Doanh nghiệp cần làm gì để chống lại ‘cơn bão’ hàng giả, hàng nhái?

Ngày 26/8, tại TP HCM, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp với Công ty TAT Law Firm và Tạp chí Sở hữu trí tuệ và Sáng tạo tổ chức diễn đàn "Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo".

Phát biểu tại diễn đàn, Luật sư Trương Anh Tú – Chủ tịch TAT Law Firm cho biết, một quốc gia có thể đi lên nhờ sáng tạo, nhưng cũng có thể chững lại nếu sáng tạo không được bảo vệ. Đặc biệt, sở hữu trí tuệ chính là lá chắn để doanh nghiệp trụ vững và để nền kinh tế bứt phá trong kỷ nguyên sáng tạo.

Tuy nhiên, theo số liệu từ Cục Sở hữu trí tuệ và lực lượng Quản lý thị trường cho thấy, tình trạng xâm phạm thương hiệu đang ngày càng nghiêm trọng. 6 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã xử lý vi phạm hành chính hơn khoảng 3.270 vụ liên quan hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Đặc biệt, chỉ trong tháng cao điểm, từ 15/5 - 15/6/2025, có hơn 1.631 vụ hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, với trị giá tạm giữ lên đến hàng nghìn tỷ đồng.

Theo ông Tú, hiện nay Việt Nam đang gặp phải 3 “nút thắt” trong những chế tài, quy định về bảo hộ sở hữu trí tuệ. Đó chính là: Giám định chậm, độc quyền, khiến doanh nghiệp bỏ lỡ “thời gian vàng”; Chế tài nhẹ, khiến vi phạm bị coi như “chi phí kinh doanh”; Phối hợp liên ngành thiếu chặt chẽ, xử lý thiếu tốc độ.

Từ đó, ông Tú đưa ra một số giải pháp như: Hoàn thiện khung pháp luật, bổ sung cơ chế bồi thường trừng phạt; Vận hành hiệu quả Tòa chuyên trách sở hữu trí tuệ; Mở rộng giám định độc lập; Ứng dụng công nghệ số, blockchain, AI để bảo vệ thương hiệu; Nâng cao nhận thức cộng đồng để người tiêu dùng trở thành “lá chắn mềm” chống hàng giả.

Theo Luật sư Mai Thị Thảo - Phó Giám đốc TAT Law Firm, thực trạng xâm phạm về sở hữu trí tuệ hiện nay phổ biến như: đạo nhái bao bì và mẫu mã, giả mạo tên thương mại, hành vi làm giả kiểu dáng và nhãn hiệu, đăng ký nhãn hiệu trùng hoặc tương tự tại Cục Sở hữu trí tuệ.

Đáng chú ý, sự bùng nổ của thương mại điện tử và truyền thông số đã mở ra một không gian mới cho các hành vi xâm phạm thương hiệu. Trên các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội, hàng giả, hàng nhái được bày bán công khai với giá rẻ, trong khi việc kiểm soát gần như bất khả thi do tính chất xuyên biên giới và ẩn danh của nền tảng số.

"Nếu không có cơ chế bảo vệ hiệu quả, doanh nghiệp sẽ ngày càng khó duy trì thương hiệu, còn người tiêu dùng thì liên tục đối diện với rủi ro", luật sư Thảo nói.

Theo ông Nguyễn Thanh Bình - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Sáng chế Việt Nam, khoảng trống pháp lý và bất cập thực thi về sở hữu trí tuệ dẫn tới xung đột quyền.

Theo đó, mặc dù Luật Doanh nghiệp 2020 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) đã có quy định về việc gây nhầm lẫn với tên doanh nghiệp đã đăng ký trước đó, nhưng lại chưa có quy định cụ thể đối với trường hợp "gây nhầm lẫn" với nhãn hiệu đã được bảo hộ. Trong khi đó, Luật Sở hữu trí tuệ quy định dấu hiệu trùng hoặc tương tự với tên thương mại của người khác đang được sử dụng, nếu việc sử dụng có thể gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng về nguồn gốc hàng hóa, dịch vụ

“Quy định hiện hành còn nhiều bất cập khi tên thương mại gắn với việc đăng ký kinh doanh do Sở Kế hoạch và Đầu tư quản lý, còn nhãn hiệu thuộc thẩm quyền Cục Sở hữu trí tuệ, nhưng lại thiếu cơ chế phối hợp liên ngành”, ông Bình cho biết.

Tại diễn đàn, ông Bông Hoa Việt - Cố vấn Ban Giám đốc Công ty Cổ phần Nhựa Bình Minh cho biết, tình trạng xâm phạm thương hiệu không còn nằm trong sách báo hay hội thảo chuyên đề – mà đang diễn ra ngay ngoài thị trường, trong từng công trình, trên từng mét đường ống.

Ông Việt nói: "Từ dòng ống nhựa U-PVC, phụ kiện, keo dán đến logo, kiểu dáng bao bì – nhiều doanh nghiệp đã sao chép gần như nguyên vẹn, chỉ biến đổi một vài ký tự. Có trường hợp còn đăng ký tên doanh nghiệp gần giống, rồi “mượn danh” Bình Minh đi tiếp cận đại lý, nhà thầu để ký hợp đồng cung ứng".

Theo ông Việt, thời gian qua công ty ông nhận được hàng chục phản ánh “hàng Bình Minh gì mà dễ vỡ, rò nước?”, nhưng khi kiểm tra thì phát hiện đó không phải hàng thật, mà là hàng nhái.

"Người tiêu dùng khó truy xuất nguồn gốc, họ chỉ nhớ mỗi cái tên Nhựa Bình Minh. Hệ quả là chúng tôi mất khách hàng, mất niềm tin, và mất cả quyền làm chủ cái tên chính mình”, ông Việt chia sẻ.

Ghi nhận và tiếp thu những chia sẻ của các đại biểu tham dự, ông Lương Hoàng Hưng – Tổng Biên tập Tạp chí Sở hữu Trí tuệ và Sáng tạo cho rằng, việc xây dựng thương hiệu là quá trình đầu tư kéo dài, không đơn giản chỉ là bảo hộ nhãn hiệu và còn là tài sản trí tuệ, trong đó còn tài sản vô hình, tài sản hữu hình.

Chính vì vậy, các doanh nghiệp cần tích cực hợp tác với chính quyền và các cơ quan quản lý, đồng thời chú trọng vào việc xây dựng và bảo vệ thương hiệu của mình. Việc áp dụng các chiến lược và giải pháp hiệu quả sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ bảo vệ được tài sản của mình mà còn góp phần vào sự phát triển chung của đất nước.