Điện mặt trời mái nhà: Vì sao bắt buộc phải đăng ký?

Nghị định 58/2025 là khung pháp lý quan trọng

Trong buổi Tọa đàm lần này, Ông Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng ban Kinh doanh EVN, nhấn mạnh: “Nghị định 58/2025/NĐ-CP tạo hành lang pháp lý rõ ràng, giúp người dân và doanh nghiệp đầu tư điện mặt trời mái nhà theo hướng tự sản, tự tiêu chủ động, vừa góp phần giảm áp lực cung ứng điện quốc gia, vừa giúp tiết kiệm chi phí điện cho người dân. Đây là xu hướng quan trọng trong chuyển dịch năng lượng bền vững.”

Ngay sau khi nghị định có hiệu lực, EVN đã triển khai hệ thống đăng ký trực tuyến qua website và ứng dụng điện thoại nhằm tạo thuận lợi cho người dân. Tuy nhiên, ông Dũng cho biết: “Hiện còn nhiều hệ thống điện mặt trời mái nhà chưa thông báo, đăng ký với EVN, gây khó khăn lớn trong cập nhật dữ liệu. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến công tác dự báo phụ tải, xây dựng kế hoạch cung cấp điện và vận hành lưới điện an toàn. EVN phải đi khảo sát thực tế để thu thập thông tin, dẫn đến thiếu đồng bộ và hiệu quả quản lý thấp.”

Liên quan đến hệ lụy từ việc không đăng ký, ông Dũng phân tích rõ: “Điện mặt trời mái nhà dù có nhiều lợi ích nhưng nếu phát triển không kiểm soát sẽ tạo ra rủi ro lớn như quá tải cục bộ trên lưới điện, mất an toàn kỹ thuật, thậm chí nguy cơ cháy nổ. Từ năm 2020 đến nay, EVN thống kê có khoảng 1.300 MWp điện mặt trời mái nhà chưa đăng ký chính thức, gây khó khăn trong điều độ và vận hành hệ thống.”

“Đăng ký không phải thủ tục phức tạp. Người dân và doanh nghiệp chỉ cần cung cấp các dữ liệu cơ bản như công suất, vị trí, thông tin thiết bị. Việc này giúp EVN và ngành điện phối hợp quản lý hiệu quả hơn, bảo đảm an toàn và phát triển bền vững” – ông Dũng nhấn mạnh.

Góc nhìn từ chuyên gia và địa phương về việc phải đăng ký khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà

Theo ông Nguyễn Bá Hoài, đại diện Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (NSMO), việc thiếu thông tin về điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu gây khó khăn trong dự báo phụ tải và điều độ nguồn điện, đặc biệt trong bối cảnh năng lượng tái tạo ngày càng chiếm tỷ trọng lớn.

Đồng quan điểm, ông Lê Việt Cường, Phó Viện trưởng Viện Năng lượng, cũng cho rằng: “Việc thiếu dữ liệu đầy đủ làm ảnh hưởng đến việc xây dựng và điều chỉnh Quy hoạch điện quốc gia, khiến việc dự báo quy mô và tốc độ phát triển bị sai lệch, ảnh hưởng tới quy hoạch lưới điện và chính sách phát triển năng lượng”.

Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Tuyên Quang – ông Hoàng Đức Tiến, chia sẻ thực tiễn tại địa phương. Ông Tiến cho rằng, Tuyên Quang không có lợi thế lớn về năng lượng mặt trời nhưng vẫn khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà theo mô hình tự sản tự tiêu. Tuy nhiên, nhiều hệ thống chưa đăng ký gây rủi ro quá tải lưới điện và mất an toàn kỹ thuật. Chúng tôi đề nghị Bộ Công Thương sớm ban hành hướng dẫn chi tiết và hỗ trợ tài chính cho các địa phương miền núi phát triển điện mặt trời an toàn.

Ông Tiến đồng thuận với việc xử phạt các trường hợp không đăng ký và nhấn mạnh: “Quản lý chặt chẽ đăng ký và đấu nối là cần thiết để bảo vệ an toàn hệ thống điện, phát triển bền vững, không nhằm làm khó người dân mà để bảo vệ lợi ích chung”.

Quy định đăng ký cụ thể, tác động kỹ thuật và lợi ích khi đăng ký điện mặt trời mái nhà

Với quy định đăng ký, về vấn đề này, ông Trần Hoài Trang, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) cho biết, đối với hộ gia đình dưới 100 kW đấu nối, không bán điện dư, chỉ cần thông báo. Tổ chức dưới 1.000 kW không bán điện dư cũng chỉ cần thông báo. Hệ thống từ 1.000 kW trở lên hoặc có bán điện dư bắt buộc phải đăng ký chính thức. Hộ gia đình dưới 100 kW ở vùng chưa có điện lưới không bắt buộc đăng ký. Việc đăng ký giúp tuân thủ pháp luật và vận hành lưới điện an toàn, hiệu quả.

Về tác động kỹ thuật và lợi ích của việc đăng ký điện mặt trời mái nhà, ông Nguyễn Bá Hoài (Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia) cho biết: “Điện mặt trời mái nhà giúp giảm tải hệ thống vào buổi trưa, nhưng công suất phát thay đổi liên tục theo thời tiết có thể gây quá tải cục bộ hoặc dư nguồn khi phụ tải thấp. Vào buổi tối, khi không có nắng, các nguồn truyền thống phải được huy động nhanh, tạo áp lực lớn lên công tác điều độ. Vì vậy, việc theo dõi sát sao và quản lý hệ thống điện mặt trời là rất cần thiết để đảm bảo cung cấp điện ổn định.”

Dưới góc độ quản lý nhà nước, ông Trần Hoài Trang (Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo – Bộ Công Thương) chia sẻ: “Dự kiến đến năm 2030, cả nước sẽ có khoảng 14 triệu hộ sử dụng điện mặt trời mái nhà, chiếm 16% tổng nguồn điện quốc gia. Việc đăng ký hệ thống này không chỉ góp phần đảm bảo an toàn, phòng cháy chữa cháy mà còn giúp điều độ lưới điện linh hoạt, hiệu quả hơn.”

Đồng tình với quan điểm này, ông Lê Việt Cường (Phó Viện trưởng Viện Năng lượng) nhấn mạnh: “Việc đăng ký và đồng bộ thông tin không chỉ giúp quy hoạch năng lượng tái tạo một cách hiệu quả mà còn tạo nền tảng để xây dựng chính sách phát triển bền vững trong tương lai.”

Chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn cũng khẳng định: “Đăng ký là bước quan trọng để kiểm soát chất lượng thiết bị, hạn chế rủi ro cháy nổ và chuẩn hóa thị trường điện mặt trời mái nhà, góp phần bảo đảm an toàn cho xã hội.”

Liên quan đến công tác truyền thông và hướng dẫn thực hiện, ông Trần Hoài Trang cũng cho biết: “Bộ Công Thương sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các địa phương, đặc biệt là Sở Công Thương các tỉnh, để đẩy mạnh truyền thông, hướng dẫn người dân và doanh nghiệp thực hiện đúng các quy định đăng ký.”

Khép lại buổi Tọa đàm, ông Nguyễn Quốc Dũng (Trưởng ban Kinh doanh EVN) nhấn mạnh: “Cần tăng cường truyền thông đồng bộ cả về lợi ích và trách nhiệm đăng ký, nhằm giúp người dân chủ động, thuận tiện trong đầu tư điện mặt trời mái nhà. Việc này không chỉ hỗ trợ ngành điện trong công tác quản lý và vận hành mà còn hướng tới mục tiêu phát triển bền vững hệ thống điện quốc gia”.