Từ vụ Hoàng Hường, chuyên gia cảnh báo điều hộ kinh doanh online cần tránh

PV Tiếp Thị & Gia Đình có cuộc trao đổi với chuyên gia kế toán - thuế Đặng Hồng Minh, Chủ tịch Hội đồng thành viên Liên Việt Tax xoay quanh vụ việc Hoàng Hường và hệ sinh thái doanh nghiệp bị cáo buộc trốn thuế hàng nghìn tỷ đồng. 

- Từ góc nhìn kế toán - thuế, đâu là điều đáng lo ngại nhất trong vụ vi phạm của Hoàng Hường, thưa  bà?

Bà Đặng Hồng Minh: Theo tôi, vụ việc liên quan đến Hoàng Hường cho thấy ít nhất bốn điểm đáng lo ngại.

Thứ nhất là quy mô trốn thuế rất lớn với hệ sinh thái gồm 18 công ty và 25 hộ kinh doanh bị cáo buộc để ngoài sổ sách gần 1.800 tỷ đồng, doanh thu và kê sai thuế giá trị gia tăng cho khoảng 2.100 tỷ đồng.

Thứ hai, họ lợi dụng hình thức hộ kinh doanh để hợp thức hóa phần doanh thu thật của doanh nghiệp. Thay vì nộp thuế như doanh nghiệp, doanh thu được chuyển sang các hộ cá thể chỉ phải chịu thuế khoán 1,5% (gồm 1% VAT và 0,5% thuế thu nhập cá nhân), thấp hơn rất nhiều so với mức thuế doanh nghiệp.

Thứ ba là thủ đoạn chuyển giá và lập nhiều sổ sách kế toán song song. Phần lớn doanh thu thực tế được chuyển cho 25 hộ kinh doanh và 33 cá nhân với tổng giá trị hơn 2.069 tỷ đồng, gây thất thu thuế tạm tính hơn 144,8 tỷ đồng. Việc lập ít nhất hai hệ thống sổ kế toán cho thấy dấu hiệu che giấu dòng tiền có chủ đích.

Và cuối cùng là một “tổ chức kinh tế ngầm” vận hành tinh vi, sử dụng người khác đứng tên pháp nhân, có thể kéo theo tội trốn thuế hoặc rửa tiền.

Đây là hồi chuông cảnh tỉnh về sự tinh vi của các “hệ sinh thái giả” trong kinh doanh hiện nay. Đây là những mô hình có vẻ hợp pháp bên ngoài nhưng bên trong lại ẩn chứa nhiều tầng gian lận. Hành vi này không chỉ nguy cơ làm thất thu ngân sách mà còn phá vỡ tính minh bạch và niềm tin vào môi trường kinh doanh lành mạnh.

- Vậy theo bà, ranh giới giữa “sai sót kế toán” và “gian lận có hệ thống” nằm ở đâu?

Ranh giới này rất mong manh nhưng có thể nhận diện qua ba yếu tố: chủ đích, tính lặp lại và mức độ che giấu.

Về chủ đích, sai sót kế toán thường là vô tình, do nhầm lẫn, thiếu hiểu biết hay sai trong quy trình như ghi sai mã hàng hoặc định khoản nhầm. Ngược lại, gian lận có hệ thống là hành vi cố ý. Người thực hiện biết rõ mình vi phạm nhưng vẫn làm để trục lợi, chẳng hạn không ghi nhận doanh thu, lập hóa đơn khống hoặc chia nhỏ giao dịch để tránh thuế.

Về tính lặp lại và tổ chức, sai sót thường mang tính đơn lẻ, rải rác và không có quy luật. Còn gian lận thường được thiết kế bài bản, có kịch bản rõ ràng như dùng người thân đứng tên công ty, lập hộ kinh doanh không thật, hay chuyển doanh thu qua nhiều kênh để hợp thức hóa dòng tiền.

Cuối cùng là mức độ che giấu. Một sai sót thật sự có thể được sửa chữa công khai, minh bạch với cơ quan thuế. Nhưng gian lận thì luôn đi kèm hành vi che giấu, chẳng hạn không cung cấp chứng từ thật, mua bán hóa đơn lòng vòng hoặc dẫn dòng tiền qua nhiều tài khoản để gây khó truy vết.

Cần lưu ý rằng cùng một hành vi nếu lặp lại nhiều lần, có chủ đích và có tổ chức, thì sẽ không còn là sai sót nữa mà trở thành hành vi gian lận. Khi đó, trách nhiệm pháp lý sẽ rất nặng, đặc biệt nếu có yếu tố chủ mưu, chỉ đạo hoặc tiếp tay.

- Nhiều doanh nghiệp kinh doanh online hiện nay có doanh thu rất lớn nhưng quản trị tài chính lỏng lẻo. Theo bà, đâu là sai lầm thường gặp khiến họ dễ rơi vào vi phạm thuế?

Tôi nhận thấy có ba sai lầm phổ biến.

Thứ nhất, không xuất hóa đơn và không ghi chép doanh thu đầy đủ. Nhiều chủ shop e ngại thủ tục kê khai, ngại dùng hóa đơn điện tử hay chữ ký số, nên chỉ tập trung bán hàng mà “bỏ quên” sổ sách. Khi không lập hóa đơn, cơ quan thuế không thể theo dõi dòng tiền và người bán cũng khó chứng minh nguồn gốc hàng hóa.

Thứ hai, sử dụng tài khoản cá nhân để nhận tiền và giao dịch ngoài sàn. Các giao dịch livestream hoặc chuyển khoản cá nhân khiến cơ quan thuế không thể đối soát dữ liệu với ngân hàng và sàn thương mại điện tử. Doanh thu nằm ngoài hệ thống kế toán sẽ dễ bị coi là khai thiếu hoặc trốn thuế.

Thứ ba, thiếu hiểu biết về quy định thuế và không có kế toán chuyên nghiệp. Nhiều người vẫn kinh doanh theo thói quen cũ, không tách bạch tiền cá nhân và tiền kinh doanh, chưa ứng dụng phần mềm kế toán hay quản trị thuế điện tử. Khi doanh thu và chi phí đều không ghi nhận chính xác, rất dễ bị coi là cố tình khai sai.

Tóm lại, sai lầm lớn nhất của nhiều shop online là quản trị tài chính lỏng lẻo. Muốn tránh rủi ro, doanh nghiệp cần tách bạch tài khoản, lập hóa đơn đầy đủ và minh bạch dòng tiền.

- Vậy doanh nghiệp và cá nhân kinh doanh online cần làm gì để xây dựng hệ thống kế toán - thuế minh bạch, tránh rủi ro pháp lý tương tự?

Điều quan trọng nhất là phải xây dựng nền tảng quản trị tài chính và thuế chuyên nghiệp ngay từ đầu.

Trước hết, cần đăng ký và kê khai thuế theo phương pháp kê khai, thực hiện sổ sách đầy đủ để ghi nhận chính xác doanh thu - chi phí. Doanh nghiệp nên sử dụng hóa đơn điện tử kết nối máy tính tiền theo quy định tại Nghị định 70/2025/NĐ-CP, giúp tăng tính minh bạch và giảm rủi ro pháp lý.

Tiếp đó, phải tách bạch tài khoản kinh doanh - mọi doanh thu nên chuyển qua một tài khoản riêng và được ghi nhận trong sổ sách. Song song, người bán cần khai báo đầy đủ trên sàn thương mại điện tử, cung cấp mã số thuế để hệ thống khấu trừ thuế tự động theo Nghị định 117/2025/NĐ-CP.

Ngoài ra, nên tuân thủ chế độ kế toán theo Thông tư 88/2021/TT-BTC, sử dụng phần mềm kế toán hoặc thuê kế toán chuyên nghiệp. Hộ kinh doanh kê khai cần lưu giữ chứng từ, báo cáo đúng hạn và nộp thuế qua cổng điện tử.

Doanh nghiệp cũng nên thường xuyên cập nhật quy định mới, tham gia các chương trình tập huấn và hỗ trợ của cơ quan thuế. Và một nguyên tắc “bất di bất dịch” là không ghi nhận doanh thu ngoài sổ sách, không lập sổ kép. Bất kỳ hành vi nào nhằm che giấu doanh thu đều có thể dẫn đến truy cứu hình sự.

Một hệ thống kế toán - thuế minh bạch không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro pháp lý mà còn tạo dựng uy tín, nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững trong kỷ nguyên kinh doanh số.

- Cảm ơn bà về những chia sẻ!