Bảo vệ quyền lợi phụ nữ và trẻ em gái trên nền tảng số
Trong quá trình chuyển đổi số, phụ nữ và trẻ em gái đang đối mặt nhiều nguy cơ khi tham gia hoạt động tiêu dùng trực tuyến. Từ lừa đảo, quảng cáo sai lệch đến quấy rối, xâm phạm dữ liệu cá nhân, nhóm đối tượng này vẫn là những người dễ bị tổn thương nhất.
Hưởng ứng Tháng hành động vì bình đẳng giới và phòng ngừa, ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới năm 2025, việc hoàn thiện chính sách và tăng cường công cụ bảo vệ người tiêu dùng được coi là nhiệm vụ cấp thiết.
Nguy cơ gia tăng với phụ nữ và trẻ em gái trên môi trường số
Sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, mạng xã hội và các nền tảng số khiến phụ nữ và trẻ em gái tiếp cận không gian mua sắm rộng mở, nhưng cũng kéo theo hàng loạt rủi ro.
Khoảng cách số vẫn hiện hữu ở phụ nữ vùng nông thôn, miền núi, lao động nhập cư… do thiếu thiết bị công nghệ, internet hoặc kỹ năng sử dụng nền tảng số.
Điều này hạn chế khả năng tiếp cận thông tin chính thống, dẫn đến dễ tin vào quảng cáo sai lệch hoặc thông tin truyền miệng.
Với trẻ em gái, việc sử dụng thiết bị qua cha mẹ, thiếu kiến thức nhận diện rủi ro khiến các em dễ mua các ứng dụng, vật phẩm số hoặc tham gia dịch vụ trực tuyến không phù hợp lứa tuổi mà không có sự giám sát đầy đủ.
Mất an toàn trên mạng cũng là vấn đề đáng lo ngại. Không ít phụ nữ bị quấy rối, bôi nhọ, phát tán hình ảnh riêng tư trên các nền tảng số.
Lừa đảo trực tuyến, tín dụng đen, “giảm cân thần tốc”, mỹ phẩm kém chất lượng… xuất hiện dày đặc, đánh vào tâm lý tự ti của phụ nữ trẻ. Trong khi đó, trẻ em gái dễ bị cuốn vào các nội dung cờ bạc trá hình, chi tiêu quá mức hoặc sản phẩm không phù hợp lứa tuổi.
Bên cạnh đó, định kiến giới trong quảng cáo và nội dung trực tuyến bị lạm dụng, tô vẽ hình ảnh phụ nữ theo “chuẩn mực” phi thực tế. Trẻ em gái bị tác động bởi nội dung video ngắn, mạng xã hội, thần tượng KOL/KOC, dễ tiêu dùng theo cảm xúc.
Việc thiếu dữ liệu phân tách theo giới trong khiếu nại, phản ánh và tranh chấp khiến cơ quan chức năng khó đánh giá đúng mức độ rủi ro để ban hành chính sách phù hợp.
Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 tăng cường bảo vệ nhóm yếu thế
Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 đưa ra nhiều quy định mới nhằm bảo vệ phụ nữ và trẻ em gái trong môi trường tiêu dùng số.
Nhóm phụ nữ mang thai, nuôi con nhỏ và trẻ em được xác định là “người tiêu dùng dễ bị tổn thương”. Tổ chức, cá nhân kinh doanh phải có cơ chế giải quyết khiếu nại phù hợp cho nhóm này.
Luật cũng yêu cầu minh bạch thông tin sản phẩm theo giới và độ tuổi, đặc biệt với sản phẩm chăm sóc sức khỏe, mỹ phẩm, dịch vụ cho phụ nữ và trẻ em.
Một điểm mới quan trọng là cấm KOL/KOC quảng bá sản phẩm mà không công khai tài trợ. Quy định này giúp hạn chế việc phụ nữ và trẻ em gái bị dẫn dắt bởi lời khuyên tưởng như trung lập nhưng thực chất là nội dung trả phí.
Bên cạnh đó, Luật nghiêm cấm nền tảng số bóp méo hoặc che giấu đánh giá của người tiêu dùng, nhằm tạo môi trường thông tin minh bạch để người dùng, đặc biệt là phụ nữ có cơ sở đưa ra quyết định mua sắm an toàn.
Luật cũng tăng cường cơ chế đơn phương chấm dứt hợp đồng trong giao dịch từ xa, cho phép người tiêu dùng có “thời gian cân nhắc” trước khi chốt mua bở đây là điều rất cần thiết trong bối cảnh quảng cáo trực tuyến ngày một tinh vi.
Giải pháp tạo môi trường tiêu dùng số an toàn cho phụ nữ và trẻ em gái
Để bảo vệ nhóm dễ bị tổn thương, các chuyên gia đề xuất nhiều giải pháp đồng bộ từ chính sách, giáo dục đến sự vào cuộc của doanh nghiệp.
Trước hết, cần lồng ghép giới vào các chính sách về dữ liệu cá nhân, giao dịch điện tử, bảo vệ người tiêu dùng; yêu cầu nền tảng số xử lý nhanh nội dung quấy rối, lừa đảo và xâm phạm danh dự phụ nữ và trẻ em gái.
Giáo dục kỹ năng số, kỹ năng tài chính và kỹ năng tiêu dùng an toàn cũng cần được đẩy mạnh, đặc biệt cho phụ nữ vùng sâu vùng xa và trẻ em gái trong nhà trường.
Các kênh hỗ trợ thân thiện với giới cần được mở rộng. Hiện nay, Tổng đài 1800.6838 của Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia đang tiếp nhận miễn phí phản ánh, khiếu nại, tư vấn pháp lý và hướng dẫn người tiêu dùng xử lý tranh chấp.
Doanh nghiệp và nền tảng số phải nâng cao trách nhiệm xã hội, không sử dụng hình ảnh mang định kiến, tích hợp bộ lọc nội dung độc hại, cảnh báo rủi ro khi giao dịch và giới hạn chi tiêu cho tài khoản trẻ em.
Cuối cùng, truyền thông cần góp phần thay đổi định kiến giới, giúp phụ nữ và trẻ em gái trở thành những người tiêu dùng chủ động, có khả năng tự bảo vệ và đòi hỏi sự minh bạch từ doanh nghiệp.
Việc tăng cường bảo vệ phụ nữ và trẻ em gái không chỉ thực hiện cam kết về bình đẳng giới mà còn góp phần xây dựng thị trường tiêu dùng an toàn, công bằng và nhân văn hơn trong kỷ nguyên số. Khi tiếng nói của nhóm yếu thế được lắng nghe, môi trường tiêu dùng sẽ phát triển bền vững và lấy con người làm trung tâm.
