Hơn 400 container chè Việt mắc kẹt tại Pakistan: Ngành chè đối mặt nguy cơ đứt gãy chuỗi sản xuất

Tuyến xuất khẩu trọng yếu bị “tắc nghẽn”

Trong nhiều năm, Pakistan và Afghanistan được xem là hai thị trường tiêu thụ quan trọng bậc nhất của chè Việt Nam, đặc biệt đối với chè xanh và chè đen. Theo Hiệp hội Chè Việt Nam, lượng chè xuất khẩu sang hai thị trường này chiếm hơn 40% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành mỗi năm. Riêng Afghanistan gần như tiêu thụ phần lớn chè xanh của Việt Nam, thông qua hình thức quá cảnh qua Pakistan.

Tuyến vận chuyển qua cảng Karachi – đường bộ sang Afghanistan từng được đánh giá ổn định, chi phí hợp lý và phù hợp với đặc thù mặt hàng chè. Tuy nhiên, khi chính sách đóng biên và kiểm soát hàng hóa được áp dụng gắt gao, toàn bộ chuỗi vận chuyển này gần như bị “đóng băng”. Các container chè đã cập Cảng Karachi buộc phải nằm chờ, không thể tiếp tục trung chuyển, dẫn đến tình trạng ùn ứ kéo dài chưa có lối ra.

Doanh nghiệp chịu sức ép tài chính chồng chất

Thống kê từ Hiệp hội Chè Việt Nam cho thấy, hiện có hơn 400 container chè đang bị ách lại tại cảng Karachi – con số đặc biệt lớn trong bối cảnh phần lớn doanh nghiệp chè Việt là doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Ông Hoàng Vĩnh Long, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam, cho biết việc hàng hóa không thể thông quan khiến dòng tiền của doanh nghiệp gần như bị “đóng băng”. Phần lớn hợp đồng xuất khẩu chỉ được thanh toán khi hàng đến nơi hoặc hoàn tất thủ tục thông quan, trong khi các khoản vay ngân hàng, chi phí vận hành vẫn đến hạn, đặc biệt vào thời điểm cuối năm – giai đoạn áp lực tài chính tăng cao.

Không dừng lại ở đó, doanh nghiệp còn phải gánh thêm nhiều chi phí phát sinh ngoài kế hoạch như phí lưu container, lưu bãi theo quy định của hãng tàu và cảng biển. Nếu tình trạng kéo dài, những khoản chi này sẽ tiếp tục tăng, đẩy tổng mức thiệt hại lên cao hơn nhiều so với dự tính ban đầu.

Đáng lo ngại, phần lớn lượng hàng bị ách tắc là chè xanh – mặt hàng có thời gian bảo quản ngắn, dễ xuống màu, giảm hương vị và chất lượng nếu lưu kho quá lâu. Khác với một số dòng chè có thể bảo quản dài ngày, chè xanh cần được tiêu thụ đúng thời điểm. Việc hàng trăm container phải “nằm chờ” tại cảng không chỉ gây rủi ro kinh tế cho doanh nghiệp, mà còn đe dọa uy tín của chè Việt Nam trên thị trường quốc tế, nơi cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Khó khăn từ cảng biển lan về những đồi chè

Khó khăn hiện nay không chỉ dừng lại ở khâu xuất khẩu. Khi dòng tiền bị gián đoạn, nhiều doanh nghiệp không còn đủ khả năng xoay vòng vốn để tiếp tục thu mua nguyên liệu, buộc phải tính đến phương án giảm công suất hoặc tạm dừng sản xuất.

Hệ quả là hàng chục nghìn hộ nông dân trồng chè tại các vùng nguyên liệu có nguy cơ bị ảnh hưởng trực tiếp. Trong bối cảnh giá vật tư nông nghiệp và chi phí sản xuất tăng cao, việc đầu ra bị đình trệ hoặc thanh toán chậm có thể khiến người trồng chè rơi vào vòng xoáy khó khăn kéo dài. Theo Hiệp hội Chè Việt Nam, nếu không sớm tháo gỡ, thiệt hại sẽ lan rộng toàn chuỗi, từ doanh nghiệp xuất khẩu đến sinh kế của nông dân.

Trước tình hình này, Hiệp hội Chè Việt Nam đã chủ động làm cầu nối giữa doanh nghiệp và các cơ quan chức năng. Hiệp hội đã gửi công văn tới Đại sứ quán Việt Nam tại Pakistan, đồng thời liên hệ với Đại sứ quán Pakistan tại Việt Nam để phản ánh khó khăn và đề nghị hỗ trợ.

Phía Pakistan ghi nhận kiến nghị và cho biết sẽ báo cáo về nước để xem xét phương án xử lý. Tuy nhiên, theo ông Hoàng Vĩnh Long, đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có động thái cụ thể nhằm giải phóng lượng hàng đang bị ách tắc.

Về phía Việt Nam, Đại sứ quán Việt Nam tại Pakistan đã làm việc với Bộ Công Thương Pakistan để đề nghị xem xét cơ chế tháo gỡ cho các lô hàng chè Việt. Song song đó, Hiệp hội Chè Việt Nam cũng gửi văn bản tới Bộ Ngoại giao Việt Nam và Bộ Công Thương Việt Nam, kiến nghị các bộ, ngành vào cuộc thông qua kênh ngoại giao và hợp tác thương mại song phương.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam, điều doanh nghiệp cần lúc này không phải là ưu đãi đặc biệt, mà là những giải pháp cụ thể, khả thi để giải phóng hàng hóa. Một trong những kiến nghị quan trọng là Pakistan sớm thống nhất chỉ đạo các cơ quan liên quan như hải quan, thuế và lực lượng chức năng, cho phép thông quan các container chè Việt Nam theo đường bộ sang Afghanistan – cơ chế mà Pakistan đã áp dụng với một số quốc gia khác.

Trong trường hợp phương án này không khả thi, Hiệp hội đề xuất cho phép doanh nghiệp rút hàng khỏi cảng Karachi để chuyển sang cảng khác hoặc đưa hàng quay trở lại Việt Nam nhằm hạn chế thiệt hại.

Sự cố ách tắc chè tại tuyến Pakistan – Afghanistan được xem là lời cảnh báo rõ ràng về rủi ro khi phụ thuộc quá lớn vào một tuyến quá cảnh hoặc một số thị trường nhất định. Trong bối cảnh thương mại toàn cầu liên tục biến động, ngành chè – cũng như nhiều ngành nông sản khác – đứng trước yêu cầu cấp thiết phải đa dạng hóa thị trường, tuyến vận chuyển và phương thức logistics.

Tuy nhiên, trong ngắn hạn, điều ngành chè Việt Nam cần nhất vẫn là sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của các cơ quan chức năng nhằm tháo gỡ khó khăn trước mắt, giải phóng lượng hàng đang bị ách tắc. Việc này không chỉ giúp doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khủng hoảng, mà còn góp phần bảo vệ chuỗi sản xuất – xuất khẩu và sinh kế của hàng chục nghìn người trồng chè trên cả nước.