quyền Sở Hữu trí tuệ khá phổ biến dưới dạng hiện hữu và cụ thể hơn so với trường hợp sử dụng dữ liệu để huấn luyện AI.

Vấn đề này còn rất mới và quá rộng để có thể bao quát hết từ tranh vẽ, bản nhạc cho đến sách vở, văn chương và thậm chí là cả những bài viết trên mạng xã hội, đó cũng là kiến thức, tài sản trí tuệ của con người.

Ở thời điểm hiện tại các mảng ngành nghề liên quan đến sáng tạo cần phải thống nhất và phối hợp cùng nhau đưa ra ý kiến, đóng góp giúp các cơ quan có những chỉnh sửa, bổ sung vào quy định chặt chẽ hơn, nhằm đảm bảo cho giới sáng tạo.

Bên cạnh đó, các văn nghệ sĩ cũng cần phải ý thức hơn nữa trong vấn đề bảo vệ bản quyền các tác phẩm của mình bằng công cụ pháp luật, cụ thể là việc đăng ký bản quyền.

Tuy quyền tác giả có từ khi tác phẩm thành hình nhưng việc đăng ký giúp tạo ra bằng chứng pháp lý mạnh mẽ, giúp bảo vệ quyền lợi, xử lý tranh chấp và ngăn chặn việc sử dụng trái phép.